INSTRUMENTY POCHODNE W ZARZĄDZANIU RYZYKIEM BENEDYKT BRYŁKA

INSTRUMENTY POCHODNE W ZARZĄDZANIU RYZYKIEM Słowo „ryzyko” pochodzi od starowłowskiego riscare, które oznacza odważyć się. Zatem można wnioskować z semantyki tego wyrazu, że ryzyko jest raczej wyborem, a nie nieuchronnym przeznaczeniem.

RYZYKO I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM Zasadnicze rodzaje ryzyka   Jest rzeczą oczywistą, że każdej działalności gospodarczej towarzyszą różne ryzyka: 1. Rynkowe zmian: a. cen surowców, towarów i nieruchomości b. stóp procentowych c. kursów walutowych d. cen akcji e. indeksów giełdowych 2. Kredytowe 3. Katastroficzne 4. Pogodowe o charakterze niekatastroficznym 5. Polityczne 6. Personalne 7. Inne

Zarządzanie ryzykiem podmiotu jest to podejmowanie decyzji i realizacja działań prowadzących do osiągnięcia przez ten podmiot akceptowalnego poziomu ryzyka Zarządzanie ryzykiem podmiotu jest częścią składową zarządzania tym podmiotem i stanowi nieodłączny element jego strategii.

Zarządzanie ryzykiem (w uproszczeniu) obejmuje następujące etapy: 1. Identyfikacja ryzyka polega na określeniu rodzajów ryzyka, na które jest narażony dany podmiot. 2. Pomiar ryzyka to wyrażenie poziomu ryzyka w postaci liczbowej lub – gdy nie jest to możliwe – w postaci pewnych kategorii (niskie, średnie, wysokie ryzyko). 3. Sterowanie ryzykiem wyraża się tym, że podmiot podejmuje decyzję dotyczącą działań dostosowujących poziom ryzyka do akceptowalnego poziomu wynikającego z jego strategii. 4. Monitorowanie i kontrola ryzyka jest na bieżąco konieczna, ponieważ zarządzanie ryzykiem jest procesem, a nie działaniem jednorazowym.

NOWOCZESNE OPERACJE FINANSOWE – DERYWATY Instrument pochodny – nazwa ta pochodzi od angielskiego słowa derivative – pochodny. Jest to instrument, którego wartość jest funkcją wartości pewnego indeksu, uzależnionego od zajścia określonego zdarzenia. Instrumenty te służą do zarządzania ryzykiem. W innym ujęciu derywat jest pochodnym instrumentem finansowym potwierdzającym uzyskanie przez nabywcę prawa do otrzymania w przyszłości (transakcje terminowe) pewnej wartości.

Do typowych derywatów zaliczamy następujące transakcje na rynkach terminowych: 1a. Forward – obowiązek zakupu lub sprzedaży towarów lub usług po określonej cenie w ustalonym czasie w przyszłości (kontrakty zawierane są bezpośrednio pomiędzy zainteresowanymi stronami)   1b. Futures - obowiązek zakupu lub sprzedaży kontraktów terminowych w przyszłości (transakcje standaryzowane zawierane są pośrednio w ramach giełdy między zainteresowanymi stronami). 2. Opcje – dają prawo zakupu lub sprzedaży instrumentu finansowego przy ustalonej cenie wykonania w określonym czasie 3. Swapy – transakcje zamiany długów między kontrahentami, przy czym jeden emituje papiery wartościowe o zmiennym oprocentowaniu, a drugi o stałym (tzw. swap procentowy, odsetkowy) lub emisja dotyczy papierów emitowanych w różnych walutach (swap walutowy)

Instrumenty pochodne dostarczają inwestorom bardzo szerokich możliwości działania: a. pozwalają zarówno na osłonę, czyli zabezpieczenie się przed niekorzystnymi zmianami cen na rynku, jak i na b. spekulację charakteryzującą się znacznym ryzykiem. Ten sam pochodny instrument finansowy może być wykorzystywany jako zabezpieczający przez inwestorów mających awersję do ryzyka oraz jako spekulacyjny dla akceptujących ryzyko hazardzistów.

Zabezpieczenie przed ryzykiem jest możliwe dzięki zastosowaniu transakcji hedgingowych typu: forward, futures, opcyjnych, bądź swapowych. Przy czym wykorzystanie swapów służy także w celu wygenerowania oszczędności dla przedsiębiorstwa.

W zarządzaniu ryzykiem derywaty mogą być wykorzystywane przez podmioty gospodarcze jako: 1. Arbitraż, czyli działanie polegające na dokonaniu transakcji na dwóch lub więcej rynkach i wykorzystaniu różnic kursowych, cen i odsetek w celu uzyskania ponadprzeciętnych dochodów 2. Spekulacja – działanie polegające na ocenie i formułowaniu oczekiwań odnośnie przyszłości danego rynku, a w konsekwencji dokonania odpowiedniej transakcji na tym rynku (transakcja finansowa mająca na celu „grę” na instrumentach pochodnych celem osiągania ponadprzeciętnych korzyści).

3. Asekuracja (hedging) jest ochroną opartą na derywatach i polega na zajęciu na rynku kontraktów terminowych pozycji odwrotnej od zajmowanej na rynku transakcji natychmiastowych (kasowych). Hedging – operacja handlowa podejmowana przez firmę działającą na rynku międzynarodowym w celu zabezpieczenia się przed zmianami cen, na które nie ma ona wpływu ani których nie jest w stanie przewidzieć. Hedging z użyciem tradycyjnych derywatów pozwala na uzyskanie gwarancji co do wysokości takich parametrów ekonomicznych jak: ceny towarów i usług, stopy procentowe, kursy walutowe, kursy akcji, indeksy giełdowe, itp. po bieżącej cenie terminowej.

Podmioty gospodarcze stosują często trójetapowe podejście do zarządzania ryzykiem: 1. Określenie rodzajów ryzyka 2. Wycena (oszacowanie) wpływu określonych rodzajów ryzyka w podziale na: małe, nieistotne, średnie, duże i wielkie 3. Minimalizowanie ryzyka poprzez: ubezpieczenie ryzyka, przeniesienie przyczyny ryzyka na inny podmiot (np. zlecenie usługi), zmniejszanie prawdopodobieństwa zdarzenia o negatywnych skutkach, (np. poprzez szkolenia pracowników), zmniejszenie wielkości strat związanych ze zdarzeniem o negatywnych skutkach (np. odpowiedni sprzęt zabezpieczający) ewentualnie całkowite wyeliminowanie działań powodujących dane ryzyko (np. zaprzestanie produkcji wysoce szkodliwej dla środowiska)

Skuteczne strategie zarządzania ryzykiem: 1. Ponoszenie ryzyka przez przedsiębiorstwo wiąże się z przejęciem całości ryzyka na firmę, co oznacza, że w przypadku zaistnienia szkody spółka musi sobie sama radzić aby móc natychmiast zareagować.

2. Własne pokrycie ryzyka polega na zabezpieczeniu się poprzez utworzenie stosownych rezerw finansowych, bądź odpowiednim wkalkulowaniu ryzyka w cenę wyrobu/usługi. Spółka musi w taki sposób ustalić wartość produktu finalnego, aby z jednej strony nie został on niedoszacowany, co wiązać się będzie ze znacznie mniejszymi dochodami, a nawet stratami. Z kolei przeszacowanie może doprowadzić do niewielkiej sprzedaży i mniejszych zysków, ponieważ tańsze wyroby konkurencji znacznie ograniczą obroty przedsiębiorstwa.

3. Dywersyfikacja ryzyka polega na przerzuceniu ryzyka na produkty/usługi, klientów i/lub rynki, na których funkcjonuje korporacja transnarodowa. W tym przypadku może wystąpić podobna sytuacja, jak przedstawiona powyżej.

4. Kompensacja ryzyka (hedging) służy zabezpieczeniu przed ryzykiem poprzez przeprowadzanie transakcji hedgingowych. Kontrakty te umożliwiają zredukowanie, a także i osiąganie dodatkowych dochodów, jeżeli opłaty z nimi związane okażą się mniejsze od uzyskanych korzyści na tych kontraktach. Do typowych instrumentów zabezpieczających zalicza się tzw. derywaty: opcje, transakcje forward, futures, czy też swapy.

5. Przeniesienie ryzyka polega na „przekazaniu” ryzyka partnerom lub stronom transakcji bądź instytucjom finansowym, które pobierają za to określone składki. Przede wszystkim zainteresowane są udzielaniem gwarancji towarzystwa ubezpieczeniowe i banki.

6. Unikanie ryzyka to nic innego, jak nie podejmowanie działalności w danej dziedzinie, w której bardzo prawdopodobne jest wystąpienie poważnych szkód.

W ostatnim okresie wykorzystuje się opcje realne, m. in W ostatnim okresie wykorzystuje się opcje realne, m.in. w innowacyjnych (rozwojowych) projektach (przedsięwzięciach) inwestycyjnych. Opcja realna daje prawo, ale nie obowiązek do pozyskania lub pozbycia się „aktywów realnych” w przyszłości, tzn. że opcja realna daje prawo, ale nie obowiązek do realizacji lub zaniechania określonych projektów w ramach decyzji strategicznych firmy.

Dziękuję za uwagę BENEDYKT BRYŁKA bened@o2.pl