Adam Grobler http://adam-grobler.w.interia.pl

Filozoficzne źródła nauki Problem początku (zasady bytu, arche): Przedmioty zmysłowe powstają i giną. Mogłyby w ogóle nie istnieć. Musi zatem istnieć jakiś początek bytu, który nie powstaje, ani nie ginie. Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Problem początku Tales z Miletu (624-546 pne) Teza: początkiem bytu jest woda. Źródło: http://picasaweb.google.com/JJWieczorek/PolishFolk/photo#5138301542868668610 Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Problem początku Tales z Miletu (624-546 pne) Teza: początkiem bytu jest woda. Źródło: http://picasaweb.google.com/JJWieczorek/PolishFolk/photo#5138301542868668610 Problem: woda jest jedną z rzeczy zmysłowych, nie może być początkiem. Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Problem początku Anaksymander (610-546 pne) Teza: początkiem bytu jest bezkres (apeiron). Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Problem początku Anaksymander (610-546 pne) Teza: początkiem bytu jest bezkres (apeiron). Ogólna zasada wyjaśniania: wyjaśniać jawne przez niejawne (znane przez nieznane) Źródło: Wikipedia Filozoficzne źródła nauki

Problem tożsamości i zmiany: Co się zmienia, staje się czymś innym, niż było. Zatem przestaje istnieć. Przedmioty zmysłowe wciąż się zmieniają. Ledwie zaistnieją, przestają istnieć. Zatem nie istnieją. Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Wariabilizm Heraklit z Efezu (ok. 500 pne) zmienność (ogień) jest zasadą bytu. Źródło: sl.wikipedia.org panta rhei = wszystko płynie Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Wariabilizm Heraklit z Efezu (ok. 500 pne) zmienność (ogień) jest zasadą bytu. Źródło: sl.wikipedia.org panta rhei = wszystko płynie Problem: o czym można orzec, że się zmieniło, jeżeli zmiana jest utratą tożsamości? Filozoficzne źródła nauki

Podstawowa zasada ontologiczna: istnieje to, i tylko to, co jest identyczne ze sobą. istnieć = zachowywać tożsamość Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Eleatyzm Parmenides z Elei (ok. 500 pne) Teza: istnieje jeden, wieczny i niezmienny Byt; zmienne, przemijające i wielorakie zjawiska są tylko Pozorem. Parmenides Rafaella Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Eleatyzm Argument: Tylko to, co jest, istnieje; Byt jest, Niebytu nie ma. Byt nie mógł powstać, bo nie mógł powstać ani z Bytu, ani z Niebytu. Byt nie może przestać być, bo nic może go unicestwić. Byt jest jedyny, bo to, co istnieje jest identyczne z tym, co istnieje. Byt nie może zmienić się ani w Byt, ani w Niebyt. Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Eleatyzm Problemy: Konflikt rozumu i doświadczenia. Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Eleatyzm Problemy: Konflikt rozumu i doświadczenia. Jak wyjaśnić związek między Bytem i Pozorem? Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Podważenie eleatyzmu Argument Gorgiasza (483-374 pne): Gdzie Byt istnieje? Nie może istnieć w Bycie, bo nic nie istnieje w sobie samym. Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Podważenie eleatyzmu Argument Gorgiasza (483-374 pne): Gdzie Byt istnieje? Nie może istnieć w Bycie, bo nic nie istnieje w sobie samym. Nie może istnieć w Niebycie, bo Niebytu nie ma. Byt nie istnieje nigdzie. Zatem nic nie istnieje. Źródło: TVP Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Atomizm Demokryt z Abdery (460-370 pne) Istnieją wieczne i niezmienne atomy (byt) oraz próżnia (niebyt) Rzeczy są skupiskami atomów Źródło: staff.amu.edu.pl Atomy różnią się między sobą wielkością i kształtem Dlatego rzeczy są zróżnicowane Atomy są w ruchu, skutkiem zderzeń łączą się i rozdzielają Dlatego rzeczy się zmieniają Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Atomizm Demokryt z Abdery (460-370 pne) Istnieją wieczne i niezmienne atomy (byt) oraz próżnia (niebyt) Rzeczy są skupiskami atomów Źródło: staff.amu.edu.pl Atomy różnią się między sobą wielkością i kształtem Dlatego rzeczy są zróżnicowane Atomy są w ruchu, skutkiem zderzeń łączą się i rozdzielają Dlatego rzeczy się zmieniają Czy Demokryt zmyślił to, co dzięki nauce dziś wiadomo? Filozoficzne źródła nauki

Krótka historia pojęcia atomu I Rozkwit i upadek atomizmu jako ateizmu (I w.) Przypomnienie atomizmu w XV, a potem w XVII w. Nieudana próba wyjaśnienia barw światła (Newton) Prawo stałych stosunków wagowych (Proust 1799) Teoria atomistyczna Johna Daltona (1803) Filozoficzne źródła nauki

Krótka historia pojęcia atomu I Rozkwit i upadek atomizmu jako ateizmu (I w.) Przypomnienie atomizmu w XV, a potem w XVII w. Nieudana próba wyjaśnienia barw światła (Newton) Prawo stałych stosunków wagowych (Proust 1799) Teoria atomistyczna Johna Daltona (1803) Czy Dalton dowiedział się o atomach czegoś, czego Demokryt nie wiedział? Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Nauka a metafizyka Obie mają na celu teoretyczne wyjaśnienie doświadczenia Teorie naukowe, inaczej niż metafizyczne, są wrażliwe na świadectwa empiryczne Teorie metafizyczne są wrażliwe na argumenty rozumowe (analizę pojęć) Metafizyka dostarcza pojęć nauce Filozoficzne źródła nauki

Krótka historia pojęcia atomu II Prawo prostych stosunków objętościowych (Gay-Lussac 1808) Hipoteza równej liczby cząstek w próbce gazu o danej objętości (Avogadra 1811) Wyznaczenie ciężarów atomowych jako liczb całkowitych (Prout 1815) Hipoteza składalności atomów z atomów wodoru Odkrycie promieni katodowych (Crookes 1876) i kanalikowych Filozoficzne źródła nauki

Krótka historia pojęcia atomu III Odkrycia kolejnych cząstek elementarnych: neutron (Rutherford 1919) pozyton (1933) itd. mezon pi (Yukawa 1935) itd. Hipoteza kwarków (Gell-Mann 1964) Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Źródła chemii Empedokles z Agrygentu (492-432 pne) Są cztery pierwiastki: ziemia, woda, powietrze, ogień. Działają między nimi siły miłości i nienawiści. Rzeczy są ich mieszaniną. Arystoteles ze Stagiry (384-322 p.n.e.) Piąty pierwiastek: eter (kwintesencja). Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Alchemia Rtęć (zasada metaliczności). Siarka (zasada palności). Sól (zasada rozpuszczalności). Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Początki chemii Pojęcie pierwiastka jako kresu analizy (R. Boyle, 1661) Trzy ziemie: szklista (sól), tłusta (siarka) i ciekła (rtęć) (Becher 1669) Teoria flogistonu (Stahl 1697) Odkrycie gazów Rozkład wody (Lavoisier 1781) Obalenie teorii flogistonowej Filozoficzne źródła nauki

Rzut oka na filozofię indyjską Upaniszady (800-300 pne): Teoria reinkarnacji (samsara = krąg wcieleń) Tożsamość atman z Brahman (jaźni z bytem absolutnym) Idea wyzwolenia z kręgu wcieleń (moksza), ucieczki od świata Przyczynowość moralna (karma) Filozoficzne źródła nauki

Rzut oka na filozofię chińską tao = nieokreślone, nieskończone, niezmienne, chaos i forma zarazem punkt wyjścia i powrotu wszelkiego bytu, idea przystosowania się do świata Konfucjusz (551-479 pne): zasada miary Filozofia księgi, a nie publicznego dyskursu Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki W stronę teorii idei Sokrates (470-399 p.n.e.): „poznaj samego siebie” Przeciw relatywizmowi sofistów (sophia = mądrość) Protagoras (490-420 p.n.e.): „człowiek jest miarą wszechrzeczy” relatywizm poznawczy relatywizm moralny Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki W stronę teorii idei Sokrates (470-399 p.n.e.): „poznaj samego siebie” Przeciw relatywizmowi sofistów (sophia = mądrość) Protagoras (490-420 p.n.e.): „człowiek jest miarą wszechrzeczy” relatywizm poznawczy relatywizm moralny Dobro: przedmiot abstrakcyjny Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Idee Platon (427-347 p.n.e.): idee = wieczne, niezmienne przedmioty myśli Dobro, białość, kulistość, człowiek, koń Idee odbijają się w rzeczach zmysłowych; rzeczy zmysłowe są cieniami idei Mit jaskini Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Idee Matematyka jedyną nauką, o pozorach można mieć tylko mniemanie. Filozoficzne źródła nauki

Filozoficzne źródła nauki Idee Podsumowanie zalet teorii idei: rozwiązanie problemu tożsamości rozwiązanie problemu związku Bytu z Pozorem rozwiązanie problemu zmiany: idee odbijają się w rzeczach ze zmienną intensywnością objaśnienie doświadczenia moralnego i estetycznego dostarczenie tła metafizycznego przyszłym teoriom pola Filozoficzne źródła nauki