1

Wrzesień 2010 Barometr nastrojów ekonomicznych Badanie zrealizowane zostało w dniach 3-9 września 2010 roku na 1000 osobowej reprezentatywnej próbie Polaków. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%.

Spis treści Nastroje ekonomiczne Polaków we wrześniu – podsumowanie 4 Wskaźniki nastroju ekonomicznego 5 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju 8 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego 14 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi 16

Nastroje ekonomiczne Polaków we wrześniu PESK – wskaźnik percepcji sytuacji ekonomicznej kraju - 4,1 OGD– wskaźnik kondycji finansowej gospodarstw - 4,9 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego - 4,5 - 17,3 Wartość we wrześniu ,4 - 13,9 Zmiana w stosunku do sierpnia 2010 Koniec lata nie nastraja konsumentów zbyt optymistycznie. Stan ekonomiki kraju jak i osobistych finansów jest oceniany gorzej niż w sierpniu. Odsetek oceniających aktualną sytuację gospodarczą kraju jako lepszą niż przed rokiem maleje drugi miesiąc z rzędu obniżając się z 16 do 9 proc.. Podobnie postrzegana jest sytuacja finansowa gospodarstw domowych, którą jako lepszą niż przed rokiem określa 10 proc., o 7 punktów proc. mniej niż w lipcu i 3 punkty niż w sierpniu. Równocześnie wzrastają obawy wobec przyszłości. O tym że za rok poprawią się wyniki gospodarcze przeświadczonych jest 29 proc., mniej o 6 punktów proc.. Poprawy stanu finansów osobistych oczekuje 17 proc., mniej o 4 punkty proc.. Gorszym nastrojom konsumenckim towarzyszy spadek poparcia dla przemian politycznych i gospodarczych, jakie dokonały się w Polsce po 1989 roku (z 70 do 66 proc.). Pogorszenie sentymentu wśród konsumentów nie wpłynęło natomiast na zmianę stosunku Polaków do inwestycji zagranicznych w naszym kraju, ani na postrzeganie siły polskiej waluty. Zdecydowanie pogorszył się za to poziom zadowolenia ze sprawowania władzy przez kluczowe instytucje i osobistości krajowej i lokalnej sceny politycznej (przeciętnie o 10 punktów proc. z wyjątkiem Prezydenta RP). Indeks Penkom (-13,9) ilustrujący w sposób syntetyczny poziom nastrojów konsumenckich uzyskał najniższą wartość w tym roku i niewiele niższą, aniżeli w analogicznym okresie roku ubiegłego(-14,8). W porównaniu z sierpniem br. obniżył się o 4,5 punkty proc.. Najbardziej pogorszyły się nastroje w segmencie osób w wieku lat (z -16,7 na -30,4), członków gospodarstw domowych o dochodach w przedziale zł (z -12,8 na -41,1), mieszkańców Polski środkowej (z -2,9 na -20,2), w grupie osób wykonujących prace fizyczne (z -7,8 na -21,9) i osób należących do kasy średnio-niższej (z -13,7 na -34,0) oraz wśród reprezentantów typu psychograficznego tradycjonaliści (z -17,2 na -34,8). Przyczyn spadku nastrojów konsumenckich upatrujemy przede wszystkim we wzroście niepewności o materialne warunki życia, chociaż nie można wykluczyć, ze w jakiejś mierze na pogorszenia nastrojów może oddziaływać konflikt wokół krzyża przed Pałacem Prezydenckim. Społeczny dyskurs na temat stanu finansów publicznych, zapowiedź podwyżki stawki VAT oraz kwestia ewentualnego podwyższenia wieku emerytalnego są przedmiotem wzrastających lęków i obaw, zwłaszcza wśród starszych i słabszych grup społecznych.

PESK – wskaźnik percepcji ekonomicznej sytuacji kraju Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych OGD – wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych Wskaźniki nastroju ekonomicznego Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na trzy pytania dotyczące kondycji ekonomicznej Polski: a) Jak ocenia Pan(i) ogólną sytuację ekonomiczną Polski? b) Czy obecna sytuacja ekonomiczna Polski jest lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? c) Czy za rok sytuacja ekonomiczna Polski będzie lepsza, gorsza, czy się nie zmieni? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny sytuacji ekonomicznej. *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na dwa pytania dotyczące postrzegania sytuacji ekonomiczne gospodarstwa domowego: a)Czy obecna sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego jest lepsze, gorsza czy też taka sama, jak rok temu? b) Czy za rok finansowa sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego poprawi się, pogorszy się, czy też nie ulegnie zmianie? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny kondycji finansowej gospodarstwa.

PENKON– wskaźnik klimatu konsumenckiego* *Wskaźnik ten jest uśrednioną wartością indeksu percepcji sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) oraz indeksu oceny kondycji finansowej gospodarstwa (OGD). Może przyjmować wartość od – 100 do Wskaźnik odnosi się do ogólnego nastroju ekonomicznego konsumentów wynikającego z percepcji ekonomicznej sytuacji kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywny, optymistyczny jest klimat konsumencki. Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) we wrześniu wyniósł -17,3pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego spadła o 4,1pkt.proc.. Wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych (OGD) w tym miesiącu wyniósł -10,4pkt. Oznacza to, że w wypowiedziach na temat kondycji finansowej gospodarstw domowych, oceny negatywne przewyższają pozytywne. W porównaniu z ubiegłym miesiącem ocena sytuacji gospodarstwa domowego spadła o 4,9pkt. proc.. Wskaźnik klimatu konsumenckiego (Penkon) w tym miesiącu wyniósł -13,9pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego spadła o 4,5pkt. proc.. Wskaźniki nastroju ekonomicznego Klimat pozytywny Klimat negatywny

Klimat konsumencki ściśle wiąże się z pozycją społeczno – demograficzną respondenta. Rośnie generalnie wraz ze wzrostem wykształcenia, dochodu gospodarstwa domowego, pozycją zawodową, a spada wraz z wiekiem. Zależności te dobrze obrazuje zmienna klasa społeczna, którą tworzymy na podstawie wykształcenia, pozycji zawodowej głowy gospodarstwa domowego oraz dochodu gospodarstwa domowego. Stosunkowo najlepszy klimat konsumencki obserwujemy wśród osób przynależących do najwyższej z klas społecznych a najgorszy wśród osób przynależących do najniższych klas społecznych. PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] Wartość wskaźnika PENKON *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Wskaźniki nastroju ekonomicznego -

Jak Pan(i) ocenia ogólną sytuację ekonomiczną Polski? Ocena obecnej sytuacji Aktualną sytuację ekonomiczną kraju dobrze ocenia prawie co piąty ankietowany. Odmiennego zdania jest 36% badanych. 45% ankietowanych nie ma jednoznacznej opinii w tym względzie. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi zwiększyła się z 13 do 17pkt. procentowych. Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Czy sytuacja ekonomiczna kraju jest obecnie lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? Porównując obecną kondycję gospodarki kraju ze stanem sprzed roku 41% ankietowanych – czyli tyle samo co w miesiącu ubiegłym - ocenia ją jako gorszą. Połowa Polaków postrzega ją jako taką samą, natomiast 9% badanych ocenia obecną sytuację ekonomiczną kraju lepiej niż rok temu. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w tym przypadku zwiększyła się z 29 do 32pkt. procentowych. Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

O tym, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju będzie lepsza przeświadczonych jest 29% badanych. Co trzeci ankietowany obawia się jej pogorszenia, natomiast według 38% badanych sytuacja ekonomiczna kraju nie ulegnie zmianie. Analiza sald odpowiedzi, różnicy odsetka osób oczekujących zmian pozytywnych i negatywnych, pokazuje znaczące różnice w percepcji przyszłości przez osoby należące do różnych grup socjodemograficznych. Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

[WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? Oczekiwania odnośnie rozwoju sytuacji ekonomicznej kraju wiążą się z szeregiem zmiennych socjo-demograficznych. Optymizm rośnie wraz z klasą społeczną, dochodami gospodarstwa domowego i wykształceniem. *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Segmentacja Ocena sytuacji ekonomicznej kraju Porównując odpowiedzi na pytanie dotyczące obecnej sytuacji gospodarczej oraz oczekiwań na przyszłość stworzono typologię odzwierciedlającą nastawienie Polaków do sytuacji ekonomicznej kraju. Pesymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację ekonomiczną Polski lecz oczekujące zmian na gorsze – stanowią 14,5% populacji Sfrustrowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i dodatkowo spodziewające się dalszego pogorszenia sytuacji – stanowią 18,4% populacji Zrezygnowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i nie liczące na żadne zmiany w przyszłości – ani na lepsze, ani na gorsze – stanowią 13,3% populacji – Optymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i spodziewające się dalszej poprawy w przyszłości – stanowią 24,3% populacji Twardzi Optymiści to osoby źle oceniające obecną sytuację, lecz pomimo to liczące na poprawę w przyszłości – stanowią 4,4% populacji Usatysfakcjonowani to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i nie liczące na większe zmiany w przyszłości – ani na gorsze ani na lepsze – stanowią 25,1% populacji Jak Pan(i) ocenia obecną ogólną sytuację ekonomiczną Polski? dobrze częściowo dobrze, częściowo źle źle Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie: lepsza12,2%12,1%4,4% gorsza2,4%12,1%18,4% wcale się nie zmieni 4,8%20,3%13,3%

Stworzona przez Pentor RI typologia pokazuje, iż osoby o negatywnym ustosunkowaniu wobec obecnej sytuacji ekonomicznej Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 46,2% społeczeństwa. 53,8% Polaków pozytywnie odbiera sytuację ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani). Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Ocena obecnej sytuacji w porównaniu do sytuacji sprzed roku Oceniając obecną sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego 28% ankietowanych postrzega ją jako gorszą niż rok temu, 61% badanych jako taką samą, a 10% za lepszą. W tym miesiącu przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi wzrosła z 14 do 18pkt. proc.. Czy obecna sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego, w porównaniu do sytuacji sprzed roku jest lepsza, gorsza, czy też taka sama? Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego

Oczekiwania na przyszłość A za rok sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego…? Poprawy stanu domowych finansów w ciągu najbliższych 12 miesięcy spodziewa się 17% ankietowanych, co piąty ankietowany oczekuje natomiast pogorszenia stanu budżetu domowego. 64% badanych nie przewiduje jej zmiany. Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego

Jak Pan(i) sądzi, czy my Polacy możemy nasze problemy gospodarcze rozwiązać sami, czy tylko z pomocą państw zachodnich? Opinię, że nasze problemy gospodarcze możemy rozwiązać sami podziela 55% ankietowanych. O tym, że niezbędna jest pomoc państw zachodnich przekonanych jest 45%. Przewaga ufających możliwościom polskiej gospodarki nad powątpiewającymi i oczekującymi pomocy państw zachodnich wyniosła w tym miesiącu 10pkt. proc.. Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi

51% Polaków opowiada się za tym, aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce. Odmiennego zdania jest co piąty badany. 28% ankietowanych twierdzi natomiast, że jest im to zupełnie obojętne. Czy Pan(i) jest osobiście za tym aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce? Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi

18