Administracja publiczna i wybrane aspekty prawa administracyjnego Wykład 1

Administracja publiczna "służba społeczeństwu„ łac. "administrare" - kierować, zarządzać, służyć łac. "publicus" - zbiorowy, społeczny, służący ogółowi (nie ma charakteru prywatnego)

Pojęcie: administracja publiczna Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich.

Pojęcie: administracja publiczna Administracja publiczna – sprawowana przez państwo (lub przez wyodrębnione podmioty działające z upoważnienia państwa) i realizujące dobro wspólne, czyli interes publiczny po to, aby przynieść jakąś korzyść ogółowi (wspólnocie, państwu) albo też dba o interes indywidualny, reprezentując interesy całego społeczeństwa lub wspólnoty, lub ze względu nawyznawane powszechnie wartości. Interes publiczny -  relacja między pewnym stanem faktycznym a jego oceną, zawierającą odpowiedź na pytanie czy stan ten może przynieść korzyść ogółowi. Pojęcie nie jest ostre, a problemem jest to, że przy używaniu pojęcia interesu publicznego samo jego pojmowanie zależy od elementów i uwarunkowań politycznych.

Cechy administracji publicznej Działa w imieniu państwa i na jego rachunek lub innego, odrębnego od państwa podmiotu, któremu państwo przekazało część swojej władzy - stąd dominującą metodą w funkcjach administracyjnych jest kierownictwo, hierarchiczne podporządkowanie i nadzór; Ma charakter władczy – jest zabezpieczona możliwością zastosowania przymusu państwowego

Cechy administracji publicznej działa w imieniu interesu publicznego co oznacza, ze organy administracji publicznej i inne podmioty kształtujące bezpośrednio sytuację administrowanego nie mają własnych interesów, mieszczą się w sferze zadań i kompetencji, działa w „imię dobra wspólnego, ogólnego”, czyli np. ochrona obywateli, ale i środowiska naturalnego Organizuje życie społeczne na terenie, który podlega jej kompetencji;

Cechy administracji publicznej Działa w imieniu prawa, opierając się na normach prawnych (ustawach) oraz w granicach przez nie określonych - oznacza, że obywatelowi wolno wszystko to czego prawo nie zakazuje, natomiast podmiotowi administrującemu wszystko to na co prawo zezwala, Do działania administracji publicznej nie ma zastosowania zasada „co nie jest zabronione jest dozwolone”

Cechy administracji publicznej Aktywność, zwrócenie ku przyszłości, możność podejmowania działania z własnej inicjatywy, Działanie w sposób ciągły i stabilny, Oparcie się z reguły na zawodowym personelu – profesjonalizm, fachowość, osiągana dzięki wykształceniu urzędników, przygotowaniu praktycznemu i doświadczeniu,

Cechy administracji publicznej Planowość (naturalnie można wyobrazić sobie administrację zanarchizowaną, gdy urzędnik będzie, np. otwierał urząd o dowolnej porze dnia i nocy), wyodrębnienie i uporządkowanie organizacyjne oraz kompetencyjne, Ma polityczny charakter – cele jej działania i jego rezultaty ocenia się w kategoriach politycznych, wpływają one na kształtowanie się stosunku obywateli do podmiotów administracji

Cechy administracji publicznej Charakter monopolistyczny – administracja, działając w ramach powierzonej jej kompetencji, występuje jako wyłączny gospodarz w określonej kategorii spraw, Charakter bezosobowy – w ramach jej struktur działają różne podmioty, lecz decyzję wydaje nie ktoś pełniący funkcję np. wojewody, ale organ administracji noszący tę nazwę.

Administracja w znaczeniu: przedmiotowym (funkcjonalnym) – działalność o charakterze administracyjnym. Obok uprawnień organów administracyjnych obejmuje uprawnienia administracyjne sądów i uprawnienia administracyjne ustawodawstwa. podmiotowym (organizacyjnym) – struktura składająca się z organów administracyjnych i innych jednostek administracyjnych. Obok uprawnień typowo administracyjnych pojęcie to obejmuje uprawnienia sądowe i uprawnienia ustawodawcze administracji. 

Administracja władcza i świadcząca Podział funkcji administracji publicznej ze względu na władztwo administracyjne jako jej cechę:  administracja władcza („imperium”) i administracja niewładcza (zawiadowcza, tzw. gestia). Obecnie ma znaczenie historyczne, współcześnie obie funkcje administracji zazębiają się ze sobą i trudno je sobie przeciwstawić; obecnie funkcja administracji władczej przyjmuje postać porządkowo-reglamentacyjnej; Administracja władcza za pomocą środków władczych ingeruje w sferę prawną obywatela, ogranicza jego wolność lub własność, gdy nakłada na niego obowiązek lub w jakiś inny sposób go obciąża, np. wywłaszczenie, regulacja ruchu drogowego, rozwiązanie zgromadzenia.

Administracja władcza i świadcząca Ponadto występuje funkcja administracji świadczącej, funkcja kierująca i właścicielska (w stosunku do majątku publicznego); Administracja świadcząca jest to forma administracji, która jest stosowana w celu zapewnienia obywatelowi określonych świadczeń lub innych korzyści, np. pomoc społeczna, przyznawanie subwencji i dotacji lub oddawanie do dyspozycji urządzeń komunalnych i rzeczy publicznych.

Koncepcja administracji świadczącej Administracja świadcząca, czyli ta, która świadczy, zajmuje się świadczeniami, jest przeciwstawiana administracji władczej albo wkraczającej. administracja świadcząca koncentruje się na udzielaniu pomocy socjalnej oraz na organizowaniu i utrzymaniu urządzeń użyteczności publicznej. Oddzielenie administracji świadczącej od wkraczającej może, nastąpić wyłącznie w sferze zadań i celów, nie zaś prawnych form działania, w tej płaszczyźnie istnieją bowiem ścisłe zazębienia.

Koncepcja administracji świadczącej W kontekście administracji świadczącej proponuje się wydzielenie kategorii nadrzędnej wobec wyżej wymienionych – administracji rozdzielającej. Jej głównym zadaniem jest podział ograniczonych dóbr i środków. Administracja ta występuje w roli arbitra między podmiotami konkurującymi o określone świadczenia. Rola administracji rozdzielającej nabiera szczególnego znaczenia w sytuacjach kryzysowych, co wskazuje na dużą uniwersalność tego pojęcia.

Koncepcja administracji świadczącej W kontekście administracji świadczącej proponuje się wydzielenie kategorii nadrzędnej wobec wyżej wymienionych – administracji rozdzielającej. Jej głównym zadaniem jest podział ograniczonych dóbr i środków. Administracja ta występuje w roli arbitra między podmiotami konkurującymi o określone świadczenia. Rola administracji rozdzielającej nabiera szczególnego znaczenia w sytuacjach kryzysowych, co wskazuje na dużą uniwersalność tego pojęcia.

Koncepcja administracji świadczącej Brak definicji administracji świadczącej, raczej występuje opis lub podanie istotnych cech. cechy administracji świadczącej można analizować z punktu widzenia: 1) podmiotu – adresatem działań administracji świadczącej jest człowiek; ich celem jest świadczenie usług zaspokajających jego potrzeby indywidualne i zbiorowe; 2) świadczenia usług – administracja świadczy usługi bezpośrednio lub pośrednio przez stwarzanie warunków do świadczenia usług;

Koncepcja administracji świadczącej cechy administracji świadczącej można analizować z punktu widzenia: 3) niewładczych form działania – formy władcze, zwłaszcza akt administracyjny stosuje się bardzo rzadko; 4) podstawy prawnej działania – często brak ścisłej regulacji prawnej; podstawą stosunków administracyjnoprawnych są normy zadaniowe lub kompetencyjne; 5) równości i powszechnego dostępu do usług – zakaz dyskryminacji w korzystaniu z usług; powszechna dostępność do usług może być ograniczona powszechnie obowiązującymi przepisami prawa lub w ramach władztwa zakładowego;

Koncepcja administracji świadczącej cechy administracji świadczącej można analizować z punktu widzenia: 6) formalnoprawnej ochrony praw jednostki wobec administracji – kontrola administracji świadczącej, zwłaszcza sądowe badanie aktów administracyjnych mających związek z prawami konstytucyjnymi; 7) konkurencyjności między podmiotami świadczącymi usługi – część zadań powierzana jest do realizacji podmiotom niepublicznym; 8) rywalizacji w dostępie do usług – wysoki popyt na usługi powoduje ich deficyt i zmusza administrację do ich rozdzielania i limitowania; 9) formy organizacyjno-prawnej wykonywania usług – zakład administracyjny i przedsiębiorstwo;

Koncepcja administracji świadczącej cechy administracji świadczącej można analizować z punktu widzenia: 10) ciągłości i trwałości – dotyczy działalności administracji świadczącej, w tym świadczenia usług i stosunków między administracją a obywatelem oraz stworzenia gwarancji rzeczywistego zaspokajania teraźniejszych i przyszłych potrzeb; 11) ciągu działań – świadczenie usługi poprzedzone jest innymi czynnościami; 12) wielości i różnorodności zadań – wyczerpujący zakres przedmiotowy administracji świadczącej jest niemożliwy do określenia; administracja świadcząca jest funkcją dynamiczną, a jej zadania nie są stałe; główne sfery to: pomoc społeczna, edukacja, ochrona zdrowia, kultura, infrastruktura komunalna, gospodarka mieszkaniowa, sport, turystyka, media publiczne, łączność, gospodarowanie informacją