1 Badanie zrealizowane zostało w dniach 9-16 maja 2011 roku na 1000 osobowej reprezentatywnej próbie Polaków. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. Barometr Nastrojów Ekonomicznych Maj 2011

2 Spis treści Nastroje ekonomiczne Polaków w maju – podsumowanie4 Wskaźniki nastroju ekonomicznego5 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju8 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego14 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi16

3 Nastroje ekonomiczne Polaków w maju 1/2 Maj poprawia nastroje konsumentów Obliczany przez Pentor index nastrojów polskich konsumentów (Penkon) wzrósł w maju2011 o prawie pięć punktów, do minus 21,0 wobec minus 25,9 w kwietniu br. Znacząca poprawa sentymentu wystąpiła jednak głównie w wymiarze makro, w opiniach na temat stanu i perspektyw polskiej gospodarki (wzrost o 8 punktów procentowych, z minus 31,9 do minus 23,9). W wymiarze mikro, w postrzeganiu stanu i perspektyw sytuacji finansowej gospodarstw domowych, wzrost jest dużo słabszy, bo 1,7 pp (z minus 19,9 na minus 18,2). Przewaga pesymistów nad optymistami w ocenie obecnego stanu gospodarki zmniejszyła się z 31 do 21 punktów proc., a w prognozach jej rozwoju w ciągu najbliższych 12 miesięcy z 18 do 9 punktów proc.. Nieznacznie natomiast zmniejszyła się przewaga pesymistów nad optymistami zarówno w ocenie stanu finansów gospodarstwa domowego ( z 32 do 30 punktów proc.), jak i oczekiwań dotyczących szans poprawy w ciągu roku ( do 7 z wcześniejszych 8). Warto zauważyć zbliżenie wartości obu syntetycznych wskaźników makro i mikro; w przeciwieństwie do wskaźnika ocen bieżących i wyprzedzającego. O ile dystans między nastrojami w wymiarze makro i mikro zmniejszył się z 12 do 5,1 punktów, to w przypadku wskaźników bieżącego i wyprzedzającego wzrósł z 25,7 do 27,1 punktów. Wskaźnik bieżący, bazujący na ocenach aktualnej sytuacji wynosi minus 35,2 (w kwietniu minus 39), natomiast wskaźnik wyprzedzający (oczekiwania wobec przyszłości) – minus 8,1 (przed miesiącem minus 13,3). W analogicznym okresie roku ubiegłego oba wskaźniki były dużo korzystniejsze (bieżący minus 17,7, wyprzedzający plus 9,9). Poprawie klimatu wśród konsumentów towarzyszy: poprawa opinii o wartości złotego (zyskuje bądź nie traci na wartości 49% wobec 40% w kwietniu br); wzrost poparcia dla przemian politycznych i gospodarczych kraju po 1989 roku (do 62% wobec 58 w kwietniu br); wzrost akceptacji dla inwestycji zagranicznych w Polsce (do 51% wobec 47% przed miesiącem); spadek poziomu niezadowolenia ze sposobu sprawowania władzy przez główne instytucje władzy w kraju (w przypadku Prezydenta o 7 punktów proc., Premiera o 5 pp, Sejmu o 3 pp, Rządu o 2 pp).

4 Nastroje ekonomiczne Polaków w maju 2/2 Jedyną grupą społeczną w której optymiści przeważają nad pesymistami są uczniowie i studenci oraz inne osoby w wieku do 29 roku życia. W pozostałych segmentach społecznych i zawodowych utrzymuje się przewaga pesymistów nad optymistami, mimo czasami znaczącego spadku tych pierwszych. Poprawiły się nastroje mieszkańców wsi i miast o liczbie ludności do 200 tysięcy, pogorszyły natomiast wśród mieszkańców Warszawy. Poprawa sentymentu konsumentów może wynikać z (1) wyciszenia publicznego sporu o faktycznym stanie finansów państwa, (2) ograniczenia tempa wzrostu cen paliw i żywności (zwłaszcza cukru), utrzymującej się dość dużej dynamiki wzrostu wynagrodzeń i nie pogarszającej się sytuacji na rynku pracy. Poprawie nastrojów sprzyjał niewątpliwie także okres wydłużonego wypoczynku w pierwszych dniach maja. Indeks nastrojów polskich konsumentów Pentora w dalszym ciągu ma podobny przebieg jak indeks amerykańskich konsumentów Uniwersytetu Michigan, który w maju wzrósł do 72,4 punktów wobec 69,8 w kwietniu. Eugeniusz Śmiłowski [1] Index nastrojów konsumenckich Penkon ma 200 stopniową rozpiętość i może przyjmować wartości od minus 100 do 100. Im większe natężenie wartości ujemnych, to tym większa przewaga pesymistów nad optymistami, natomiast wartości dodatnie wskazują na ilościową przewagę optymistów nad pesymistami. Zmiana w stosunku do kwietnia 2011 PESK – wskaźnik percepcji sytuacji ekonomicznej kraju OGD– wskaźnik kondycji finansowej gospodarstw + 4,9 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego - 23,9 Wartość w maju , ,7

5 PESK – wskaźnik percepcji ekonomicznej sytuacji kraju OGD – wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych Wskaźniki nastroju ekonomicznego *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na trzy pytania dotyczące kondycji ekonomicznej Polski: a) Jak ocenia Pan(i) ogólną sytuację ekonomiczną Polski? b) Czy obecna sytuacja ekonomiczna Polski jest lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? c) Czy za rok sytuacja ekonomiczna Polski będzie lepsza, gorsza, czy się nie zmieni? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny sytuacji ekonomicznej. *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na dwa pytania dotyczące postrzegania sytuacji ekonomiczne gospodarstwa domowego: a)Czy obecna sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego jest lepsze, gorsza czy też taka sama, jak rok temu? b) Czy za rok finansowa sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego poprawi się, pogorszy się, czy też nie ulegnie zmianie? Może przyjmować wartość od – 100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny kondycji finansowej gospodarstwa. Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych

6 PENKON– wskaźnik klimatu konsumenckiego* *Wskaźnik ten jest uśrednioną wartością indeksu percepcji sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) oraz indeksu oceny kondycji finansowej gospodarstwa (OGD). Może przyjmować wartość od –100 do Wskaźnik odnosi się do ogólnego nastroju ekonomicznego konsumentów wynikającego z percepcji ekonomicznej sytuacji kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywny, optymistyczny jest klimat konsumencki. Wskaźniki nastroju ekonomicznego Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) w maju wyniósł -23,9pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego wzrosła o 8pkt.proc.. Wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych (OGD) w tym miesiącu wyniósł -18,2pkt. Oznacza to, że w wypowiedziach na temat kondycji finansowej gospodarstw domowych, oceny negatywne przewyższają pozytywne. W porównaniu z ubiegłym miesiącem ocena sytuacji gospodarstwa domowego wzrosła o 1,7pkt. proc.. Wskaźnik klimatu konsumenckiego (Penkon) w tym miesiącu wyniósł -21pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego wzrosła o 4,9pkt. proc.. Klimat pozytywny Klimat negatywny

7 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] Wartość wskaźnika PENKON *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Wskaźniki nastroju ekonomicznego - Klimat konsumencki ściśle wiąże się z pozycją społeczno – demograficzną respondenta. Rośnie generalnie wraz ze wzrostem wykształcenia, dochodu gospodarstwa domowego, pozycją zawodową, a spada wraz z wiekiem. Zależności te dobrze obrazuje zmienna klasa społeczna, którą tworzymy na podstawie wykształcenia, pozycji zawodowej głowy gospodarstwa domowego oraz dochodu gospodarstwa domowego. Stosunkowo najlepszy klimat konsumencki obserwujemy wśród osób przynależących do najwyższej z klas społecznych a najgorszy wśród osób przynależących do najniższych klas społecznych.

8 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Ocena obecnej sytuacji dane w procentach Jak Pan(i) ocenia ogólną sytuację ekonomiczną Polski? Aktualną sytuację ekonomiczną kraju dobrze ocenia 18% badanych – o pięć punktów procentowych więcej niż w miesiącu ubiegłym. 43% ankietowanych nie ma jednoznacznej opinii w tym względzie. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w porównaniu z miesiącem ubiegłym zmniejszyła się z 31 do 21pkt. procentowych.

9 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach Porównując obecną kondycję gospodarki kraju ze stanem sprzed roku 49% ankietowanych ocenia ją jako gorszą. 8% badanych – o trzy punkty procentowe więcej niż w miesiącu ubiegłym - ocenia obecną sytuację ekonomiczną kraju lepiej niż rok temu, a 43% ankietowanych postrzega ją jako taką samą. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w tym przypadku zmniejszyła się z 46 do 41pkt. procentowych. Czy sytuacja ekonomiczna kraju jest obecnie lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu?

10 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach O tym, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju będzie lepsza przeświadczony jest 28% badanych, natomiast 37% ankietowanych - o 4 punkty procentowe mniej niż w miesiącu ubiegłym - obawia się jej pogorszenia. 35% ankietowanych twierdzi natomiast, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju nie ulegnie zmianie Analiza sald odpowiedzi, różnicy odsetka osób oczekujących zmian pozytywnych i negatywnych, pokazuje znaczące różnice w percepcji przyszłości przez osoby należące do różnych grup socjodemograficznych. Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..?

11 [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Oczekiwania odnośnie rozwoju sytuacji ekonomicznej kraju wiążą się z szeregiem zmiennych socjo-demograficznych. Optymizm rośnie wraz z klasą społeczną, dochodami gospodarstwa domowego i wykształceniem.

12 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Porównując odpowiedzi na pytanie dotyczące obecnej sytuacji gospodarczej oraz oczekiwań na przyszłość stworzono typologię odzwierciedlającą nastawienie Polaków do sytuacji ekonomicznej kraju. Pesymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację ekonomiczną Polski lecz oczekujące zmian na gorsze – stanowią 16,2% populacji Sfrustrowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i dodatkowo spodziewające się dalszego pogorszenia sytuacji – stanowią 20,9% populacji Zrezygnowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i nie liczące na żadne zmiany w przyszłości – ani na lepsze, ani na gorsze – stanowią 13,9% populacji – Optymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i spodziewające się dalszej poprawy w przyszłości – stanowią 23,3% populacji Twardzi Optymiści to osoby źle oceniające obecną sytuację, lecz pomimo to liczące na poprawę w przyszłości – stanowią 4,5% populacji Usatysfakcjonowani to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i nie liczące na większe zmiany w przyszłości – ani na gorsze ani na lepsze – stanowią 21,2% populacji Jak Pan(i) ocenia obecną ogólną sytuację ekonomiczną Polski? dobrze częściowo dobrze, częściowo źle źle Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie: lepsza11,8%11,5%4,5% gorsza1,5%14,7%20,9% wcale się nie zmieni 4,5%16,7%13,9% Segmentacja

13 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju dane w procentach Stworzona przez Pentor RI typologia pokazuje, iż osoby o negatywnym ustosunkowaniu wobec obecnej sytuacji ekonomicznej Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 51% społeczeństwa. 49% Polaków pozytywnie odbiera sytuację ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani).

14 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego Ocena obecnej sytuacji w porównaniu do sytuacji sprzed roku dane w procentach Czy obecna sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego, w porównaniu do sytuacji sprzed roku jest lepsza, gorsza, czy też taka sama? Oceniając obecną sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego 39% ankietowanych określa ją jako gorszą niż rok temu, a 9% badanych – o dwa punkty procentowe więcej niż w miesiącu ubiegłym -za lepszą. W tym miesiącu przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi zmniejszyła się z 31 do 30pkt. proc..

15 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego Oczekiwania na przyszłość A za rok sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego…? Poprawy stanu domowych finansów w ciągu najbliższych 12 miesięcy spodziewa się – tak jak w miesiącu ubiegłym - 16% ankietowanych, 23% badanych oczekuje natomiast pogorszenia stanu budżetu domowego. 61% badanych nie przewiduje jej zmiany. dane w procentach

16 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi dane w procentach Opinię, że nasze problemy gospodarcze możemy rozwiązać sami podziela 59% ankietowanych. O tym, że niezbędna jest pomoc państw zachodnich przekonanych jest 41% badanych. Przewaga ufających możliwościom polskiej gospodarki nad powątpiewającymi i oczekującymi pomocy państw zachodnich wyniosła w tym miesiącu 18 pkt. proc.. Jak Pan(i) sądzi, czy my Polacy możemy nasze problemy gospodarcze rozwiązać sami, czy tylko z pomocą państw zachodnich?

17 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi Czy Pan(i) jest osobiście za tym aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce? 51% Polaków opowiada się za tym, aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce. Odmiennego zdania– jest 22% respondentów. dane w procentach

18