Transakcje zawierane na rynku pieniężnym dr Mirosław Budzicki

Struktura wykładu Operacje depozytowe-kredytowo – najstarszy rodzaj działań na rynku pieniądza Lokaty i depozyty międzybankowe Kształtowanie się stóp procentowych na rynku międzybankowym. Podstawowe stopy depozytowa, referencyjna, redyskontowa i lombardowa. Operacje otwartego rynku i ich rola w regulowaniu ilości pieniądza w obiegu Znaczenie sekurytyzacji aktywów w procesie zarządzania płynnością

1. Operacje depozytowo-kredytowe Depozyty oraz kredyty są najstarszą formą działalności na rynku pieniężnym Depozyt – oznacza przyjęcie na określony termin przez bank środków finansowych pochodzących od innego podmiotu, w zamian za określoną stawkę depozytową. Tym samym depozyty umożliwiają finansowanie działalności bankowej i stanowią pasywo. Kredyt (lokata) - oznacza oddanie na określony termin przez bank środków finansowych innemu podmiotowi, w zamian za określoną stawkę depozytową. Tym samym lokaty są formą inwestycji (aktywa), które powinno przynosić w określonym terminie odsetki ustalone w zawartej umowie. Lokaty i depozyty międzybankowe są jednym z najistotniejszych rodzajów transakcji na pieniężnym rynku międzybankowym. Zawierane są przez banki (bezpośrednio lub za pośrednictwem brokerów), bądź też przez klientów niebankowych za pośrednictwem banków.

2. Lokaty i depozyty międzybankowe Na rynku pieniężnym banki między sobą zawierają zarówno lokaty jak i depozyty (wysokość zaangażowania określają specjalne limity wyznaczane przez departamenty ryzyka oddzielnie dla każdego kontrahenta). Z kolei od podmiotów niebankowych banki przyjmują głównie depozyty (działalność kredytowa podlega oddzielnym procedurom i indywidualnym negocjacjom) Dzięki zawieranym lokatom podmioty posiadające nadwyżki finansowe mają możliwość efektywnego lokowania ich po stawce rynkowej. Z kolei podmioty, które posiadają niedobór źródeł finansowania dzięki transakcjom depozytowym mają możliwość pozyskania niezbędnych środków na rynku (do wysokości określonych limitów bezpieczeństwa). Zaletą lokat i depozytów są krótkie terminy zapadalności (horyzont czasowy przeważnie do tygodnia), co pozwala utrzymywać wysoką płynność i ułatwia proces zarządzania płynnością. Niskie ryzyko i krótki horyzont ograniczają jednak zyskowność tych form inwestowania.

Depozytowe stawki referencyjne Lokaty i depozyty międzybankowe zawierane są w oparciu o stawki rynku międzybankowego podlegające ciągłym fluktuacjom na skutek zmiany otoczenia makroekonomicznego oraz pod wpływem zmian relacji popytu i podaży Dla polskiego rynku międzybankowego podstawowym punktem odniesienia są stawki referencyjne WIBID i WIBOR (ustalane przez Stowarzyszenie Dealerów Bankowych – Forex Polska, a publikowane każdego dnia roboczego przez agencję Reuters o godz. 11:00). Obie stawki ustalane są w ramach fixingu. Uczestnikiem fixingu są banki krajowe i zagraniczne pełniące funkcje Dealera Rynku Pieniężnego. Stawka WIBID informuje, jakie oprocentowanie bank jest skłonny zaakceptować przyjmując depozyt, stawka WIBOR z kolei to oprocentowanie po jakim będzie skłonny lokować posiadane środki. Uwzględniając strukturę czasową transakcji depozytowych przyjęto następujące standardowe terminy: O/N (overnight), T/N (tomorrow/next), SW, 2W, 1M, 3M, 6M, 9M i 12M. Przykładowo: WIBID 3M = 4,03%, a WIBOR 3M = 4,20%

Depozytowe stawki referencyjne – obce waluty Podstawowymi referencyjnymi stawkami depozytowymi stosowanymi na pieniężnym rynku międzybankowym dla obcych walut są LIBOR (BBA – British Banker`s Association) oraz EURIBOR (FBE – The European Banking Federation i ACI) Obie stawki określają oprocentowanie, zgodnie z którym inwestor zobowiązuje się udzielić depozyt Stawki LIBOR ustala się dla następujących walut: australijskiego dolara (AUD), kanadyjskiego dolara (CAD), franka szwajcarskiego (CHF), duńskiej korony (DKK), euro (EUR), funta brytyjskiego (GBP), japońskiego jena (JPY), nowozelandzkiego dolara (NZD), szwedzkiej korony (SEK) i amerykańskiego dolara (USD). Notowania ustalane są na reprezentatywnym rynku londyńskim. Stawki EURIBOR wyznaczane są dla depozytów denominowanych w EUR. Większość państw należących do unii walutowo-monetarnej wykorzystuje właśnie EURIBOR (zaletą w porównaniu do LIBOR jest m.in. większa, bardziej reprezentatywna próba).

3. Podstawowe stopy procentowe Podstawowe stopy procentowe NBP: Stopa lombardowa – wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP. Jest to jednocześnie górny pułap wzrostu rynkowych stóp overnight (ON) Stopa depozytowa – wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP. Jest to jednocześnie dolny pułap spadku rynkowych stóp overnight (ON) Stopa referencyjna (stopa operacji otwartego rynku) – określa minimalną rentowność operacji otwartego rynku i jednocześnie wyznacza poziom dla rynkowych stóp na rynku międzybankowym dla porównywalnych terminów zapadalności Stopa redyskonta weksli – stopa, po której bank centralny przyjmuje weksle od banków komercyjnych. Stosowana jest do obliczania oprocentowania rezerwy obowiązkowej wg formuły: oprocentowanie rezerwy obowiązkowej = stopa redyskontowa * 0,9

Krzywa dochodowości a podstawowe stopy Główny obszar oddziaływania stóp procentowych NBP Antycypacja przyszłej polityki pieniężnej NBP Notowania z dnia 9 lutego 2007 r.

Czynniki kształtujące stopę procentową Utrata wartości pieniądza w czasie na skutek inflacji. To właśnie inflacja jest podstawowym wskaźnikiem analizowanym przez Radę Polityki Pieniężnej określającą wysokość stóp procentowych banku centralnego. Brak możliwości wykorzystania pieniądza w danym momencie Ryzyko niewypłacalności kapitałobiorcy Termin zapadalności inwestycji Problem płynności i ograniczenia w konwersji inwestycji na pieniądz

4. Operacje otwartego rynku Operacje otwartego rynku prowadzi się w celu równoważenia popytu i podaży na rynku pieniężnym. Mogą mieć charakter warunkowy bądź bezwarunkowy. Jedną stroną transakcji jest bank centralny, drugą stroną natomiast banki komercyjne. Operacje obejmują sprzedaż/kupno papierów wartościowych lub dewiz, operacje repo i depozytowo-kredytowe, przedterminowy wykup papierów, bądź też emisję papierów banku centralnego. Aktualnie Narodowy Bank Polski emituje własne 7-dniowe bony pieniężne o minimalnej rentowności równej stopie referencyjnej (w każdy piątek). Tym samym operacje otwartego rynku stabilizują stopy procentowe na krótkim końcu krzywej dochodowości (na poziomie nieco powyżej stopy referencyjnej w przypadku terminów o podobnym terminie zapadalności).

Zaburzenia płynności i rezerwa obowiązkowa Mimo prowadzonych operacji otwartego rynku zdarzają się zaburzenia powodujące silne zmiany krótkoterminowych stóp procentowych. Powodują je duże przepływy kapitałowe (przewidywalne i niespodziewane) lub comiesięczne terminy rozliczenia rezerwy. Dzienne odchylenia stawek ON i TN sięgają wówczas aż ±1,5 pkt proc. Banki komercyjne zobowiązane są naliczać rezerwę obowiązkową od pozyskanych środków i utrzymywać ją na rachunkach bieżących w banku centralnym. Rada Polityki Pieniężnej określa wysokość stopy rezerwy obowiązkowej (aktualnie 3,5% pozyskanych środków). Okres rezerwy przypada od ostatniego dnia następnego miesiąca po miesiącu, za który nalicza się rezerwę do dnia poprzedzającego kolejny okres rezerwy. Podstawę naliczania rezerwy wyznacza się na koniec miesiąca.

Koniec okresu rezerwy a krótkie stopy Banki komercyjne mają prawo wykorzystywać środki finansowe utrzymywane na rachunku bieżącym w NBP. Ważne jest jedynie, aby osiągnąć wymagany limit w ramach okresu rezerwy. Jeśli w okresie rezerwy wystąpi niedobór, wówczas banki komercyjne płacą dwukrotność stopy lombardowej. Dlatego banki starają się pozyskać środki finansowe na rynku, rośnie popyt na pieniądz i w efekcie wzrasta oprocentowanie ON i TN. W odwrotnej sytuacji, gdy mamy do czynienia z nadwyżką w okresie końca rezerwy, zwiększa się podaż środków na rynku powodując spadek oprocentowania.

5. Sekurytyzacja aktywów Poprzez sekurytyzację dochodzi do wydzielenia i odizolowania grupy aktywów kapitałobiorcy wraz z generowanymi przez nie strumieniami finansowymi w celu wykorzystania ich do późniejszego finansowania emisji papierów dłużnych. Zysk inwestorów zależy od strumieni generowanych przez aktywa, a nie od inicjatora emisji, w związku z tym aktywa muszą przynosić określony dochód Sekurytyzacja powstała jako próba ominięcia pośrednictwa banków i dotarcia bezpośrednio do kapitałodawcy. Te działania miały ograniczyć marżę pośrednika i jednocześnie przynieść wyższe dochody kapitałodawcy. Zalety sekurytyzacji: Przekształcenie niepłynnych aktywów w papiery dłużne będące przedmiotem obrotu rynkowego Wyeliminowanie ryzyka z portfela kredytobiorcy poprzez wyprowadzenie aktywa z portfela