Katedra Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu MEDYCYNA SĄDOWA Zasady odpowiedzialności cywilnej i opiniowania lekarskiego w sprawach cywilnych.

Odpowiedzialność cywilna Podstawą prawną odpowiedzialności cywilnej jest art. 415 k.c.: „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.” Obowiązek udowodnienia zaistnienia i zakresu szkody spoczywa na poszkodowanym.

Odpowiedzialność cywilna Proces cywilny rozpoczyna pozew wniesiony do sądu z żądaniem odszkodowania lub zadośćuczynienia od sprawcy strat materialnych lub spowodowania uszczerbku na zdrowiu, prowadzącego do strat materialnych. Uczestnicy postępowania: powód – poszkodowany. pozwany (osoba fizyczna lub prawna) Obie strony mogą mieć swych pełnomocników. Zasada konstytucyjna: Art. 45.: Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez uzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Odpowiedzialność cywilna Odpowiedzialność cywilna jest niezależna od odpowiedzialności karnej, zawodowej, administracyjnej i służbowej. Celem tej odpowiedzialności jest naprawienie szkody pacjenta. Szkodą jest każdy uszczerbek na dobrach prawnie chronionych. Wyróżnia się dwa rodzaje szkody: szkodę majątkową (uszczerbek materialny na osobie lub mieniu), szkodę niemajątkową (doznaną krzywdę, czyli cierpienie fizyczne i kalectwo).

Odpowiedzialność cywilna Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania powoduje odpowiedzialność kontraktową w rozumieniu art. 471 k.c. Wyrządzenie szkody spowodowane czynem niedozwolonym powoduje odpowiedzialność deliktową w rozumieniu art. 415 k.c. Jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez dłużnika (sprawcę) istniejącego zobowiązania jest jednoczenie czynem niedozwolonym np. wyrządzeniem szkody pacjentowi, uszkodzeniem ciała lub powstaniem rozstroju zdrowia, to może on odpowiadać z odpowiedzialności kontraktowej bądź deliktowej. W tej sytuacji zachodzi zbieg odpowiedzialności w rozumieniu art. 443 k.c.

Odpowiedzialność cywilna Odpowiedzialność cywilna jest odpowiedzialnością majątkową dłużnika. W zasadzie jest to odpowiedzialność nieograniczona. Ograniczenia występują przy egzekucji. Dłużnik odpowiada za dług całym swoim majątkiem obecnym i w przyszłości. Przesłanki odpowiedzialności cywilnej: Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, Powstanie szkody o charakterze majątkowym (na osobie lub mieniu) lub niemajątkowym (krzywda), Związek przyczynowy pomiędzy działaniem a wyrządzoną szkodą.

Odpowiedzialność cywilna Wysokość pieniężnego odszkodowania odpowiadać musi wartości materialnej szkody w znaczeniu art. 444 k.c. Odszkodowanie obejmuje wszelkie wynikłe wydatki poniesione przez poszkodowanego lub jego rodzinę.

Odpowiedzialność cywilna Zwrot kosztów za poniesione wydatki przysługuje m.in. za: utracone zarobki podczas leczenia i rehabilitacji, koszty pobytu w szpitalu, koszty zabiegów rehabilitacyjnych, nabycie protez i sprzętu rehabilitacyjnego, koszty dodatkowej opieki pielęgniarskiej, koszty konsultacji specjalistycznych, koszty niezbędnej diety, koszty przejazdów chorego na leczenie.

Odpowiedzialność cywilna Jeżeli poszkodowany stał się inwalidą i zachodzi ew. konieczność przyuczenia poszkodowanego do innego zawodu, sprawca zobowiązany jest do pokrycia kosztów kursów zawodowych, praktyk oraz np. zakupu odpowiednich podręczników. Ponadto poszkodowany ma prawo do czasowej lub stałej renty wyrównawczej (z tytułu utraconych zarobków do wysokości jak przed szkodą).

Odpowiedzialność cywilna Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub doznania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, z tytułu art. 446 k.c. rodzinie poszkodowanego przysługuje zwrot kosztów leczenia i pochówku. Dzieciom osoby zmarłej (i innym osobom będącym na jej utrzymaniu, np. współmałżonkowi) wypłacana jest również renta do czasu uzyskania przez nie zdolności do pracy zarobkowej. Na sprawcę przechodzą również ew. obowiązki alimentacyjne.

Odpowiedzialność cywilna Sąd w myśl art. 445 k.c. może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przysługuje prawo do zadośćuczynienia za cierpnie fizyczne i moralne, tzw. nawiązka za ból. Sąd ustala wysokość tego odszkodowania biorąc pod uwagę m.in.: stopień oraz czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych (w tym zabiegi operacyjne), trwałość skutków, rokowanie na przyszłość, wiek (im młodszy poszkodowany, tym wyższy stopień krzywdy).

Odpowiedzialność cywilna Poszkodowani mają również prawo do zadośćuczynienia także w przypadkach, gdy występuje niemożność lub znaczne utrudnienie w sferze aktywności społecznej, np.: wykonywania pracy twórczej, zawarcia związku małżeńskiego, posiadania dzieci, utrzymywania kontaktów towarzyskich, uprawiania sportu itp.

Odpowiedzialność cywilna Inną formą odpowiedzialności jest tzw. odpowiedzialność solidarna w rozumieniu art. 441 § 1 i § 2 k.c. W myśl tego artykułu jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę spowodowaną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna np. świadczenie zdrowotne udzielone było przez zespół np. dwóch lekarzy, pielęgniarkę lub innego pracownika ochrony zdrowia.

Odpowiedzialność cywilna Pracownika zatrudnionego w zakładzie leczniczym nie łączy z pacjentem żaden stosunek umowny. Pracownik zakładu leczniczego, realizujący działalność tego zakładu, jest wobec pacjenta osobą trzecią. Za szkody wyrządzone przez niego odpowiedzialność cywilną ponosi zakład. Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność zarówno w przypadku, gdy został popełniony błąd, jak i gdy szkoda jest wynikiem np. błędu organizacyjnego. Zakład leczniczy może wystąpić z roszczeniem regresowym skierowanym do pracownika, który szkodę zawinił. Postępowanie takie wynika z przepisów kodeksu pracy (art. 120 k.p.).

Odpowiedzialność cywilna Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność za następujące uchybienia w stosunku do pacjenta: odmowę udzielenia pomocy medycznej, nie skierowanie pacjenta do specjalisty, brak odpowiednich kwalifikacji (decyzji) personelu, zaniedbania dotyczące bezpieczeństwa oraz higieny pacjenta, zarażenie pacjenta chorobą zakaźną, złe warunki sanitarne i złe warunki leczenia, pozostawienie narzędzi lub materiałów w polu operacyjnym,

Odpowiedzialność cywilna Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność za następujące uchybienia w stosunku do pacjenta c.d.: postępowanie niezgodne z zasadami aseptyki, działanie bez zgody pacjenta lub jego opiekunów prawnych (w przypadku, gdy uzyskanie takiej zgody było konieczne i możliwe), przepisanie lub podanie niewłaściwego leku, nie poinformowanie pacjenta o grożącym mu, a możliwym do przewidzenia ryzyku wykonywanych zabiegów operacyjnych lub inwazyjnych metod diagnostycznych.

Odpowiedzialność cywilna Zadaniem biegłego jest określenie rozmiaru i rodzaju poniesionych szkód zdrowotnych, stopnia obniżenia sprawności psychofizycznej i zdolności do pracy, wpływu danego zdarzenia na pogorszenie się istniejących wcześniej schorzeń (obecnie i w przyszłości) oraz stopnia nasilenia się dolegliwości bólowych , konieczności ponoszenia dodatkowych wydatków na leki, rehabilitację, specjalne odżywianie itd. W opiniowaniu cywilnym (w przeciwieństwie do karnego) należy również uwzględnić to, co tylko częściowo było następstwem zdarzenia, np. pogorszenie istniejącej choroby, ale również np. przyczynienie się powoda, np. przez nieleczenie lub niewłaściwe leczenie się, do obecnego rozmiaru szkody zdrowotnej.

Odpowiedzialność cywilna Opinię o stanie zdrowia powoda i stopniu doznanego przez niego uszczerbku na zdrowiu poprzedza część formalna (ustalenie tożsamości badanego) i opisowa: opis okoliczności zdarzenia na podstawie akt sprawy, wywiad zebrany od pacjenta oraz analiza dokumentacji lekarskiej dotyczącej przebiegu jego leczenia, a także wcześniejszego stanu zdrowia powoda! Badanie lekarskie przeprowadza się zwykle z udziałem konsultantów – specjalistów z odpowiednich dziedzin medycyny. W razie konieczności przeprowadza się również lub zleca konieczne badania dodatkowe (np. EKG, EEG, TK, RTG, audiogram, badanie pola widzenia, badania laboratoryjne). W razie potrzeby można zlecić obserwację szpitalną poszkodowanego (najczęściej obserwację psychiatryczną), który może się na nią nie zgodzić, ale będzie to miało wpływ na stopień orzeczonego uszczerbku.

Odpowiedzialność cywilna Opinia zawiera konkluzję o tym, które ze stwierdzonych u badanego schorzeń i patologii stanowią następstwo przebytego zdarzenia. Określa się również czy były inne urazy i jakie są ew. ich następstwa oraz które ze stanów chorobowych mają podłoże samoistne. Tylko następstwa zdrowotne (niewątpliwie lub z wystarczającym prawdopodobieństwem) związane z przedmiotowym zdarzeniem zostają zakwalifikowane jako uszczerbek na zdrowiu. Kategorie uszczerbku: Stały – upośledzenie sprawności organizmu nie rokujące poprawy nigdy (np. amputowana kończyna) Długotrwały – upośledzenie sprawności organizmu na okres dłuższy niż 6 miesięcy, rokujący poprawę.

Odpowiedzialność cywilna Stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu określa się w wartości procentowej od 0% (brak uszczerbku) do 100% (całkowity uszczerbek). Dla ustalenia wartości uszczerbku korzysta się z pomocy odpowiednich tabel zawartych w (najczęściej używane): Załącznika do Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r., Dz. U. Nr 234 poz. 1974. (tzw. tabela ministerstwa lub ZUS) Tabeli Norm Oceny Procentowej Trwałego Uszczerbku na Zdrowiu” Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A., załącznik do Zarządzenia Prezesa Zarządu PZU S.A. nr 26/2003 z dn. 22 grudnia 2003 r. (tabela PZU) Wartości procentów dla poszczególnych następstw mają przedział (tzw. widełki) zależny od stopnia ciężkości uszczerbku.

Odpowiedzialność cywilna Tabela jest narzędziem biegłego a nie biegły „dodatkiem” do tabeli!!! Niektóre firmy ubezpieczeniowe nie korzystają z tabel. Biegły może przekroczyć „widełki” dla danego uszczerbku, zarówno „w górę” jak i „w dół” po odpowiednim uzasadnieniu. W razie braku pozycji w tabeli – odnosi się uszczerbek do najbardziej „zbliżonego” następstwa i jego ciężkości. Uszczerbek łączny określony przez biegłego może przekroczyć 100% - nie oznacza to, że poszkodowany „stracił więcej zdrowia, niż miał”, stanowi jedynie podstawę dla Sądu do ustalenia wysokości zadośćuczynienia pieniężnego. Wartość 1% uszczerbku (określonego w Ustawie o ubezpieczeniu społecznym) = 20% przeciętnego wynagrodzenia. Firmy ubezpieczeniowe – wartość ustalają indywidualnie.

Odpowiedzialność cywilna Ocenie podlega również: całkowita utrata zdolności do pracy – niezdolny do jakiejkolwiek pracy: wtedy do końca życia renta w wysokości jak zarobki np. przed wypadkiem, częściowa utrata zdolności do pracy – utrata w znacznym stopniu zdolności do wykonywania pracy w związku z posiadanymi kwalifikacjami (nerw krtaniowy → nauczyciel): wtedy refundacja kosztów przekwalifikowania i renta „wyrównująca” różnice zarobków, Ww. istotne zwłaszcza w orzecznictwie ubezpieczeniowym (ZUS, KRUS, KIZ) – orzekanie o stopniu niepełnosprawności (dawne „grupy inwalidzkie)

Odpowiedzialność cywilna Ocenie podlega również rokowania na przyszłość: możliwość „późnych” następstw obrażeń – w przyszłości powód będzie mógł się starać o dodatkowe odszkodowanie – o ile wystąpią (np. przyspieszone zmiany zwyrodnieniowe złamanego stawu). W określonych okolicznościach większa jest wówczas również „wartość” 1%.

Odpowiedzialność cywilna Odszkodowanie: za zniszczone np. w czasie wypadku ubranie, sprzęt (telefon komórkowy) i inne przedmioty, będące własnością poszkodowanego, koszty prywatnego leczenia i rehabilitacji (jeśli było uzasadnione), prywatnej opieki pielęgniarskiej, dojazdów na i z leczenia (np. koszty taksówki na podstawie faktur, ale też koszty używania prywatnego samochodu), koszty leczenia (faktury na leki z aptek i hurtowni) – czy konieczne? koszty dodatkowego lub specjalnego żywienia (bardzo rzadko konieczne), …oraz wszystko inne, co tylko powodowi przyjdzie do głowy, że „musiał” mieć i robić. Ocena lekarska – co było zasadne.

Odpowiedzialność cywilna Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej Art. 19 a. W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta, o których mowa w art. 18. ust. 2 [Ochrona danych zawartych w dokumentacji medycznej] i ust. 3 pkt. 1 [Udostępnienie dokumentacji osobom nie upoważnionym] oraz w art. 19 ust.1. pkt. 1 – 4 i ust. 3 [Złamanie praw pacjenta], sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednia sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może, na żądanie najbliższego członka rodziny, innego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, zasądzić odpowiednia sumę pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny na podstawie art. 448 k.c.

Odpowiedzialność cywilna Kodeks cywilny. Art. 448.: W razie naruszenia dobra osobistego, sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednia sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.