Stany zagrożenia życia W-18 Toksykologia- 4 Ostre zatrucia alkoholem etylenowym i alkoholami niekonsumpcyjnymi lek. Tomasz Gutowski

Alkohole i glikole Alkohole związki organiczne zawierające w łańcuchu alifatycznym lub cykloalifatycznym grupę wodorotlenową (hydroksylową) –OH Glikole alkohole dwuwodorotlenowe; związki organiczne zawierające dwie grupy –OH przy różnych atomach węgla

Alkohole i glikole najczęściej powodujące ostre zatrucia Alkohol etylowy Alkohol metylowy Glikol etylenowy Alkohol izopropylowy

Działanie toksyczne alkoholi Miejscowe na skórę i błony śluzowe – drażniące OUN – działanie narkotyczne, możliwość nieodwracalnego uszkodzenia cun oraz neuropatii n. czaszkowych i obwodowych Serce i układ krążenia – tachykardia, możliwość zaburzeń rytmu, możliwość spadku ciśnienia tętniczego i wstrząsu Układ oddechowy – możliwość obrzęku płuc

Działanie toksyczne alkoholi Krew – możliwość hemolizy i depresji szpiku Wątroba i nerki – możliwość uszkodzenia lub przejściowego zaburzenia funkcji Trzustka – możliwość zapalenia Wzrok – możliwość trwałego uszkodzenia Metabolizm – możliwość hipoglikemii i kwasicy metabolicznej

2 Podział alkoholi ze względu na ich skład chemiczny i szkodliwość dla zdrowia Alkohol metylowy (metanol) Alkohol etylowy uzyskiwany drogą syntezy chemicznej (etanol) Denaturat  Trucizna  Trucizna  Trucizna Alkohol etylowy uzyskiwany drogą fermentacji produktów roślinnych (ETOH) Nadaje się do konsumpcji Alkohol jest dla zdrowych i dorosłych ludzi. Nie należy jednak nadużywać go i spożywać w nieodpowiednich okolicznościach

Reakcja organizmu człowieka na alkohol 0,3-0,5 promila upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, zaburzenia równowagi, euforia 0,5-0,7 promila zaburzenie sprawności ruchowej, pobudliwość, gadatliwość, obniżenie samokontroli, błędna ocena możliwości zaburzenia równowagi, spadek sprawności intelektualnej, opóźnienie czasu reakcji, wyraźna drażliwość, wzrost ciśnienia krwi 0,7-2,0 promili zaburzenia mowy, przewracanie się, wzmożona senność, obniżenie zdolności do kontroli własnych zachowań 2,0-3,0 promili 3,0-4,0 promili spadek ciśnienia krwi, obniżenie temperatury ciała, zanik odruchów fizjologicznych powyżej 4 promili śpiączka, śmierć

  Wpływ alkoholu na organizm człowieka 4 Serce Mózg Płuca Skóra Osłabienie i niewydolność serca, podwyższone ciśnienie krwi, niedokrwistość, upośledzenie krzepliwości krwi Serce Zaniki pamięci, urojenia, nieracjonalne zachowanie, przemoc, depresja, nerwowość Mózg Obniżona odporność, zwiększone ryzyko zapalenia płuc, gruźlica Płuca Przebarwienia i rany na skórze, przedwczesne starzenie się Skóra Marskość i nowotwór wątroby Wątroba Zapalenie trzustki Trzustka Zapalenie błony śluzowej żołądka, wrzody Żołądek Częste biegunki, owrzodzenie jelit, krwawienie Jelita Drżenie rąk i palców, zaburzenie czucia, osłabienie siły mięśni Mięśnie  U kobiet alkohol wzmaga ryzyko deformacji płodu lub niedorozwoju niemowląt.  U mężczyzn, pod wpływem alkoholu, następuje upośledzenie sprawności seksualnej oraz zanikanie jąder.

Problemy alkoholowe w Polsce Około 800 tys. ludzi jest uzależnionych od alkoholu. Ponad 2 mln. osób nadużywa alkoholu. Około 4 milionów osób żyje w rodzinach, w których z powodu powtarzającej się nietrzeźwości dochodzi do przemocy. Problemy alkoholowe obejmują około 15% mieszkańców naszego kraju. Problemy alkoholowe są źródłem strat, które można ocenić na około 6% PKB Alkohol jest w Polsce główną przyczyną zgonów i inwalidztwa osób w wieku 15-21 lat. Na leczenie odwykowe wydaje się rocznie ok. 120 mln zł.

Szacunkowo, na 100 młodych ludzi: 2-3 zostanie uzależnionych stale od alkoholu dla 30 będzie to powodem konfliktu z prawem, przemocy w rodzinie. Śmierć człowieka w wypadku drogowym powoduje stratę dla budżetu państwa 860 tys. zł, a leczenie rannego – 128 tys. zł.

Porcja standardowa alkoholu 10g czystego alkoholu etylowego znajduje się w: 100 ml wina o zaw.alk. 10% 200 ml piwa o zaw.alk. 5% 25 ml wódki o zaw.alk. 40%

Czas usuwania z organizmu – „trzeźwienia” 200 ml piwa o zaw.alk. 5% 100 ml wina o zaw.alk. 10% 25 ml wódki o zaw.alk. 40% Czas usuwania z organizmu – „trzeźwienia” min. 1 godzina Po wypiciu 1 litra piwa, mężczyzna 80 kg potrzebuje ok. 6h na wytrzeźwienie

Poziom stężenia alkoholu we krwi kierowcy powyżej 0,5 promila od 0,2 do 0,5 promila stan nietrzeźwości stan po użyciu alkoholu Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości jest przestępstwem. Wstawienie się w stan nietrzeźwości w służbie lub po wyznaczeniu do służby jest przestępstwem. Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu jest wykroczeniem. Wnoszenie i spożywanie napojów alkoholowych na terenie obiektów zajmowanych przez wojsko, jak również w rejonie obiektów koszarowych i zakwaterowania przejściowego jednostek wojskowych jest wykroczeniem. Spożywanie napojów alkoholowych w miejscach publicznych oraz w komunikacji publicznej jest wykroczeniem.

Zatrzymaniem prawa jazdy Kierowca, który prowadzi pojazd pod wpływem alkoholu musi liczyć się z: Zatrzymaniem prawa jazdy Wyrokiem sądowym Umieszczeniem w rejestrze osób skazanych Grzywną

Nieprawdą jest, że: 1. Wytrzeźwieję, gdy napiję się kawy 2. Jest ciepło, to szybko wypocę wypity alkohol 3. Dużo ważę, więc mogę dużo wypić 4. Dużo zjadłem, to mogę dużo wypić 5. Zjem miętowego cukierka, to nikt nie poczuje, że piłem 6. Jestem trzeźwy, bo piłem piwo „bezalkoholowe” 7. Alkohol jest dobry na przeziębienia 8. Alkohol rozgrzewa 9. Alkohol pobudza apetyt i ułatwia trawienie 10. Problemy alkoholowe mają tylko ludzie „prości”

Alkohol etylowy postać – płyn bezbarwny dobrze rozp. w wodzie gęstość wzgl. 0,789 g/mL dawka toksyczna 1 g/kg dawka śmiertelna 5-8 g/kg metabolizowany 0,1 g/kg m.c., tj. 15-20 mg/dL/godz. (u alkoholików do 2x szybciej) do aldehydu octowego, kwasu octowego, dwutlenku węgla i wody

Alkohol etylowy wydalany przez płuca 2-5%, nerki 1-4% niezmieniony objawy zatrucia: - pobudzenie, depresja oun, - śpiączka, - drgawki, - hipotermia, - zmniejszenie oporu naczyń, - depresja m. serca, zaburzenia rytmu, - zab. oddechu, - hipoglikemia, - niewielka kwasica metaboliczna i mieszana

Metabolizm alkoholu etylowego etanol dehydrogenaza alkoholowa aldehyd octowy kwas octowy CO2 + H2O

Alkohol etylowy niezbędne badania laboratoryjne stężenie etanolu i metanolu we krwi równowaga kwasowo-zasadowa krwi tętniczej lub włośniczkowej arterializowanej stężenie cukru we krwi stężenie elektrolitów we krwi aktywność amylazy we krwi i moczu aktywność aminotransferaz i GGTP we krwi

Alkohol etylowy zaburzenia towarzyszące zatruciu zatrucie inną substancją (najczęściej innymi alkoholami lub lekami) hipoglikemia urazy - krwawienie wewnątrzczaszkowe zespoły abstynencyjne, majaczenie drżenne (delirium) i psychozy poalkoholowe ostre zapalenie trzustki ostry poalkoholowy nieżyt żołądkowy zachłystowe zapalenie płuc głębokie zaburzenia elektrolitowe hipotermia choroby skóry (w tym pasożytnicze) zaniedbanie i wyniszczenie

Alkohol etylowy postępowanie lecznicze wstępna wnikliwa diagnostyka różnicowa u pacjentów nieprzytomnych i głęboko zamroczonych obowiązek założenia drogi dożylnej do czasu nawiązania pełnego kontaktu wzmożony nadzór pielęgniarski podawanie płynów dożylnie wg. doraźnych wskazań postępowanie objawowe i leczenie powikłań narządowych wg. ogólnie przyjętych zasad brak odtrutek, hemodializa zalecana jedynie w skrajnie ciężkich przypadkach, przy bardzo wysokich stężeniach

Alkohol metylowy postać – płyn bezbarwny dobrze rozp. w wodzie gęstość wzgl. 0,79 g/mL dawka toksyczna 10 mL, śmiertelna 60-120 mL metabolizowany w wątrobie 7x wolniej od etanolu do formaldehydu i mrówczanów wydalany do 12% z moczem i 3-5% z powietrzem wydychanym niezmieniony

objawy zatrucia metanolem: początkowo obj. upojenia alk., później śpiączka (okres utajenia 6-30 h), zaburzenia widzenia (do ślepoty włącznie), głęboka kwasica metaboliczna, oddech Kussmaula, depresja oddechu i ukł. krążenia, zaburzenia rytmu serca, drgawki, zapalenie trzustki

Metabolizm alkoholu metylowego metanol dehydrogenaza alkoholowa formaldehyd kwas mrówkowy kwas foliowy CO2 + H2O (kofaktor)

Alkohol metylowy uszkodzenie wzroku Objawy: zaburzenia widzenia, od zaburzeń ostrości (widzenia przez mgłę, widzenia konturów) do postrzegania jedynie światła, lub zupełnej ślepoty Badanie przedmiotowe: brak reakcji źrenic na światło, obrzęk i zatarcie granic tarczy nerwu wzrokowego, cechy zapalenia i zaniku n.wzrokowego Przyczyna: toksyczne działanie mrówczanów oraz miejscowy metabolizm metanolu do formaldehydu

Glikol etylenowy postać – oleisty bezbarwny słodkawy płyn, rozp. w wodzie gęstość wzgl. 1,1 g/mL obj. dystrybucji 0,83 L/kg, okres półtrwania 3-5(17) godz. dawka toksyczna 30-50 ml, śmiert. 100 ml (1,4 ml/kg) metabolizowany w wątrobie do aldehydu glikolowego, glikolanów. glioksalanów, szczawianów (oraz glicyny, mrówczanów, adypinianów, glutaranów, ditlenku węgla i wody) wydalany do 22% przez nerki niezmieniony objawy zatrucia: początkowo objawy upojenia alk., później śpiączka, głęboka kwasica metaboliczna, oddech Kussmaula, depresja ukł. krążenia, ostra niewydolność nerek, hipokalcemia

Metabolizm glikolu etylenowego dehydrogenaza alkoholowa aldehyd glikolowy pirydoksyna (kofaktor) kwas glikolowy glicyna tiamina (kofaktor) kwas glioksalowy kwas mrówkowy -OH-- ketoadypinian -OH--glutaran kwas szczawiowy CO2 + H2O

Glikol etylenowy ostra niezapalna niewydolność nerek początek – około 3 doby zatrucia przyczyna - odkładanie kryształów szczawianu wapnia w kanalikach nerkowych (światło, komórki, podścielisko) - bezpośrednie toksyczne działanie metabolitów glikolu na przepuszczalność błony kłębków nerkowych i transport czynny i bierny w kanalikach nerkowych - zaburzenia krążenia – upośledzenie przepływu nerkowego i hipoksja - destrukcyjny wpływ kwasicy na komórki o dużej aktywności metabolicznej

Alkohol metylowy i glikol etylenowy przyczyny kwasicy kumulacja kwaśnych metabolitów metanolu (mrówczanów) i glikolu (glikolanów i szczawianów) wzrost stosunku NADH/NAD w cytoplaźmie hepatocytów w wyniku utleniania metanolu, glikolu i etanolu (podawanego jako odtrutka) toksyczny wpływ metabolitów metanolu i glikolu na metabolizm komórkowy zaburzenia krążenia i perfuzji tkankowej drgawki depresja ośrodka oddechowego narastająca niewydolność nerek (w zatruciu glikolem)

Alkohol metylowy i glikol etylenowy przyczyny uszkodzenia układu nerwowego bezpośrednie działanie toksyczne metabolitów obu związków głęboka kwasica metaboliczna zaburzenia elektrolitowe wzrost osmolalności osocza hipoksja

Alkohol metylowy i glikol etylenowy badania laboratoryjne stężenie we krwi etanolu, metanolu i glikolu etylenowego stężenie w moczu glikolu etylenowego równowaga kwasowo-zasadowa stężenie elektrolitów oraz wapnia (glikol) we krwi osmolalność osocza stężenie glukozy we krwi stężenie mocznika i kreatyniny we krwi (glikol) badanie ogólne moczu – badanie kryształów szczawianu wapnia w moczu (glikol)

Glikol etylenowy i alkohol metylowy postępowanie lecznicze prowokowanie wymiotów lub/i płukanie żołądka do 1 godz. od zatrucia intensywna terapia zachowawcza stałe monitorowanie i korekcja: - równowagi kwasowo – zasadowej - zaburzeń wodno - elektrolitowych podawanie odtrutek w celu zahamowania metabolizmu glikolu i metanolu: - etanolu - 4-metylopirazolu (Fomepizol)

Glikol etylenowy i alkohol metylowy postępowanie lecznicze hemodializa w celu : - usunięcia glikolu i metanolu oraz ich toksycznych metabolitów - wyrównania zaburzeń RKZ i wodno - elektrolitowych - leczenia skutków niewydolności nerek ( zatrucie glikolem)

Glikol etylenowy i alkohol metylowy postępowanie lecznicze podawanie kofaktorów metabolizmu: - kwasu foliowego ( zatrucie metanolem) - tiaminy i pirydoksyny ( zatrucie glikolem) forsowana diureza, leki moczopędne i poprawiające nerkowy przepływ krwi, w zatruciu glikolem do czasu wystąpienia cech ostrej niewydolności nerek leczenie uszkodzeń narządowych wg ogólnie przyjętych zasad

Alkohol metylowy i glikol etylenowy postępowanie lecznicze dawkowanie alkoholu etylowego: alkohol podajemy doustnie (przez sondę) lub (najczęściej) dożylnie w stałym wlewie 10% roztworu, aby utrzymać stężenie we krwi w granicach 100-150 mg/dL – zalecana dawka początkowo 0,6-1,0 g/kg m.c., następnie średnio 110 mg/kg m.c./godz. (zwiększamy u osób uzależnionych i podczas hemodializy) dawkowanie 4-metylopirazolu: dożylnie w postaci wolnych (30min.) wlewów kroplowych- początkowo jednorazowo 15 mg/kg m.c., następnie po 10 mg/kg m.c co 12 godz. (4x), ostatecznie po 15 mg/kg m.c./ godz. do całkowitej eliminacji alkoholi

Alkohol izopropylowy postać – płyn bezbarwny, rozpuszczalny w wodzie gęstość wzgl. 0,8 g/mL obj. dystrybucji 0,5-0,7 L/kg, okres półtrw. 2,9-16,2 godz. (aceton 7,6-26,2 godz.) dawka śmiert. 100-250 ml (2-4 mL/kg m.c.) metabolizowany głównie do acetonu oraz octanów, mrówczanów i ditlenku węgla (2-4x wolniej od etanolu) wydalany do 20% przez nerki niezmieniony objawy: zapach acetonu, depresja cun (śpiączka przy st. 150 mg/dL), możliwa hipotermia, drgawki, depresja oddechu, układu krążenia, zaburzenia rytmu serca, możliwa kwasica metaboliczna, ketonuria, hipoglikemia

Alkohol izopropylowy badania laboratoryjne i postępowanie lecznicze konieczne badania: stężenie izopropanolu we krwi, elektrolitów , gazometrii i glukozy we krwi, stężenie acetonu w moczu leczenie objawowe w warunkach intensywnej terapii zachowawczej brak odtrutek, hemodializa wskazana jedynie w skrajnie ciężkich stanach, przy wysokich stężeniach alkoholu (niektóre źródła stężenie ponad 150 mg/dL uznają za śmiertelne)