„Zaniechanie prawodawcze” w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego dr Piotr Radziewicz Zakład Prawa Konstytucyjnego i Badań Europejskich INP PAN Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

KONSPEKT WYKŁADU Pojęcie zaniechania prawodawczego Podstawy dogmatyczne Funkcje, użycia pojęcia i jego konsekwencje orzecznicze Wpływ na legislację 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

POJĘCIE — UWAGI OGÓLNE Zaniechanie prawodawcze jest: przykładem braku normatywnego w treści aktu prawnego, instytucją prawną swoistą dla orzecznictwa TK, instytucją prawną wypracowaną na wewnętrzne potrzeby procedur kontroli konstytucyjności prawa. Pojęcia tożsame merytorycznie: „zaniechanie ustawodawcze” (kiedy przedmiotem badania jest ustawa), „luka ustawodawcza”, „zaniechanie bezwzględne”, zaniechanie „właściwe”, „luka prawna”, „niezaskarżalna luka w prawie”. 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ISTOTA POJĘCIA 1. Przez zaniechanie prawodawcze TK rozumie pozostawienie określonej problematyki całkowicie poza uregulowaniem prawnym, z czym wiąże się konieczność umorzenia postępowania, ponieważ „polski model właściwości Trybunału Konstytucyjnego nie przewiduje orzekania o zaniechaniach ustawodawcy, choćby obowiązek wydania takiego aktu wynikał z norm konstytucyjnych” (sygn. K 24/07). 2. Należy stwierdzić istnienie związku treściowego między wskazanym przez wnioskodawcę (skarżącego, pytający sąd) przedmiotem kontroli a brakującym unormowaniem. 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ISTOTA POJĘCIA — ORZECZENIE TK „[…] linia demarkacyjna oddzielająca sytuacje «zaniechania ustawodawczego» oraz «regulacji fragmentarycznej i niepełnej» związana jest z odpowiedzią na pytanie, czy istotnie w danej sytuacji zachodzi jakościowa tożsamość (albo przynajmniej daleko idące podobieństwo) materii unormowanych w danym przepisie i tych pozostawionych poza jego zakresem. Podkreślić przy tym warto pożądaną ostrożność w dokonywaniu tego rodzaju oceny. Zbyt pochopne «upodobnienie» materii nieunormowanych z tymi, które znalazły swoją wyraźną podstawę w treści badanego przepisu, grozi bowiem każdorazowo postawieniem zarzutu o wykraczanie przez Trybunał Konstytucyjny poza sferę kontroli prawa i uzurpowanie sobie uprawnień o charakterze prawotwórczym” (sygn. K 24/07). 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

POJĘCIE — USTALENIA WPADKOWE TK traktował zaniechanie prawodawcze także jako: świadome działanie prawodawcy pozostawiające określoną materię poza regulacją, sferę prawodawstwa objętą zasadą swobodą decyzyjną ustawodawcy, wnioski i postulaty de lege ferenda, zgłaszane w pismach procesowych do TK. 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ISTOTA POJĘCIA — NOWSZE ORZECZNICTWO TK „[…] zaniechanie prawodawcze występuje niespornie wtedy, gdy na podmiocie wyposażonym w kompetencje prawodawcze spoczywa obowiązek uregulowania jakiejś dziedziny spraw aktem normatywnym, a prawodawca obowiązku tego nie spełnia: nie stanowi norm regulujących jakąś dziedzinę spraw. Ze względu na to, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sąd konstytucyjny nie jest upoważniony do badania zaniechań prawodawczych, to z punktu widzenia jego kognicji obojętne jest, czy obowiązek wydania aktu wyznacza norma konstytucyjna (tak zazwyczaj w przypadku ustaw), czy jest on wyznaczony przez akt niższej rangi (tak zazwyczaj w przypadku aktów wykonawczych). […] z zaniechaniem prawodawczym związany jest całkowity brak ingerencji prawodawcy w system prawa wtedy, gdy jest on do tego zobowiązany przez wiążącą go normę prawną” (sygn. K 21/11). 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

PODSTAWY DOGMATYCZNE Zakaz kontroli zaniechań prawodawczych przez TK jest wywodzony z ogólnej pozycji ustrojowej TK jako „negatywnego ustawodawcy”. TK powołuję się również niekiedy na zasadę podziału władzy, zakaz ingerencji w uprawnienia władzy ustawodawczej, rolę sądu konstytucyjnego, która „w żadnym wypadku nie może prowadzić do «uzupełniania» obowiązującego stanu prawnego o rozwiązania pożądane z punktu widzenia inicjatora postępowania”, zakazie „uzurpowania uprawnień o charakterze prawotwórczym” oraz „zastępowania przez Trybunał ustawodawcy w określaniu prawa pozytywnego” (sygn. SK 12/07). 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

FUNKCJE POJĘCIA Zaniechanie prawodawcze służy TK do: ustalenia kognicji (funkcja ustrojowa), oceny dopuszczalności rozstrzygania sprawy co do meritum (funkcja procesowa). 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

UŻYCIA POJĘCIA I JEGO KONSEKWENCJE ORZECZNICZE Zaniechanie prawodawcze jest stosowane: we wszystkich trybach kontroli, z urzędu przez TK. Głównym skutkiem stwierdzenia przez TK „zaniechania prawodawczego” jest konieczność umorzenia postępowania ze względów formalnych, bez rozstrzygania co do meritum. 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Dziękuję za uwagę 2013-06-25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego