1 P O W T Ó R Z E N I E

ZADANIE 1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami.

1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. Y P LAS AD E 1 2 SAS A a) Skutki pozytywnego makroekono-micznego szoku podażowego skom-pensuje restrykcyjna polityka pie-niężna. Efektem będzie powrót rze-czywistej produkcji do wielkości po-tencjalnej i – spadek cen (zob. rysu-nek).

1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. Y P LAS AD E 2 1 SAS A a) Skutki pozytywnego makroekonomicz-nego szoku podażowego skompensuje re-strykcyjna polityka pieniężna. Efektem będzie powrót rzeczywistej produkcji do wielkości potencjalnej i – spadek cen (zob. rysunek). b) By skompensować ten negatywny makroekonomiczny szok podażowy bank centralny powinien prowadzić neutralną lub restrykcyjną politykę pieniężną.

1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. Y P LAS AD E 2 1 SAS A AD’ • a) Skutki pozytywnego makroekonomicz-nego szoku podażowego skompensuje re-strykcyjna polityka pieniężna. Efektem będzie powrót rzeczywistej produkcji do wielkości potencjalnej i – spadek cen (zob. rysunek). b) By skompensować ten negatywny ma-kroekonomiczny szok podażowy bank centralny powinien prowadzić neutralną lub restrykcyjną politykę pieniężną. c) Potrzebna jest neutralna lub eks-pansywna polityka pieniężna banku centralnego.

1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy mo-netarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi res-trykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. a) Skutki pozytywnego makroekonomicz-nego szoku podażowego skompensuje re-strykcyjna polityka pieniężna. Efektem będzie powrót rzeczywistej produkcji do wielkości potencjalnej i – spadek cen (zob. rysunek). b) By skompensować ten negatywny ma-kroekonomiczny szok podażowy bank centralny powinien prowadzić neutralną lub restrykcyjną politykę pieniężną. c) Potrzebna jest neutralna lub ekspan-sywna polityka pieniężna banku central-nego. d) W takiej sytuacji, być może, bank centralny powinien zdecydować się na ekspansywną politykę pieniężną. Niezależnie od efektów krótkookre-sowych skutkiem takiej policy mix będzie obniżka stóp procentowych, która sprzyja inwestycjom i wzros-towi gospodarczemu. Y P LAS AD E 2 1 SAS A AD’ •

ZADANIE Na skutek wojny na Bliskim Wschodzie ropa podrożała o 20% i w krótkim okresie w Hipotecji doszło do negatywnego makroekono-micznego szoku podażowego. a) Za pomocą modelu AD/AS przed-staw tę sytuację. W długim okresie pod wpływem bezrobocia płace nominalne spadły i wystąpił efekt substytucji ropy innymi czynni-kami. b) Jak zmieniły się koszty produkcji i położenie linii SAS2 (wy-konaj rysunek)? c) Jak zmieniła się produkcyjność pracy i położenie linii LAS [uzupełnij rysunek z podpunktu (b)].

Na skutek wojny na Bliskim Wschodzie ropa podrożała o 20% i w krótkim okresie w Hipotecji doszło do negatywnego makroekono-micznego szoku podażowego. a) Za pomocą modelu AD/AS przed-staw tę sytuację. W długim okresie pod wpływem bezrobocia płace nominalne spadły i wystąpił efekt substytucji ropy innymi czynni-kami. b) Jak zmieniły się koszty produkcji i położenie linii SAS2 (wy-konaj rysunek)? c) Jak zmieniła się produkcyjność pracy i położenie linii LAS [uzupełnij rysunek z podpunktu (b)]. a) Y P LAS AD E 2 1 SAS A

Na skutek wojny na Bliskim Wschodzie ropa podrożała o 20% i w krótkim okresie w Hipotecji doszło do negatywnego makroekono-micznego szoku podażowego. a) Za pomocą modelu AD/AS przed-staw tę sytuację. W długim okresie pod wpływem bezrobocia płace nominalne spadły i wystąpił efekt substytucji ropy innymi czynnika-mi. b) Jak zmieniły się koszty produkcji i położenie linii SAS2 (wy-konaj rysunek)? c) Jak zmieniła się produkcyjność pracy i położenie linii LAS [uzupełnij rysunek z podpunktu (b)]. a) b) Y P LAS AD E 2 1 SAS A 3 Spadek płac nominalnych oznacza obniżkę przeciętnych kosztów pro-dukcji. Efektem jest przesunięcie się linii SAS2 w dół.

Y LAS AD E SAS A Y LAS AD E A LAS’ Na skutek wojny na Bliskim Wschodzie ropa podrożała o 20% i w krótkim okresie w Hipotecji doszło do negatywnego makroekono-micznego szoku podażowego. a) Za pomocą modelu AD/AS przed-staw tę sytuację. W długim okresie pod wpływem bezrobocia płace nominalne spadły i wystąpił efekt substytucji ropy innymi czynni-kami. b) Jak zmieniły się koszty produkcji i położenie linii SAS2 (wy-konaj rysunek)? c) Jak zmieniła się produkcyjność pracy i położenie linii LAS [uzupełnij rysunek z podpunktu (b)]. a) b) Y P LAS AD E 2 1 SAS A 3 Spadek płac nominalnych oznacza ob-niżkę przeciętnych kosztów produkcji. Efektem jest przesunięcie się linii SAS2 w dół. c) Y P LAS AD E 2 1 A LAS’ SAS 3 Na skutek zastępowania ropy pra-cą zmalała produkcyjność pracy co spowodowało przesunięcie się linii LAS w lewo.

ZADANIE W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie.

W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. a) Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

a) Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. a) Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

a) Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. a) Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? b) A: Y=1100, P=1. LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

a) Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. a) Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? b) A: Y=1100, P=1. c) O ile zmieni się stopa bezrobocia po krótkim okresie (działa „prawo Okuna”)? LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? A: Y=1100, P=1. c) O ile zmieni się stopa bezrobocia po krótkim okresie (działa „prawo Okuna”)? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000) o 10%, zgodnie z „prawem Okuna” z poziomu 7% stopa bezrobocia maleje o 5-4 p. proc., czyli do około 2%-3%. LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? A: Y=1100, P=1. c) O ile zmieni się stopa bezrobocia po krótkim okresie (działa „prawo Okuna”)? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000) o 10%, zgodnie z „prawem Okuna” z poziomu 7% stopa bezrobocia maleje o 5-4 p. proc., czyli do około 2%-3%. d) Ile wynoszą produkcja i ceny po długim okresie? LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? A: Y=1100, P=1. c) O ile zmieni się stopa bezrobocia po krótkim okresie (działa „prawo Okuna”)? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000) o 10%, zgodnie z „prawem Okuna” z poziomu 7% stopa bezrobocia maleje o 5-4 p. proc., czyli do około 2%-3%. d) Ile wynoszą produkcja i ceny po długim okresie? E1: Y=1000, P=1,5. LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. Zob. punkty A i E1 na rysunku poniżej.   b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? A: Y=1100, P=1. c) O ile zmieni się stopa bezrobocia po krótkim okresie (działa „prawo Okuna”)? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000) o 10%, zgodnie z „prawem Okuna” z poziomu 7% stopa bezrobocia maleje o 5-4 p. proc., czyli do około 2%-3%. d) Ile wynoszą produkcja i ceny po długim okresie? E1: Y=1000, P=1,5. e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie.   e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000), na rynku pracy i innych czynników produkcji powstają niedobory, które powodują wzrost cen czynników, wzrost kosztów produkcji i – wzrost cen na rynku gotowych dóbr. Te same ilości dóbr, Y, są teraz oferowane po wyższych cenach, P. LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie.   e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000), na rynku pracy i innych czynników produkcji powstają niedobory, które powodują wzrost cen czynników, wzrost kosztów produkcji i – wzrost cen na rynku gotowych dóbr. Te same ilości dóbr, Y, są teraz oferowane po wyższych cenach, P. f) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN wynosi 450, a realny popyt na pieniądz to: MD=0,5•Y-1000•i. O ile wzrośnie stopa procentowa, i, po długim okresie? LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie.   e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000), na rynku pracy i innych czynników produkcji powstają niedobory, które powodują wzrost cen czynników, wzrost kosztów produkcji i – wzrost cen na rynku gotowych dóbr. Te same ilości dóbr, Y, są teraz oferowane po wyższych cenach, P. f) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN wynosi 450, a realny popyt na pieniądz to: MD= 0,5•Y-1000•i. O ile wzrośnie stopa procentowa, i, po długim okresie? Stopa procentowa, i, zwiększa się z poziomu 5% (450/1=0,5•1000-1000•i1) do poziomu 20% (450/1,5=0,5•1000-1000•i2). LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie.   e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000), na rynku pracy i innych czynników produkcji powstają niedobory, które powodują wzrost cen czynników, wzrost kosztów produkcji i – wzrost cen. Te same ilości dóbr, Y, są teraz oferowane po wyższych cenach, P. f) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN wynosi 450, a realny popyt na pieniądz to: MD= 0,5•Y-1000•i. O ile wzrośnie stopa procentowa, i, po długim okresie? Stopa procentowa, i, zwiększa się z poziomu 5% (450/1=0,5•1000-1000•i1) do poziomu 20% (450/1,5=0,5•1000-1000•i2). g) Co wspólnego mają ze sobą odpowiedzi na pytania (d) i (f)? LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycz-nej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja poten-cjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Za-znacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie.   e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? Kiedy rzeczywista wielkość produkcji odchyla się w górę od wielkości produkcji potencjalnej (1100>1000), na rynku pracy i innych czynników produkcji powstają niedobory, które powodują wzrost cen czynników, wzrost kosztów produkcji i – wzrost cen. Te same ilości dóbr, Y, są teraz oferowane po wyższych cenach, P. f) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN wynosi 450, a realny popyt na pieniądz to: MD= 0,5•Y-1000•i. O ile wzrośnie stopa procentowa, i, po długim okresie? Stopa procentowa, i, zwiększa się z poziomu 5% (450/1=0,5•1000-1000•i1) do poziomu 20% (450/1,5=0,5•1000-1000•i2). g) Co wspólnego mają ze sobą odpowiedzi na pytania (d) i (f)? W długim okresie produkcja maleje, powracając do wielkości potencjalnej, m. in. na skutek wzrostu stopy procentowej (chodzi o „efekt stopy procentowej”). Z kolei stopa procentowa rosnie, po-nieważ podnoszą się ceny, P (z 1 do 1,5). LAS SAS SAS1  A P Y YP =1000 E1 AD AD1 P=1 E

TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ

1. NOMINALNY I REALNY KURS WALUTOWY 1.1. NOMINALNY KURS WALUTOWY  NOMINALNY kurs walutowy jest relacją wymienną pieniądza jednego kraju na pieniądz innego kraju. Nominalny kurs walutowy będziemy oznaczać symbolem, εn.

Zwykle kurs NOMINALNY zapisuje się w sposób BEZPOŚREDNI jako liczbę jednostek waluty zagranicznej płaconych za jednostkę waluty krajowej (np. 0,25 USD/PLN). (Dalej stosuję właśnie taki sposób zapisu). Jednak niekiedy (np. w Polsce) stosowany jest POŚRED-NI sposób zapisu tego kursu. Informuje on wtedy o liczbie jednos-tek waluty krajowej płaconych za jednostkę waluty zagranicznej (np. 4,00 PLN/USD).

NOMINALNY kurs walutowy ulega DEPRECJACJI (DEWALUA-CJI), kiedy siły rynkowe powodują jego spadek (państwo adminis-tracyjnie obniża jego poziom). W efekcie za jednostkę waluty krajo-wej chętni płacą mniej jednostek waluty obcej (np. 0,2 USD/PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).

NOMINALNY kurs walutowy ulega APRECJACJI (REWALUA-CJI), kiedy siły rynkowe powodują jego wzrost (państwo adminis-tracyjnie podnosi jego poziom). W efekcie za jednostkę waluty kra-jowej chętni płacą więcej jednostek waluty obcej (np. 0,3 USD/ PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).

1.2. REALNY KURS WALUTOWY NOMINALNY kurs walutowy jest relacją wymienną pieniądza jednego kraju na pieniądz innego kraju. Natomiast REALNY kurs walutowy jest relacją wy-mienną innych niż pieniądz towarów z różnych krajów. Realny kurs walutowy jest relacją wymienną innych niż pieniądz towarów z różnych krajów. A oto formalny związek realnego, εr, i nominalnego, εn, kursu walutowego: εr = εn∙ Pk/Pz, gdzie Pz i Pk to – odpowiednio - cena tej samej porcji dóbr za granicą i w kraju.

εr=(εn∙Pk)/Pz=(0,3[dol./zł]∙100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2. Powiedzmy np., że: εn=0,3 [dol./zł], Pk = 100 zł, Pz = 15 dol. W takiej sytuacji realny kurs tej porcji dóbr, której dotyczą ceny Pk i Pz, wynosi: εr=(εn∙Pk)/Pz=(0,3[dol./zł]∙100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2.

εr=(εn∙Pk)/Pz=(0,3[dol. /zł]∙100 zł)/15 dol. =30 dol. /15 dol εr=(εn∙Pk)/Pz=(0,3[dol./zł]∙100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2[porcje amerykańskie za porcję polską]. CO TO ZNACZY? Otóż w naszym przykładzie cena wybranego do porównań koszyka dóbr jest w Polsce 2 razy wyższa niż w USA. Za te same pieniądze, które wydalibyśmy na koszyk polski, w Stanach możemy kupić 2 takie same koszyki dóbr. Towary polskie nie są zatem konkurencyjne cenowo w porównaniu z towarami amerykańskimi.

εr’/εr = (εn’/εn)∙(πk/πz), A teraz pomyślmy o relacji εr’/εr, czyli o zmianie realnego kursu. Otóż: εr’/εr = (εn’/εn)∙(πk/πz), gdzie εn, εr i εn’, εr’ to kursy – odpowiednio - na początku i końcu okresu, a πk i πz to indeksy zmiany krajowej i zagra-nicznej ceny przeciętnego koszyka dóbr. εr’/εr = (εn’∙Pk’/Pz’)/(εn∙Pk/Pz) = (εn’∙Pk’∙Pz)/εn∙Pk∙Pz’) = (εn’/εn)∙(Pk’/Pk)∙(Pz/Pz’) = (εn’/εn)∙(Pk’/Pk)/(Pz’/Pz) = (εn’/εn)∙( πk/100)/(πz/100) = (εn’/εn)∙(πk/πz) = εr’/εr. Jak się okazuje, znając zmianę kursu nominal-nego i indeksy cen, możemy ustalić zmianę kursu realnego w pewnym okresie.

εr’/εr = (εn’/εn)∙(πk/πz). Powiedzmy, że nominalny kurs złotego się zmniejszył z εn=0,3 [dol./zł] do εn’=0,2[dol./zł, a wskaźniki inflacji dla Stanów i Polski w tym roku są równe πz=120 i πk=240. Otóż, w takiej sytuacji:  εr’/εr=(εn’/εn)∙(πk/πz)=(0,2/0,3)∙(240/120)=⅔∙2=1⅓, co oznacza, że w analizowanym okresie realny kurs złotego wzrósł o ⅓. Za pieniądze, które wydalibyśmy na porcję dóbr w Polsce, w Stanach możemy teraz kupić o ⅓ więcej porcji takich samych dóbr niż na początku tego okresu.

εr’/εr=(εn’/εn)∙(πk/πz)=(0,2/0,3)∙(240/120)=⅔∙2=1⅓. W takiej sytuacji mówimy, że trwa REALNA APRECJACJA wa-luty krajowej. (Przecież międzynarodowa siła nabywcza odnośnej kwoty pieniądza krajowego się powiększa). Realna aprecjacja po-woduje, że pogarsza się cenowa konkurencyjność krajowych towa-rów na rynkach zagranicznych. (Wszak kupując porcję dóbr w kraju, nabywca traci coraz więcej dóbr zagranicznych).

εr’/εr = (εn’/εn)∙(πk/πz). A oto inna sytuacja. Powiedzmy, że nominalny kurs złotego wzrósł z εn=0,3 [dol./zł] do εn’=0,4[dol./zł, a wskaźniki inflacji dla Stanów i Polski w tym roku są równe πz=240 i πk=120. Otóż, w takiej sytuacji: εr’/εr=(εn’/εn)∙(πk/πz)=(0,4/0,3)∙(120/240)=4∙⅓∙½=⅔, co oznacza, że w analizowanym okresie kurs realny złotego obni-żył się o ⅓. Za pieniądze, które wydalibyśmy na porcję dóbr w Polsce, w Stanach możemy teraz kupić o ⅓ mniej porcji takich samych dóbr niż na początku tego okresu.

εr’/εr=(εn’/εn)∙(πk/πz)=(0,4/0,3)∙(120/240)=4∙⅓∙½=⅔. W takiej sytuacji mówimy, że doszło do REALNEJ DEPRE-CJACJI złotego. Oznacza to, że nastąpił wzrost międzynarodo-wej cenowej konkurencyjności polskich towarów.

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny?

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (εr=9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; εr’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2).

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (εr=9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; εr’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku?

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (εr=9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; εr’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (εr=9jl/3jl; w I za cenę bochenka w Hipo-tecji można kupić 3 bochenki w Fantazji) i 2 bochenki (εr’=18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić 2 bochen-ki w Fantazji).

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (εr=9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; εr’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (εr=9jl/3jl; w I za cenę bochenka w Hipo-tecji można kupić 3 bochenki w Fantazji) i 2 bochenki (εr’=18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić 2 bochen-ki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z Fantazji w handlu z Hipotecją? (Odpowiedz, uzupełniając szablon)? [Konkurencyjność towarów z Fantazji ................................., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć ............., a potem .................... bochenka chleba w Hipotecji.]

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (εr=9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; εr’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (εr=9jl/3jl; w I za cenę bochenka w Hipo-tecji można kupić 3 bochenki w Fantazji) i 2 bochenki (εr’=18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić 2 bochen-ki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z Fantazji w handlu z Hipotecją? (Odpowiedz, uzupełniając szablon)? [Konkurencyjność towarów z Fantazji ................................., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć ............., a potem .................... bochenka chleba w Hipotecji.] Konkurencyjność towarów z Fantazji..............pogorszyła się.............., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć ...... ⅓......, a potem .......... ½........ bochenka chleba w Hipotecji. (Innymi słowy chleb z Fantazji podrożał w porównaniu z chlebem w Hipotecji. Przecież najpierw, kupno bochenka chleba w Fantazji oznaczało rezygnację tylko z ⅓ bochenka chleba, który można kupić w Hipotecji, a potem rezygnację aż z ½ takiego bochenka chleba).

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (εr=9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; εr’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (εr=9jl/3jl; w I za cenę bochenka w Hipo-tecji można kupić 3 bochenki w Fantazji) i 2 bochenki (εr’=18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić 2 bochen-ki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z Fantazji w handlu z Hipotecją? (Odpowiedz, uzupełniając szablon)? [Konkurencyjność towarów z Fantazji ................................., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć ............., a potem .................... bochenka chleba w Hipotecji.] Konkurencyjność towarów z Fantazji..............pogorszyła się.............., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć ...... ⅓......, a potem .......... ½........ bochenka chleba w Hipotecji. (Innymi słowy chleb z Fantazji podrożał w porównaniu z chlebem w Hipotecji. Przecież najpierw, kupno bochenka chleba w Fantazji oznaczało rezygnację tylko z ⅓ bochenka chleba, który można kupić w Hipotecji, a potem rezygnację aż z ½ takiego bochenka chleba). d) Czy doszło do realnej aprecjacji, czy realnej deprecjacji gdyba?

ZADANIE: W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (εr=9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; εr’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (εr=9jl/3jl; w I za cenę bochenka w Hipo-tecji można kupić 3 bochenki w Fantazji) i 2 bochenki (εr’=18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić 2 bochen-ki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z Fantazji w handlu z Hipotecją? (Odpowiedz, uzupełniając szablon)? [Konkurencyjność towarów z Fantazji ................................., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć ............., a potem .................... bochenka chleba w Hipotecji.] Konkurencyjność towarów z Fantazji..............pogorszyła się.............., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć ...... ⅓......, a potem .......... ½........ bochenka chleba w Hipotecji. (Innymi słowy chleb z Fantazji podrożał w porównaniu z chlebem w Hipotecji. Przecież najpierw, kupno bochenka chleba w Fantazji oznaczało rezygnację tylko z ⅓ bochenka chleba, który można kupić w Hipotecji, a potem rezygnację aż z ½ takiego bochenka chleba). d) Czy doszło do realnej aprecjacji, czy realnej deprecjacji gdyba? Nastąpiła realna deprecjacja gdyba do jeśla. (Na skutek zmian nominalnego kursu walutowego i cen w obu kra-jach odpowiadająca wartości porcji chleba w Hipotecji liczba gdy-bów najpierw kupowała 3 porcje chleba w Fantazji, a potem już tyl-ko 2 porcje chleba w Fantazji).

2. OD CZEGO W DŁUGIM OKRESIE ZALEŻY REAL-NY KURS WALUTOWY? Przyjrzyjmy się czynnikom, które decydują o zmianach realnego kursu walutowego...

2. 1. TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ (ang 2.1. TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ (ang. Pur-chasing Power Parity, PPP) Zgodnie z PRAWEM JEDNEJ CENY takie same towary mają równą cenę* w kraju i za granicą. Jeśliby cena porcji dobra w jednym kraju była inna niż za granicą, opłacałoby się kupować to dobro w kraju „tańszym” po to, aby je sprzedać w kraju „droższym”. Taki ARBITRAŻ TOWAROWY powodowałby wyrównanie się cen takich samych dóbr we różnych krajach. W praktyce koszty transportu, zróżnicowane cła i po-datki, a także odmienna polityka cenowa sprzedawców na róż-nych rynkach powodują, że obserwacja zaprzecza PRAWU JED-NEJ CENY. ----- *Chodzi o cenę wyrażoną w którejś z wchodzących w grę walut. Cenę krajową w drugim kraju przeliczamy na walutę partnera, stosując nominalny kurs walutowy.

TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ (TEORIA PPP) (ang TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ (TEORIA PPP) (ang. purchasing power parity, PPP) jest UOGÓLNIENIEM PRAWA JEDNEJ CENY i dotyczy wybranego arbitralnie koszy-ka wielu dóbr, a nie jednego dobra. Jest ona próbą wyjaśnienia poziomu realnego kursu walutowego. Zgodnie z tą teorią nominalny kurs waluty dąży do poziomu odpowiadającego parytetowi siły nabywczej. Nominalny kurs dwóch walut odpowiada parytetowi siły nabywczej, kiedy za jednostkę jednej waluty można nabyć taką samą porcję dóbr w kraju i za granicą.

Zauważmy, że jeśli nominalny kurs walutowy dwóch walut odpowiada parytetowi ich siły nabywczej, kurs realny jest równy εr=1. Przecież miarą stosunku siły nabywczej dwóch walut jest właśnie realny kurs walutowy (εr=εn∙Pk/Pz). Jeśli εn∙Pk/Pz=1, to εn∙Pk=Pz, czyli wyrażona w pieniądzu zagranicznym cena wchodzącej w grę porcji dobra w kraju (εn∙Pk) i za granicą, Pz, jest równa. Z kolei to oznacza, że także za jednostkę pieniądza zagranicznego i za jednostkę pieniądza krajowego w kraju i za granicą możemy nabyć taką samą część tej porcji dóbr. Po łacinie PARITAS znaczy RÓWNOŚĆ, więc „PARY-TET siły nabywczej” znaczy „RÓWNOŚĆ siły nabywczej”.

2.2. ARBITRAŻ UZASADNIENIEM TEORII PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ. Rozpatrzmy trzy przypadki: a) εr>1, czyli εn∙Pk>Pz. Waluta krajowa jest PRZEWARTOŚCIOWANA (w stosunku do innych walut), wszak to jej cena (czyli nominalny kurs walutowy waluty krajowej) sprawia, że za daną kwotę pieniądza krajowego można kupić więcej za granicą niż w kraju.

a) εr>1, czyli εn∙Pk>Pz. Kurs walut nie odpowiada ich parytetowi siły nabywczej. Towary krajowe NIE SĄ konkurencyjne cenowo w porównaniu z towarami zagranicznymi. Przecież porcja dóbr nabywana w kraju kosztuje WIĘCEJ niż taka sama porcja dóbr nabywana za granicą. Opłaca się zatem kupować takie same towary za granicą i sprzedawać je w kraju. W efekcie: Pk i (lub) εn oraz Pz, więc εr1.

Rozpatrzmy trzy przypadki: b) εr<1, czyli εn∙Pk<Pz. Waluta krajowa jest NIEDOWARTOŚCIOWANA (w stosunku do innych walut). Wszak to jej cena (czyli nominalny kurs walu-towy waluty krajowej) sprawia, że za daną kwotę pieniądza kra-jowego można kupić mniej za granicą niż w kraju).

Rozpatrzmy trzy przypadki: b) εr<1, czyli εn∙Pk<Pz. Kurs walut nie odpowiada ich parytetowi siły nabywczej. Towary krajowe SĄ konkurencyjne cenowo w porównaniu z towarami zagranicznymi. Przecież porcja dóbr nabywana w kraju kosztuje MNIEJ niż taka sama porcja dóbr nabywana za granicą. Opłaca się zatem kupować takie same towary w kraju i sprzedawać je za granicą. W efekcie: Pk i (lub) εn oraz Pz, więc εr1.

Rozpatrzmy trzy przypadki: c) εr=1, czyli εn∙Pk=Pz. Kurs walut odpowiada wtedy ich parytetowi siły nabywczej. Nie opłaca się zatem kupować dobra w jednym kraju, aby sprzedać je w innym kraju.

Podsumujmy: Jeśli początkowo εr<1 lub εr>1 za sprawą ARBITRAŻU TOWA-ROWEGO w długim okresie εr będzie zmierzał do poziomu 1 (εr1). A zatem, zgodnie z teorią PPP w długim okresie εr zmie-rza do poziomu 1. (Innymi słowy, w długim okresie nominalny kurs walutowy dwóch walut odpowiada parytetowi ich siły na-bywczej).

Jednak realny kurs walutowy zwykle odchyla się od 1 Jednak realny kurs walutowy zwykle odchyla się od 1. Nawet odnoszący się do BigMaca kurs walut krajowych z The Economist okazuje się silnie przewartościowany lub niedowartościowany. Kolumna 5 tabeli pokazuje odchylenia oficjalnego kursu walut krajowych do dolara od „bigmacowego” kursu PPP. Dla Polski chodzi o –35,4%. [Oficjalny kurs złotego (3,30 zł/dol.) musiałby spaść o 35,4%, by zrównać się z „bigmacowym” kursem PPP (2,13 zł/dol.)]. Złoty jest zatem NIEDOWARTOŚCIOWANY do dolara. Kurs y

2.3. ABSOLUTNA I WZGLĘDNA WERSJA TEORII PPP Teoria PPP ma dwie wersje: ABSOLUTNĄ (mocniejszą) oraz WZGLĘDNĄ (słabszą). WERSJA ABSOLUTNA TEORII PPP Realny kurs walutowy, εr, jest zbliżony do 1. Ta wersja teorii PPP NIE ZNAJDUJE potwierdzenia w faktach.

WERSJA WZGLĘDNA TEORII PPP εr≠1, lecz siła działania czynników, które powodują odchylenia re-alnego kursu walutowego od 1 (np. koszty transportu, różnice składu koszyka dóbr reprezentantów w różnych krajach używa-nego do wyliczenia tempa inflacji) jest względnie stała. Innymi słowy, zgodnie z względną wersją teorii PPP εr≠1, lecz w długim okresie poziom εr waha się wokół pewnej średniej wieloletniej.

W przypadku długiego okresu względna wersja teorii PPP jest O WIELE LEPIEJ potwierdzona obserwacyjnie niż wersja absolut-na (zob. rysunek).A ---------- A Cyt. za: D.Miles, A.Scott, Macroeconomics, John Wiley&Sons Ltd., 2005.

W przypadku długiego okresu względna wersja teorii PPP jest O WIELE LEPIEJ potwierdzona obserwacyjnie (zob. rysunek).A Na rysunku widzimy, że „długi okres”, o którym jest mowa, może trwać dziesięciolecia. Oczywiście, czyni to teorię PPP bezużyteczną jako wskazówkę umożliwiającą zyskowne inwestycje na rynku walutowym... --- A Cyt. za: D.Miles, A.Scott, Macroeconomics, John Wiley&Sons Ltd., 2005.

εr’/εr=(εn’/εn)∙(πk/πz), Zauważmy jeszcze, że zgodnie z teorią PPP (niezależnie od jej wersji) STOPĘ ZMIANY NOMINALNEGO KURSU WALUTY WYZNA-CZA – CETERIS PARIBUS – RÓŻNICA STÓP INFLACJI ZA GRANICĄ I W KRAJU. Wszak: εr’/εr=(εn’/εn)∙(πk/πz), więc przy stałym kursie realnym, εr’/εr=1: (εn’/εn)∙(πk/πz)=1. Wynika stąd, że: εn’/εn = πz/πk, więc zmiany εn’/εn są takie same jak zmiany πz/πk.

ZMIANY ΕN’/ΕN SĄ TAKIE SAME JAK ZMIANY ΠZ/ΠK... Powiedzmy, że inflacja w Stanach wynosi 3%, a w Kanadzie 1% i że patrzymy z perspektywy Stanów (USA to „kraj”, a Kanada – „zagranica”). W takiej sytuacji - ceteris paribus - dolar amerykański będzie ule-gał deprecjacji względem dolara kanadyjskiego w tempie OKO-ŁO 2% na rok (εn’/εn=101/1030,98). Oczywiście, podobnie jak względna wersja teorii PPP wniosek ten jest stosunkowo dobrze potwierdzony empirycznie TYLKO W PRZYPADKU DŁUGIEGO OKRESU.

3. MIĘDZYNARODOWE PORÓWNANIA POZIOMU ŻYCIA Nominalny kurs walutowy PPP jest wykorzystywany do porów-nań poziomu życia w różnych krajach. Jak pamiętamy, nominalny kurs walut, εn, odpowiada pa-rytetowi siły nabywczej, jeśli kurs realny jest równy 1, εr=εn∙Pk/Pz =1, czyli kiedy εn∙Pk=Pz. Zastosowawszy nominalny kurs, εn, odpowiadający PPP, za jednostkę jednej z walut można nabyć taką samą porcję dóbr w kraju i - po jej wymianie na drugą z walut - za granicą. (Skoro za Pz jednostek jednej z walut można nabyć taką samą porcję dóbr w kraju i za granicą, to i za jedną jednostkę tej waluty można nabyć taką samą porcję dóbr w kraju i za granicą).

Powiedzmy, że dochód per capita w kraju A (np Powiedzmy, że dochód per capita w kraju A (np. 1000 gdybów) prze-liczymy na walutę kraju B po kursie PPP (np. 1,25jl/gb). Mimo róż-nicy cen w obu krajach za uzyskane 1250 jeśli będzie wtedy można kupić w kraju B taki sam koszyk dóbr jak ten, który za 1000 gb można było kupić w kraju A. Okaże się wtedy, czy dochód per capita w kraju B (np. 1251 jl) jest większy, czy mniejszy niż dochód per capita w kraju A, czyli czy wystarcza on na kupno większego, czy mniejszego koszyka dóbr.A ------------ A Po przeliczeniu dochodu per capita w kraju A na walutę kraju B wyrażona w pieniądzu kraju B jednostka dochodu per capita obywatela kraju A ma taką samą siłę nabywczą jak jednostka dochodu per capita obywatela kraju B. Przecież, przy obowiązującym kursie nominalnym, εn, można za nią ku-pić taką samą porcję dóbr. Oznacza to, że dochody per capita w obu krajach zmierzyliśmy taką samą jednostką miary.

Zauważ, że skoro – dla kursu PPP - εn∙Pk/Pz=1, to εn∙Pk=Pz oraz: εn=Pz/Pk. Otóż dla różnych dóbr ich ceny: zagraniczna, Pz, i krajowa, Pk, pozostają do siebie w różnej proporcji. Wynika stąd, że iloraz Pz/Pk zmienia się, zależnie od składu koszyka dóbr, którego dotyczą ceny Pz i Pk. Oznacza to, że poziom kursu PPP, εn=Pz/Pk, zależy od tego, jaką porcję dóbr wykorzystano dla jego ustalenia... ISTNIEJE NIE JEDEN, LECZ WIELE KURSÓW PPP!

ZADANIE W 1969 r. w bramie na Brackiej w Warszawie kupiono 15 $ po 100 zł; te dolary wywieziono pociągiem „Chopin” do Wiednia. Tam za 5 $ nabyto perukę, a za 10 $ końcowki długopisowych wkładów, które następnie w piłce plażowej przemycono do Polski. W Krakowie perukę sprzedano za 1000 zł, a końcówki wkładów za 3000 zł. a) Ile wyniósł „perukowy” kurs PPP złotego?

ZADANIE W 1969 r. w bramie na Brackiej w Warszawie kupiono 15 $ po 100 zł; te dolary wywieziono pociągiem „Chopin” do Wiednia. Tam za 5 $ nabyto perukę, a za 10 $ końcowki długopisowych wkładów, które następnie w piłce plażowej przemycono do Polski. W Krakowie perukę sprzedano za 1000 zł, a końcówki wkładów za 3000 zł. a) Ile wyniósł „perukowy” kurs PPP złotego? 200 zł za $. b) Ile wyniósł „długopisowy” kurs PPP złotego?

ZADANIE W 1969 r. w bramie na Brackiej w Warszawie kupiono 15 $ po 100 zł; te dolary wywieziono pociągiem „Chopin” do Wiednia. Tam za 5 $ nabyto perukę, a za 10 $ końcowki długopisowych wkładów, które następnie w piłce plażowej przemycono do Polski. W Krakowie pe-rukę sprzedano za 1000 zł, a końcówki wkładów za 3000 zł. a) Ile wyniósł „perukowy” kurs PPP złotego? 200 zł za $. b) Ile wyniósł „długopisowy” kurs PPP złotego? 300 zł za $. c) Pokaż, że te kursy są kursami PPP.

ZADANIE W 1969 r. w bramie na Brackiej w Warszawie kupiono 15 $ po 100 zł; te dolary wywieziono pociągiem „Chopin” do Wiednia. Tam za 5 $ nabyto perukę, a za 10 $ końcowki długopisowych wkładów, które następnie w piłce plażowej przemycono do Polski. W Krakowie pe-rukę sprzedano za 1000 zł, a końcówki wkładów za 3000 zł. a) Ile wyniósł „perukowy” kurs PPP złotego? 200 zł za $. b) Ile wyniósł „długopisowy” kurs PPP złotego? 300 zł za $. c) Pokaż, że te kursy są kursami PPP. Przy tych kursach za daną kwotę złotych można było kupić to samo w kraju i za granicą. Np. peruka kosztowała 1000 zł w Polsce i 5 $ we Wiedniu. Zatem przy kursie 200 zł za $ za 1000 zł można było kupić jedną perukę w Polsce i jedną perukę w Austrii. ISTNIEJE NIE JEDEN, LECZ WIELE KURSÓW PPP... d) O ile wyższa była stopa zysku („przebicie”) na wkładach długopi-sowych niż na perukach? Co wspólnego ma to z odpowiednimi kur-sami PPP złotego?

ZADANIE W 1969 r. w bramie na Brackiej w Warszawie kupiono 15 $ po 100 zł; te dolary wywieziono pociągiem „Chopin” do Wiednia. Tam za 5 $ nabyto perukę, a za 10 $ końcowki długopisowych wkładów, które następnie w piłce plażowej przemycono do Polski. W Krakowie pe-rukę sprzedano za 1000 zł, a końcówki wkładów za 3000 zł. a) Ile wyniósł „perukowy” kurs PPP złotego? 200 zł za $. b) Ile wyniósł „długopisowy” kurs PPP złotego? 300 zł za $. c) Pokaż, że te kursy są kursami PPP. Przy tych kursach za daną kwotę złotych można było kupić to samo w kraju i za granicą. Np. peruka kosztowała 1000 zł w Polsce i 5 $ we Wiedniu. Zatem przy kursie 200 zł za $ za 1000 zł można było kupić jedną perukę w Polsce i jedną perukę w Austrii. ISTNIEJE NIE JEDEN, LECZ WIELE KURSÓW PPP... d) O ile wyższa była stopa zysku („przebicie”) na wkładach długopi-sowych niż na perukach? Co wspólnego ma to z odpowiednimi kur-sami PPP złotego? Handlując perukami, 100 zł zainwestowanych w Warszawie w kup-no dolarów można było zamienić na 200 zł (zysk 100%). („Peru-kowy” kurs PPP złotego wynosił 200 zł za $). Natomiast handlując wkładami długopisowymi, 100 zł za-inwestowanych w kupno dolarów można było zaienić na 300 zł (zysk 200%). („Długopisowy” kurs PPP złotego wynosił 300 zł za $). Jak widać, im wyższy był kurs PPP, tym większe było „przebicie”.

DYGRESJA W latach 70. XX w. kwitł przemyt towarów do Polski. Gospodarka nakazowo-rozdzielcza nie była w stanie wytworzyć wielu atrakcyj-nych dóbr konsumpcyjnych, więc bardzo opłacało się za nabyte w warszawskiej bramie waluty wymienialne kupować np. dżinsy w Monachium, przemycać je do kraju i – sprzedawać z wysokim „przebiciem” np. na bazarze. [Pamiętam, że jeszcze wyższy od „dżinsowego” kursu dolara był np. kurs „ketchupowy” (chodzi o kurs PPP dla – odpowiednio – pary dżinsów i butelki ketchupu)]. KONIEC DYGRESJI

Poziom kursu PPP, εn=Pz/Pk, zależy od tego, jaką porcję dóbr wy-korzystano dla jego ustalenia... Oczywiście porównania poziomu życia za pomocą kursu PPP dają różne wyniki, zależnie od tego, jaki kurs PPP został w ich trakcie zastosowany. W przypadku krajów o podobnej strukturze konsumpcji problem ten nie ma dużego znaczenia. W takim przy-padku kurs PPP należy ustalić w oparciu o TYPOWY dla obu krajów koszyk konsumowanych dóbr. Jednak dla krajów o bardzo różnej strukturze konsump-cji (np. Polska i Malezja?) koszyk taki NIE ISTNIEJE i wynik po-równań poziomu życia może zależeć od ARBITRALNEGO wybo-ru koszyka dóbr, w oparciu o który ustala się poziom kursu PPP...

ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa-cje.   Dobro Fantazja Hipotecja Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0%   a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji.

Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa-cje.   Dobro Fantazja Hipotecja Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0%   a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa-rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji.

Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa-cje.   Dobro Fantazja Hipotecja Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0%   a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa-rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl. c) Wyraź PKB per capita w Hipotecji w jeślach. Posłuż się oboma kursami PPP, które wyliczyłeś.

Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa-cje.   Dobro Fantazja Hipotecja Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0%   a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa-rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl. c) Wyraź PKB per capita w Hipotecji w jeślach. Posłuż się oboma kursami PPP, które wyliczyłeś. 5000 gb•1,2 jl/gb=6000 jl. 5000 gb•1,0 jl/gb=5000 jl. d) W którym kraju PKB p. c. umożliwia nabycie większej porcji dóbr?

Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa-cje.   Dobro Fantazja Hipotecja Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0%   a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa-rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl. c) Wyraź PKB per capita w Hipotecji w jeślach. Posłuż się oboma kursami PPP, które wyliczyłeś. 5000 gb•1,2 jl/gb=6000 jl. 5000 gb•1,0 jl/gb=5000 jl. d) W którym kraju PKB p. c. umożliwia nabycie większej porcji dóbr? To zależy od struktury wartościowej tej porcji dóbr...

4. DLACZEGO FAKTY SŁABO POTWIERDZAJĄ TEORIĘ PPP? Dane obserwacyjne w niewielkim stopniu potwierdzają absolutną wersję teorii PPP. Po pierwsze, powodem jest to, że czynniki przybliżające realny kurs walutowy do poziomu 1 działają z niewielką siłą. Po drugie, istnieją nieuwzględniane przez nas do tej pory czynniki, których działanie sprawia, że realny kurs walutowy różni się od 1.

4.1. CZYNNIKI PRZYBLIŻAJĄCE REALNY KURS WALUTO-WY DO POZIOMU 1 DZIAŁAJĄ Z NIEWIELKĄ SIŁĄ. Zgodnie z absolutną wersją teorii PPP realny kurs walutowy, εr, jest zbliżony do 1. Jeśli εr>1 lub εr<1, za sprawą arbitrażu towaro-wego kurs realny, εr będzie w długim okresie zmierzał do 1. Jed-nak w praktyce arbitraż towarowy natrafia na przeszkody:

4.1. CZYNNIKI PRZYBLIŻAJĄCE REALNY KURS WALUTO-WY DO POZIOMU 1 DZIAŁAJĄ Z NIEWIELKĄ SIŁĄ. Zgodnie z absolutną wersją teorii PPP realny kurs walutowy, εr, jest zbliżony do 1. Jeśli εr>1 lub εr<1, za sprawą arbitrażu towaro-wego kurs realny, εr będzie w długim okresie zmierzał do poziomu 1. Jednak w praktyce arbitraż towarowy natrafia na przeszkody: a) Wieloma towarami nie handluje się na rynkach międzynarodo-wych [są to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable goods) (np. ziemia, mieszkania, usługi fryzjerskie, kanapki BigMac )]. Arbitraż nie powoduje wyrównania się cen dóbr niehandlowych.

4.1. CZYNNIKI PRZYBLIŻAJĄCE REALNY KURS WA-LUTO-WY DO POZIOMU 1 DZIAŁAJĄ Z NIEWIELKĄ SIŁĄ. Zgodnie z absolutną wersją teorii PPP realny kurs walutowy, εr, jest zbliżony do 1. Jeśli εr>1 lub εr<1, za sprawą arbitrażu towaro-wego kurs realny, εr będzie w długim okresie zmierzał do poziomu 1. Jednak w praktyce arbitraż towarowy natrafia na przeszkody: a) Wieloma towarami nie handluje się na rynkach międzynarodo-wych [są to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable goods) (np. ziemia, mieszkania, usługi fryzjerskie, kanapki BigMac )]. Arbitraż nie powoduje wyrównania się cen dóbr niehandlowych. b) W dodatku DOBRA HANDLOWE (ang. tradeable goods) w róż-nych krajach często różnią się*, co hamuje wymianę i utrudnia ar-bitraż (np. Niemcy są przyzwyczajeni do niemieckiego, a nie do polskiego piwa). -------- *Chodzi o rzeczywiste zróżnicowanie dóbr lub o ich zróżnicowanie pozorne, w które – wbrew faktom - wierzą nabywcy.

4.1. CZYNNIKI PRZYBLIŻAJĄCE REALNY KURS WALUTO-WY DO POZIOMU 1 DZIAŁAJĄ Z NIEWIELKĄ SIŁĄ. Zgodnie z absolutną wersją teorii PPP realny kurs walutowy, εr, jest zbliżony do 1. Jeśli εr>1 lub εr<1, za sprawą arbitrażu towaro-wego kurs realny, εr będzie w długim okresie zmierzał do poziomu 1. Jednak w praktyce ar-bitraż towarowy natrafia na przeszkody: a) Wieloma towarami nie handluje się na rynkach międzynarodo-wych [są to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable goods) (np. ziemia, mieszkania, usługi fryzjerskie, kanapki BigMac )]. Arbitraż nie powoduje wyrównania się cen dóbr niehandlowych. b) W dodatku DOBRA HANDLOWE (ang. tradeable goods) w róż-nych krajach często różnią się*, co hamuje wymianę i utrudnia ar-bitraż (np. Niemcy są przyzwyczajeni do niemieckiego, a nie do polskiego piwa). c) Także inne przeszkody hamują handel zagraniczny, utrudniając arbitraż towarowy (np. cła, koszty ubezpieczenia i transportu). -------- *Chodzi o rzeczywiste zróżnicowanie dóbr lub o ich zróżnicowanie pozorne, w które – wbrew faktom - wierzą nabywcy.

4.2. WIELE PRZYCZYN SPRAWIA, ŻE REALNY KURS WA-LUTOWY ODCHYLA SIĘ OD 1. Oto niektóre spośród tych przyczyn: a) Efekt Samuelsona-Balassy (efekt S-B). b) Zakłócenia zewnętrznej równowagi gospodarki. c) Przypadkowe fluktuacje nominalnych kursów walut na rynkach walutowych. Przyjrzymy się teraz tym przyczynom.

EFEKT SAMUELSONA-BALASSY W sprzeczności z absolutną wersją teorii PPP stoi EFEKT SA-MUELSONA-BALASSY (EFEKT S-B). Sprawia on, że (wyra-żony w jednej walucie) poziom cen wielu dóbr w krajach o dużej produkcyjności pracy (czyli w krajach bogatych) jest wyższy niż poziom cen takich samych dóbr w krajach o małej produkcyj-ności pracy (czyli w krajach bogatych). (W szczególności chodzi o dobra niehandlowe). W efekcie, realny kurs walutowy w krajach bogatych (w krajach o dużej produkcyjności pracy) jest zwykle wyższy od 1. Innymi słowy kraje bogate są „droższe” niż kraje biedne, a ich waluty są „przewartościowane”. PRZYJRZYJMY SIĘ EFEK-TOWI S-B...

Oto efekt S-B: W krajach bogatych produkcyjność w gałęziach wytwarzających DOBRA HANDLOWE jest wysoka i rośnie. (Dlatego one nadal są bogate). W krajach bogatych powoduje to wzrost płac w tych gałęziach. W krajach bogatych rosną wtedy również płace pra-cowników wytwarzających DOBRA NIEHANDLOWE. Inaczej przenieśliby się oni do gałęzi wytwarzających dobra handlowe... Przy względnie niskiej produkcyjności pracy pracowników, któ-rzy produkują dobra niehandlowe*, jedynym sposobem sfinanso-wania ich rosnących wynagrodzeń są podwyżki cen dóbr niehan-dlowych. Można ich dokonać, gdyż dotyczą dóbr niehandlowych (w przypadku takich dóbr arbitraż nie jest możliwa). ------ *Wzrost produkcyjności pracy przy produkcji DÓBR NIEHANDLO-WYCH (np. usługi krawieckie) jest zwykle wolniejszy niż wzrost produk-cyjności pracy przy produkcji DÓBR HANDLOWYCH (np. samocho-dy).

Oto efekt S-B cd. Efektem jest wyższy przeciętny (dla dóbr handlowych i niehandlowych) poziom cen w bogatych krajach o wysokiej pro-dukcyjności pracy. Nawet jeśli – za sprawą arbitrażu towarowe-go - poziom cen dóbr handlowych w krajach bogatych jest po-dobny do poziomu cen takich samych dóbr w krajach ubogich, poziom cen dóbr niehandlowych w krajach bogatych przewyższa poziom cen tych dóbr w krajach ubogich. Wyższy przeciętny poziom cen w krajach bogatych oz-nacza, że waluty w krajach bogatych stają się trwale „przewar-tościowane” (εr>1).

ZAKŁÓCENIA ZEWNĘTRZNEJ RÓWNOWAGI GOSPODAR-KI ZAKŁÓCENIA ZEWNĘTRZNEJ RÓWNOWAGI GOSPODARKI mogą m. in. przyjąć formę wahań salda bilansu handlowego i (lub) wahań salda rachunku kapitałowego bilansu płatniczego. Skutkiem mogą być zmiany nominalnego kursu walutowego i – przy „lep-kich” cenach, P – krótkookresowe wahania realnego kursu waluto-wego, εr (przecież: εr=εn∙Pk/Pz). PRZYKŁAD: Przy płynnym nominalnym kursie walutowym, εn, deficyt bilansu handlowego (NX=X-Z<0; Z=KSI∙Y) może spowodować nominalną deprecjację waluty krajowej. Przy „lepkich” cenach, Pk i Pz, skut-kiem okaże się wtedy spadek realnego kursu walutowego, εr (prze-cież: εr=εn∙Pk/Pz).

Natomiast o międzynarodowych przepływach kapitału decydują m. in Natomiast o międzynarodowych przepływach kapitału decydują m. in. różnice poziomu zagranicznej, iz, i krajowej, i, stopy procento-wej (iz–i). Kapitał płynie tam, gdzie przychód z jego zainwestowa-nia jest największy. [Mobilność kapitału ograniczają m. in.: ryzyko kursowe i różnice wysokości podatków]. Na wysokość krajowej stopy procentowej wpływa z kolei np. polityka gospodarcza państwa. Poza polityką gospodarczą wiele innych czynników ok.-reśla położenie linii IS i LM, a zatem również poziom krajowej stopy procentowej (por. wykład o modelu IS/LM). LM IS i3 i1 E2 E1 i AEPL=Y YE i* E4 E5 E7 E8 IS’ LM’ LM’’ IS’’ E3 E6 E YP i2 i4

A zatem, wiele rozmaitych czynników określa przebieg linii IS i LM, czyli również poziom stopy procentowej w gospodarce... Skutkiem oddziaływania tych czynników są różnice poziomu stóp procentowych w kraju i za granicą. Powodują one wahania salda rachunku kapitałowego bilansu płatniczego. Przy płynnym kursie walutowym, εn, i „lepkich” cenach, P, mogą one z kolei skutkować fluktuacjami nominalnego, εn, a zatem także real-nego kursu walutowego, εr (εr=εn∙Pk/Pz!). Na przykład, napływ do kraju lokowanego w wysoko op-rocentowanych bonach Skarbu Państwa międzynarodowego kapi-tału spekulacyjnego może spowodować wzrost (zapisywanego w sposób bezpośredni) nominalnego kursu złotego. W efekcie może dojść do wzrostu realnego kursu złotego.

PRZYPADKOWE FLUKTUACJE NOMINALNYCH KURSÓW WALUT NA RYNKACH WALUTOWYCH Zdaniem dealerów handlujących walutami na rynkach walutowych w krótkim i średnim okresie nominalne kursy walutowe zmieniają się pod wpływem efektu owczego pędu, „bezwładności” rynku, transakcji spekulacyjnych. W krótkim okresie (do 6 miesięcy) in-formacje o stanie poszczególnych gospodarek nie mają decydują-cego znaczenia dla poziomu kursów. Oczywiście te wahania nominalnego, εn, powodują z kolei fluktuacje realnego kursu walutowego, εr (εr=εn∙Pk/Pz), który od-chyla się od poziomu 1.

Tabela pokazuje wyniki ankiety przeprowadzonej wśród dealerow na rynku walutowym w Londynie (tzw. forex, rynek FX; ang. Fo-reign Exchange market, FX market).A ---- A Zob. Cheung, Chinn, Marsh, „How do UK Based Foreign Exchange Dea-lers Think Their Market Operates?” NBER Working Paper 7524 (2000). (Cyt. za: D.Miles, A.Scott, Macroeconomics, John Wiley&Sons Ltd., 2005).

Badania sugerują, że w krótkim okresie na nominalny kurs walu-towy na rynkach walutowych silnie wpływa tzw. STRUMIEŃ ZLECEŃ (ang. order flow). Chodzi o rożnicę wartości zleceń kup-na i sprzedaży waluty na rynku przy danym poziomie jej kursu. Wielkość STRUMIENIA ZLECEŃ i poziom kursu są ze sobą sil-nie dodatnio skorelowane.

Wielu sądzi, że chodzi tu o taki oto związek przyczynowy: w wa-runkach asymetrii informacji zmiany STRUMIENIA ZLECEŃ stanowią sygnał nastawienia rynku, którym w krótkim okresie kierują się niedoinformowani sprzedawcy i nabywcy walut. W efekcie małe zmiany STRUMIENIA ZLECEŃ są wzmacniane na skutek naśladowczych reakcji sprzedawców i nabywców („owczy pęd”) i stają się dużymi zmianami cen. Duża liczba graczy na rynku FX sprawia, że raz pow-stała tendencja jest zwykle stosunkowo trwała. Podtrzymują ją kolejni wchodzący do gry gracze. Rynek walutowy odznacza się zatem dużą „bezwładnością”.