Jak dawniej mierzono czas? -Klepsydra, -Zegar słoneczny, -Zegar kołowy.

Klepsydra W średniowiecznej Europie zaczęto stosować klepsydry piaskowe. Miały one bardzo prostą konstrukcję i nie wymagały wiedzy matematycznej, ani astronomicznej. Stosowano je w kościołach i katedrach. Później kilka klepsydr łączono w jeden zegar, każda z nich wskazywała inny okres czasu. Zaczęto zaopatrywać klepsydry w podziałki minutowe i sporządzać zegary piaskowe o krótszym upływie czasu. W roku 1660 wynaleziono tzw. mechaniczną klepsydrę piaskową, która odwracała się samoczynnie, gdy tylko dolna jej część została zapełniona.

Zegar słoneczny Pierwszymi były zegary słoneczne, najstarsze liczą około 5500 lat. Przypadkowo wetknięty do ziemi patyk (później nazwany gnomonem) stworzył okazję do obserwacji. Zauważono, że istnieje zależność pomiędzy długością cienia a porą dnia. Zaczęto dzielić dobę na dwanaście części a potem na dwie kolejne. Później dookoła gnomonu rysowano okrąg i dzielono go na 24 części. Tak powstał zegar, który w ulepszonej formie przetrwał aż do średniowiecza.

Zegar kołowy W połowie XIV wieku w miastach włoskich pojawiły się wielkie zegary mechaniczne. Najpopularniejszymi tego typu były zegary z napędem ciężarkowym, w którym jako obciążników używano kamieni. Ich charakterystyczną cechę stanowiły mechanizmy bicia, których ciężar przekraczał 500kg. Zegary te umieszczano jedynie na wieżach. Wadą tych zegarów była mała dokładność. W początku XVI wieku Peter Henelein z Norymbergi skonstruował pierwsze zegary poruszane sprężyną. Zegary te zwalniały w miarę rozkręcania sprężyny, ale były małe i mogły leżeć na stole, a nie wisieć na wieży.

Dawne jednostki : -długości, -masy.

Długości wiorsta (werszt) - zasięg donośności głosu ludzkiego sążeń (siąg) - największa szerokość rozkrzyżowanych poziomo rąk łokieć mały (kupiecki) - odległość od końcu średniego palca do pachy piędź - największa rozwartość miedzy końcami palców wielkiego i małego palec (cal) - miara zwana calem równa szerokości ośmiu ziaren jęczmienia stopa - szerokość skiby ziemi, odległość miedzy rzędami kartofli pręt (pertyka, laska do mierzenia) - 15 stóp, 7/ 1 łokcia morga mórg ( jutrzyna ) - wielkość polu zaoranego lub skoszonego przez jednego człowieka od rana do południa, do zniesienia pańszczyzny wymiar jednodziennej pracy zadawanej parobkowi liczył 200 lub 300 prętów kwadratowych garniec - miara nasypna ( większa ) i nalewana, nazwa pochodzi od garści zagarniającej do gatrnka sypane zboża lub zlewane płyny korzec - duża miara nasypna, nazwa pochodzi od kory, gdyż pierwotny korzec był miarą dłubaną, wykonaną z nieokorowanej kłody świerkowej: korzec dzielono na ć wiertnie (półkorcówki), ćwierci, garnce, kwarty, kwaterki

Masy cetnar = 4 kamienie = 100 funtów = 1600 uncji = 3200 łutów = 12800 drachm = 38400 skrupułów = 921600 granów = 5068800 graników = 40,550 kg kamień = 25 funtów = 10,138 kg funt = 32 łuty = 0.406 kg łut = 0.013 kg granik = 0.000008 kg

Prezentację opracowały: Kinga Jandura, Kornelia Trybunia.