Łamanie publikacji Terminologia

Typograficzny system miar (1) Typograficzny system miar to metody mierzenia zachowane w drukarstwie System Bertholda – obowiązujący w Polsce system metryczny wg którego oblicza się materiał drukarski, taki jak np. fonty i linie. Punkt typograficzny – podstawowa jednostka normalnego systemu miar typograficznych 1 pkt = 0,376 mm (w Polsce) 1 pkt = 1/72’’ (1 cal = 25,4 mm) (angloameryk.) Cycero – jednostka równa 12 punktom typograficznym Kwadrat – jednostka równa 4 cycero

Szpalta, łam, akapit Szpalta – nieprzełamany skład tekstu o dowolnej liczbie wierszy – w wyniku łamania ze szpalty mogą być tworzone łamy lub kolumn Łam – liczba wierszy składu tekstowego, dostosowana do długości (wysokości) kolumny Akapit – układ wierszy zakończony znakiem nowej linii

Kolumna Kolumna – przełamany skład tekstowy, odpowiadający jednej stronnicy Skład jednołamowy i kolumna jednołamowa- szerokość kolumny pokrywa się z szerokością łamu Kolumna wielołamowa – szerokość kolumny stanowi wielokrotność szerokości łamu Kolumna spuszczona – kolumna, w której od góry pozostawiono niezadrukowane miejsce (ok. ¼ wysokości) Kolumny rozkładowe – kolumny odpowiadające położonym obok siebie stronnicom, parzystej i nieparzystej

ACcĆćfGQgXabdxq Linia bazowa pisma Linia bazowa pisma – linia na której oparte są litery tekstowe typu a, o, u, x oraz wersaliki: A, C, D, itd. Linia górna pisma ACcĆćfGQgXabdxq Linia bazowa pisma Linia dolna pisma

Stopień pisma, interlinia Stopień pisma – wysokość liter mierzona między górną a dolną linią pisma ACcĆćfGQgXabdxq Stopień pisma Interlinia – odległość między dwiema liniami bazowymi pisma sąsiednich wierszy w akapicie Czasami jest stosowana zmiana odstępu pomiędzy liniami bazowymi (wierszami) w akapicie. Na przykład 14 na 18 pkt (14/18 pkt) oznacza 14-punktowe pismo na 18-punktowej interlinii. Interlinia 14/18pkt

Zasadnicza część litery Linia górna pisma ACcĆćfGQgXabdxq Linia środkowa pisma Linia bazowa pisma Linia dolna pisma Zasadnicza cześć litery – odległość między linią bazową a linią środkową pisma

Litery z wydłużeniami i akcentami Wydłużenie górne np. liter f, k, h oraz wydłużenie dolne np. liter g, j, y wyznaczają linie wydłużeń górnych i dolnych Linia górna pisma AąĆćFfbhOgęń Linia wydłużeń górnych Linia wydłużeń dolnych Linia dolna pisma Akcenty znaków – wyznaczane przez linie akcentów, np. w ą, ę, ć. Linia górna pisma AąĆćFfbhOgęń Linia akcentów górnych Linia akcentów dolnych Linia dolna pisma

Strony niosące znaku ń Strona niosąca znaku Strona niosąca znaku Strona niosąca znaku – lewy lub prawy odstęp krawędzi znaku od krawędzi zamkniętej płaszczyzny na której umieszczony jest znak

Tracking (śledzenie) regulowanie świateł między literowych; algorytm dostosowywania odstępów (normalny, ściśnięty, rozspacjowany) między znakami przy zachowaniu rozmiarów znaków:

Kerning i ligatury Kerning (podsuwanie) to dostosowywanie światła polegające na tym, że jedna część litery jest umieszczona w stronie niosącej sąsiadującej litery Kerning jest stosowany do wyrównywania odległości między wybranymi parami liter przy dużych rozmiarach tych liter Ligatury to połączenia pewnych liter, ich zgrupowanie w pojedynczy znak tak, aby zmniejszyć pojawiający się między nimi niepotrzebny odstęp.

Justunek Justunek – materiał zecerski, służący do wypełniania tych części w składzie, które nie mają dawać odbitki w druku: Spacja – justunek o stopniu odpowiadającym stopniowi pisma danego składu i o szerokości mniejszej od połowy stopnia tego tekstu Półfiret – justunek o stopniu odpowiadającym stopniowi pisma danego składu i szerokości równej jego połowie Firet – justunek o stopniu odpowiadającym stopniowi pisma danego składu i szerokości równej jego stopniowi

Nazewnictwo stopni pisma 6 pkt – nonparel 7 pkt – kolonel 8 pkt – petit 10 pkt – garmond 12 pkt – cycero 14 pkt – średnian 16 pkt – tercja 36 pkt – konkordans 48 pkt - kwadrat

Pagina Pagina – część kolumny zawierająca numer stronnicy Żywa pagina – część kolumny ze zmiennym tekstem (np. tytułem rozdziału) i nie musi zawierać numeru stronnicy.

Łamanie publikacji Zasady łamania tekstu

Ustawianie wcięć akapitowych Wielkość wcięcia akapitowego przy składzie o szerokości 6 kwadratów wynosi jeden firet; przy składzie powyżej 6 kwadratów – 1,5 fireta

Rozbijanie akapitu na szerokość kolumny Jeżeli końcowy wiersz akapitu jest krótszy od pełnego wiersza o mniej niż jeden firet, to należy go rozbić na pełną szerokość kolumny.

Gubienie „wiszącej” końcówki Jeżeli ostatni wiersz akapitu nie równa się co najmniej dwukrotnej szerokości wcięcia akapitowego, to taką „wiszącą” końcówkę należy zgubić w wierszach poprzednich

Odległość między wyrazami Normalna odległość między wyrazami powinna wynosić 1/2 firetu i nie powinna być mniejsza niż 1/4 firetu i większa niż 1,5 firetu W składzie nie można dopuścić do tworzenia tzw. „korytarzy bieli” – zarówno w kierunku pionowym, jaki i po przekątnej

Przenoszenie liter i dzielenie wyrazów Na końcu wiersza nie należy zawieszać pojedynczych liter (np. i, a, w, z), mimo że są one wyrazami, Nie należy przenosić do drugiego wiersza dwóch liter wyrazu czteroliterowego, np. wo-da, ko-ło, oraz dwóch liter wyrazów, których końcowa sylaba składa się z dwóch cienkich liter, np. karuze-li, niedzie-li Grupy cyfr (powyżej czterech) oddziela się spacją z wyjątkiem ułamków dziesiętnych, lat i numerów

Oddzielanie wyrazów Znaki ułamków, wykładników potęg, procentów, minut, stopni itp. stawia się po liczbach bez odstępu Przy wyrazach dwuczłonowych stawia się dywiz (krótką kreskę), a nie pauzę, dywizu nie oddziela się spacjami Tekstu złożonego kursywą nie spacjuje się W tytułach nie należy dzielić wyrazów Przy składzie tytułów wersalikami odstępy należy wyrównywać ręcznie za pomocą kerningu

Wyliczenia i wynumerowania Przy składaniu wyliczeń za cyframi stawia się kropki, po których zdanie należy rozpoczynać dużą literą Po wyliczeniach wyróżnionych literami stosuje się nawiasy, po których zdanie rozpoczyna się małą literą