1 G O S P O D A R K A O T W A R T A

2 GOSPODARKA OTWARTA to taka gospodarka, która współpra- cuje gospodarczo z zagranicą. Najważniejsze formy tej współpracy to: HANDEL ZAGRANICZNY,

3 GOSPODARKA OTWARTA to taka gospodarka, która współpra- cuje gospodarczo z zagranicą. Najważniejsze formy tej współpracy to: HANDEL ZAGRANICZNY, PRZEPŁYWY KAPITAŁU,

4 GOSPODARKA OTWARTA to taka gospodarka, która współpra- cuje gospodarczo z zagranicą. Najważniejsze formy tej współpracy to: HANDEL ZAGRANICZNY, PRZEPŁYWY KAPITAŁU, oraz MIGRACJE OSÓB.

5 Skutkiem współpracy gospodarczej różnych krajów bywa: INTEGRACJA GOSPODARCZA i GLOBALIZACJA.

6 Skutkiem współpracy gospodarczej róznych krajów bywa: INTEGRACJA GOSPODARCZA - scalanie gospodarek GRUPY krajów (np. zanik barier handlowych, rozwój kooperacji firm z różnych krajów, przenoszenie uprawnień decyzyjnych ze szczebla kraju na szczebel wspólnoty) (np. Unia Europejska, UE; North American Free Trade Agreement, NAFTA).

7 Skutkiem współpracy gospodarczej róznych krajów bywa: INTEGRACJA GOSPODARCZA - scalanie gospodarek GRUPY krajów (np. zanik barier handlowych, rozwój kooperacji firm z różnych krajów, przenoszenie uprawnień decyzyjnych ze szczebla kraju na szczebel wspólnoty) (np. Unia Europejska, UE; North American Free Trade Agreement, NAFTA). a GLOBALIZACJA - scalanie WSZYSTKICH gospodarek świata.

8 1. WYBRANE FORMY MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ I BILANS PŁATNICZY HANDEL ZAGRANICZNY 2007 r.: eksport na świecie: mld dol.; w tym Polska 139 mld dol., czyli 1,1% (40,8% PKB). W ujęciu per capita: Polska dol. w porównaniu z np dol. w Irlandii (81,1% PKB) (Czechy - odpowiednio – dol. i 79,8%). (Dane GUS).

9 Polski handel zagraniczny, (ceny bieżące, w mln dol. $) Źródło: Dane GUS. RokEksport (X)Import (Z)Saldo (NX)

10 Polski handel zagraniczny, (ceny bieżące, w mln dol. $) Źródło: Dane GUS. RokEksport (X)Import (Z)Saldo (NX)

11 PRZEPŁYWY KAPITAŁU 2005 r. INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE (ang. FDI) w Polsce: 9,6 mld dol.; INWESTYCJE PORTFELOWE: 10,6 mld dol. (Dane GUS).

Ogółem741,7964,61 033,11 132,9 PKB744,4983,31 060,01 175,3 Dochód z zagranicy (saldo) a -2,7-18,7-26,9-42,4 PKB a PNB Dochód narodowy brutto w Polsce ( ; mld zł, ceny bieżące) a Stanowi saldo wynagrodzeń, dochodów z inwestycji bezpośrednich i portfelowych oraz pozostałych dochodów i odsetek. Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 682.

13 a) Przewaga ABSOLUTNA produktywności i specjalizacja KrajRybyWino A12 B21 PRZEWAGA ABSOLUTNA produktywności oznacza, że jeden kraj wytwarza dobro niższym kosztem niż drugi kraj. 2. KORZYŚCI Z HANDLU ZAGRANICZNEGO I ICH PRZYCZYNY

14 a) Przewaga ABSOLUTNA produktywności i specjalizacja KrajRybyWino A12 B21 Powiedzmy, że w obu krajach jest po 100 pracowników, którzy mogą produkować albo METODĄ WSZYSTKIEGO PO TRO- CHU (150 porcji ryb porcji wina)…

15 a) Przewaga ABSOLUTNA produktywności i specjalizacja KrajRybyWino A12 B21 Powiedzmy, że w obu krajach jest po 100 pracowników, którzy mogą produkować albo METODĄ WSZYSTKIEGO PO TRO- CHU (150 porcji ryb porcji wina) albo SPECJALI- ZOWAĆ SIĘ (200 porcji ryb porcji wina) w sposób suge- rowany przez absolutne przewagi produktywności.

16 a) Przewaga ABSOLUTNA produktywności i specjalizacja KrajRybyWino A12 B21 Powiedzmy, że w obu krajach jest po 100 pracowników, którzy mogą produkować albo METODĄ WSZYSTKIEGO PO TRO- CHU albo SPECJALIZOWAĆ SIĘ w sposób sugerowany przez absolutne przewagi produktywności… OCZYWIŚCIE, WARUNKIEM KONIECZNYM TAKIEJ SPE- CJALIZACJI JEST HANDEL ZAGRANICZNY!

17 b) Przewaga KOMPARATYWNA produktywności i specjalizacja KrajRybyWino A62 B21

18 b) Przewaga KOMPARATYWNA produktywności i specjalizacja KrajRybyWino A62 B21 PRZEWAGA KOMPARATYWNA produktywności oznacza, że jeden kraj wytwarza dobro niższym KOSZTEM ALTERNA- TYWNYM* niż drugi kraj * Koszt alternatywny (ang. opportunity cost) to KOSZT, KTÓRY PONO- SIMY DLATEGO, ŻE ROBIMY TO, CO ROBIMY, A NIE COŚ INNE- GO.

19 b) Przewaga KOMPARATYWNA produktywności i specjalizacja KrajRybyWino A62 B21 PRZEWAGA KOMPARATYWNA produktywności oznacza, że jeden kraj wytwarza dobro niższym KOSZTEM ALTERNA- TYWNYM* niż drugi kraj. KrajRybyWinoKARKAW A621/33 B211/ * Koszt alternatywny (ang. opportunity cost) to KOSZT, KTÓRY PONO- SIMY DLATEGO, ŻE ROBIMY TO, CO ROBIMY, A NIE COŚ INNE- GO.

20 KrajRybyWinoKARKAW A621/33 B211/22 Zauważ: Kraj A ma absolutną przewagę produktywności w pro- dukcji wszystkiego, lecz kraj B ma komparatywną przewagę pro- duktywnosci w produkcji wina!

21 KrajRybyWino A62 B21 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. 4 10

22 KrajRybyWino A62 B21 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. Oto zmiany wielkości produkcji spowodowane taką specjalizacją: A: -8W +24R B: +10W -20R 4 10

23 KrajRybyWino A62 B21 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. Oto zmiany wielkości produkcji spowodowane taką specjalizacją: A: -8W +24R B: +10W -20R 4 10 Niech cena w handlu zagranicznym wynosi np. 2,4 [R/W] [określa ona WARUNKI HANDLU (ang. terms of trade) tych krajów]…

24 KrajRybyWino A62 B21 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. Oto zmiany wielkości produkcji spowodowane taką specjalizacją: A: -8W +24R B: +10W -20R 4 10 Niech cena w handlu zagranicznym wynosi np. 2,4 [R/W] [określa ona WARUNKI HANDLU (ang. terms of trade) tych krajów]…

25 KrajRybyWino A62 B21 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. Oto zmiany wielkości produkcji spowodowane taką specjalizacją: A: -8W +24R B: +10W -20R 4 10 Niech cena w handlu zagranicznym wynosi np. 2,4 [R/W] [określa ona WARUNKI HANDLU (ang. terms of trade) tych krajów]… OCZYWIŚCIE, WARUNKIEM KONIECZNYM TAKIEJ SPEC- JALIZACJI JEST HANDEL ZAGRANICZNY!

26 KrajRybyWino A62 B21 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. Oto zmiany wielkości produkcji spowodowane taką specjalizacją: A: -8W +24R B: +10W -20R 4 10 Niech cena w handlu zagranicznym wynosi np. 2,4 [R/W] [określa ona WARUNKI HANDLU (ang. terms of trade) tych krajów]… Zauważ! Pokazaliśmy (na przykładzie), że NAWET JEŚLI JEDEN KRAJ JEST LEPSZY W PRODUKCJI WSZYSTKIEGO, OBOPÓLNIE KORZYSTNA SPECJALIZACJA I HANDEL SĄ MOŻLIWE!

27 c) SPECJALIZACJA I KORZYŚCI SKALI (handel wewnątrzgałę- ziowy) Powiedzmy, że Niemcy specjalizują się w produkcji samochodów BMW, a Polska w produkcji samochodów Fiat…

28 d) NASILENIE SIĘ KONKURENCJI Pamiętasz? Monopol produkuje mniej i sprzedaje drożej niż gałąź wolnokonkurencyjna …

29 e) WZROST RÓŻNORODNOŚCI TOWARÓW

30 3. POLITYKA HANDLOWA A zatem, zwodnicza jest myśl, że skoro: Y = C + I + G + NX oraz NX<0, to należy ograniczyć skalę handlu zagranicznego. OZNACZAŁO- BY TO REZYGNACJĘ Z OPISANYCH PRZED CHWILĄ KO- RZYŚCI Z HANDLU ZAGRANICZNEGO! Jednak wiele krajów dąży do osiągnięcia nadwyżki salda bilansu handlowego, NX…

31 Polityka handlowa oznacza, że państwo wpływa na eksport i im- port. POLITYKA HANDLOWA polega na kształtowaniu przez państwo wielkości importu i eksportu.

32 NARZĘDZIA POLITYKI HANDLOWEJ CŁA Kwoty (limity) importowe Dobrowolne ograniczenia eksportu Kampanie propagandowe

33 NARZĘDZIA POLITYKI HANDLOWEJ SUBWENCJE EKSPORTOWE Państwowe ubezpieczenia transakcji eksportowych, Tanie kredyty dla eksporterów Informacja dla eksporterów

34 CŁO jest opłatą, którą płaci państwu importer towaru.

35 Cło na rynku motorynek Cło powoduje wzrost ceny (z P 1 do P 2 ) i zmniejszenie się ilości, będącej przedmiotem handlu na rynku (z Q 4 do Q 3 ).

36 Cło na rynku motorynek Na rysunku widzimy, że cło powoduje REDYSTRYBUCJĘ DO- CHODÓW (czworokąty P 2 CAP 1 i CFHG)… X

37 Cło na rynku motorynek Na rysunku widzimy, że cło powoduje REDYSTRYBUCJĘ DO- CHODÓW (czworokąty P 2 CAP 1 i CFHG) i SPOŁECZNĄ STRA- TĘ (trójkąty CGA i FBH)

38 Jednym z wielu narzędzi wspierania eksportu jest subwencja eks- portowa. SUBWENCJA EKSPORTOWA jest dopłatą, którą państwo wypłaca eksporterowi towaru, zachęcając go do zwiększenia eksportu.

39 Subwencja eksportowa na rynku motorynek Subwencja powoduje wzrost eksportu (z AB do CF). S D

40 Subwencja eksportowa na rynku motorynek Subwencja powoduje SPOŁECZNĄ STRATĘ (suma pól trójką- tów CAG i FHB) i REDYSTRYBUCJĘ DOCHODÓW (P 2 FBP 1 ). D S

41 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM PROTEKCJONIZM to polityka handlowa, ktorej celem jest och- rona rynku krajowego przed towarami z zagranicy. Protekcjo- nizm jest przeciwieństwem WOLNEGO HANDLU. Celem PROTEKCJONIZMU jest ochrona rynku krajowego przed towarami z zagranicy.

42 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty protekcjonistów: a) O ochronie miejsc pracy.

43 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. Kontrargumenty: -Import też tworzy miejsca pracy. -Import jest warunkiem eksportu. -Ochrona miejsc pracy kosztuje (chodzi m. in. o utracone korzyści nabywców).

44 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą.

45 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. Kontrargumenty: -W kategoriach kosztów jednostkowych kraje rozwinięte i tak BYWAJĄ lepsze… - 20$/h 40 koszul/h - 1$/h 1 koszula/h

46 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. Kontrargumenty: -W kategoriach kosztów jednostkowych kraje rozwinięte i tak BYWAJĄ lepsze... -A jeśli nawet nie są lepsze, to rozwiązaniem jest między- narodowa specjalizacja, a nie protekcjonizm.

47 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries).

48 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). Kontrargumenty: -Państwo nie jest w stanie ich identyfikować, prywatne banki są w tym lepsze. -Ewentualne subsydiowanie takich dziedzin jest lepszym rozwiązaniem od ochrony celnej.

49 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu.

50 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. Kontrargumenty: -To tylko trudna do udowodnienia hipoteza (alternatywą jest np. hipoteza o różnicowaniu cen). -Na rynku światowym nikt nie jest w stanie zdobyć pozycji monopolistycznej.

51 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie.

52 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. Komentarz: Pełna samodzielność (np. co się tyczy produkcji sprzętu wojskowego itp.) i tak nie jest możliwa. Należy się specja- lizować w ramach sojuszy.

53 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła, tradycji itp.

54 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła, tradycji itp. Kontrargumenty: Lepszym rozwiązaniem od cła jest subsydium.

55 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła itp. g) O ochronie kultury narodowej (japońskie kreskowki itd. ).

56 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła itp. g) O ochronie kultury narodowej (japońskie kreskówki itd.). Kontrargumenty: Tu chodzi raczej o pogoń za rentą (ang. rent seeking) lokal- nych twórców, którzy nie wytrzymują konkurencji lep- szych od siebie...

57 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła itp. g) O ochronie kultury narodowej. h) O strategicznej polityce handlowej.

58 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O młodych sektorach gospodarki (ang. infant indus- tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła itp. g) O ochronie kultury narodowej. h) O strategicznej polityce handlowej (oni wspierają swoich, więc my też musimy). Kontrargumenty: Zamiast sobie szkodzić nawzajem, trzeba koordynować politykę handlową w skali całego świata!

59 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Dlaczego, mimo wszystko, stosuje się ograniczenia handlu? -Cła są źródłem ŁATWYCH DOCHODÓW PAŃSTWA.

60 POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM Dlaczego, mimo wszystko, stosuje się ograniczenia handlu? -Cła są źródłem łatwych dochodów państwa. -Syndrom ROZPROSZONYCH KORZYŚCI I SKONCENT- ROWANYCH STRAT Rozproszenie skądinąd wielkich łącznych korzyści z wolnego han- dlu i skoncentrowanie skądinąd małych strat krajowych produ- centów sprzyja lobbingowi za protekcjonizmem i podobnym dzia- łaniom.

61 4. KURS WALUTOWY NOMINALNY KURS WALUTOWY KURS WALUTOWY jest relacją wymienną pieniądza jed- nego kraju na pieniądz innego kraju.

62 NOMINALNY KURS WALUTOWY KURS WALUTOWY jest relacją wymienną pieniądza jed- nego kraju na pieniądz innego kraju. Zwykle kurs taki zapisuje się NA SPOSÓB BRYTYJSKI (BEZPOŚREDNIO) jako liczbę jednostek waluty zagranicznej pła- conych za jednostkę waluty krajowej (np. 0,25 USD/PLN). (Dalej stosuję taki zapis kursu). Jednak niekiedy (np. w Polsce) stosowany jest EURO- PEJSKI (POŚREDNI) sposób zapisu tego kursu. Informuje on wtedy o liczbie jednostek waluty krajowej płaconych za jednostkę waluty zagranicznej (np. 4,00 PLN/USD).

63 Nominalny kurs walutowy może być PŁYNNY (ZMIENNY) lub STAŁY. KURS WALUTOWY jest PŁYNNY, kiedy jego poziom jest wyznaczany na rynku walutowym, na którym za pieniądz za- graniczny kupuje się i sprzedaje pieniądz krajowy.

64 Nominalny kurs walutowy może być PŁYNNY (ZMIENNY) lub STAŁY. KURS WALUTOWY jest STAŁY, kiedy jego poziom jest wy- znaczany przez państwo (przez urzędników).

65 Kurs walutowy ulega DEPRECJACJI (DEWALUACJI), kiedy siły rynkowe powodują jego spadek (kiedy państwo administracyjnie obniża jego poziom). Za jednostkę waluty krajowej chętni płacą wtedy mniej jednostek waluty obcej (np. 0,2 USD/PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).

66 Kurs walutowy ulega APRECJACJI (REWALUACJI), kiedy siły rynkowe powodują jego wzrost (kiedy państwo administracyjnie podnosi jego poziom). W efekcie za jednostkę waluty krajowej chętni płacą więcej jed- nostek waluty obcej (np. 0,3 USD/PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).

67 S S H S D D D E F G C I J A B M[jl] ε [gb/jl] Kurs jeśla jest płynny, na rynku waluto- wym panuje równowaga w punkcie E. Wskaż nowy poziom kursu po każdym z tych niezależnych zdarzeń (wykorzystaj gotowe oznaczenia): a) Zmalał import Hipotecji z Fantazji. b) Wzrósł import Fantazji z Hipotecji. c) Podwoiły się in- westycje bezpośrednie Hipotecji w Fan- tazji. d) Fundusze emerytalne z Hipotecji kupują akcje firm z Fantazji, a banki z Fantazji przestały inwestować w hipote- cjańskie obligacje. e) Załóż, że kurs jest ZADANIE (11) stały i jeszcze raz wypełnij polecenia a-d.

68 S S H S D D D E F G C I J A B M[jl] ε [gb/jl] Kurs jeśla jest płynny, na rynku waluto- wym panuje równowaga w punkcie E. Wskaż nowy poziom kursu po każdym z tych niezależnych zdarzeń (wykorzystaj gotowe oznaczenia): a) Zmalał import Hipotecji z Fantazji. b) Wzrósł import Fantazji z Hipotecji. c) Podwoiły się in- westycje bezpośrednie Hipotecji w Fan- tazji. d) Fundusze emerytalne z Hipotecji kupują akcje firm z Fantazji, a banki z Fantazji przestały inwestować w hipote- cjańskie obligacje. e) Załóż, że kurs jest a) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi J. ZADANIE stały i jeszcze raz wypełnij polecenia a-d.

69 S S H S D D D E F G C I J A B M[jl] ε [gb/jl] Kurs jeśla jest płynny, na rynku waluto- wym panuje równowaga w punkcie E. Wskaż nowy poziom kursu po każdym z tych niezależnych zdarzeń (wykorzystaj gotowe oznaczenia): a) Zmalał import Hipotecji z Fantazji. b) Wzrósł import Fantazji z Hipotecji. c) Podwoiły się in- westycje bezpośrednie Hipotecji w Fan- tazji. d) Fundusze emerytalne z Hipotecji kupują akcje firm z Fantazji, a banki z Fantazji przestały inwestować w hipote- cjańskie obligacje. e) Załóż, że kurs jest a) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi J. b) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi H. ZADANIE stały i jeszcze raz wypełnij polecenia a-d.

70 S S H S D D D E F G C I J A B M[jl] ε [gb/jl] Kurs jeśla jest płynny, na rynku waluto- wym panuje równowaga w punkcie E. Wskaż nowy poziom kursu po każdym z tych niezależnych zdarzeń (wykorzystaj gotowe oznaczenia): a) Zmalał import Hipotecji z Fantazji. b) Wzrósł import Fantazji z Hipotecji. c) Podwoiły się in- westycje bezpośrednie Hipotecji w Fan- tazji. d) Fundusze emerytalne z Hipotecji kupują akcje firm z Fantazji, a banki z Fantazji przestały inwestować w hipote- cjańskie obligacje. e) Załóż, że kurs jest a) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi J. b) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi H. c) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi F. ZADANIE stały i jeszcze raz wypełnij polecenia a-d.

71 S S H S D D D E F G C I J A B M[jl] ε [gb/jl] Kurs jeśla jest płynny, na rynku waluto- wym panuje równowaga w punkcie E. Wskaż nowy poziom kursu po każdym z tych niezależnych zdarzeń (wykorzystaj gotowe oznaczenia): a) Zmalał import Hipotecji z Fantazji. b) Wzrósł import Fantazji z Hipotecji. c) Podwoiły się in- westycje bezpośrednie Hipotecji w Fan- tazji. d) Fundusze emerytalne z Hipotecji kupują akcje firm z Fantazji, a banki z Fantazji przestały inwestować w hipote- cjańskie obligacje. e) Załóż, że kurs jest a) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi J. b) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi H. c) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi F. d) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi C. ZADANIE stały i jeszcze raz wypełnij polecenia a-d.

72 S S H S D D D E F G C I J A B M[jl] ε [gb/jl] Kurs jeśla jest płynny, na rynku waluto- wym panuje równowaga w punkcie E. Wskaż nowy poziom kursu po każdym z tych niezależnych zdarzeń (wykorzystaj gotowe oznaczenia): a) Zmalał import Hipotecji z Fantazji. b) Wzrósł import Fantazji z Hipotecji. c) Podwoiły się in- westycje bezpośrednie Hipotecji w Fan- tazji. d) Fundusze emerytalne z Hipotecji kupują akcje firm z Fantazji, a banki z Fantazji przestały inwestować w hipote- cjańskie obligacje. e) Załóż, że kurs jest a) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi J. b) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi H. c) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi F. d) Nowy poziom kursu odpowiada punktowi C. e) Kurs się nie zmienia. ZADANIE stały i jeszcze raz wypełnij polecenia a-d.

73 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie?

74 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie? ORLEN zyska; przecież złotowe wydatki ORLENU na tę inwes- tycję bezpośrednią zmaleją w wyniku aprecjacji złotego do łata. (ii) Francuski fundusz emerytalny, który sprzedaje akcje ASSECO- POLU?

75 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie? ORLEN zyska; przecież złotowe wydatki ORLENU na tę inwes- tycję bezpośrednią zmaleją w wyniku aprecjacji złotego. (ii) Francuski fundusz emerytalny, który sprzedaje akcje ASSECO- POLU? Na skutek aprecjacji złotego francuski fundusz za przychód ze sprzedaży polskich akcji dostanie więcej euro. (iii) Firma Kowalskiego, która sprzedaje drób do Niemiec?

76 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie? ORLEN zyska; przecież złotowe wydatki ORLENU na tę inwes- tycję bezpośrednią zmaleją w wyniku aprecjacji złotego. (ii) Francuski fundusz emerytalny, który sprzedaje akcje ASSECO- POLU? Na skutek aprecjacji złotego francuski fundusz za przy-chód ze sprzedaży polskich akcji dostanie więcej euro. (iii) Firma Kowalskiego, która sprzedaje drób do Niemiec? Kowalski-producent straci, ponieważ za daną ilość euro za sprze- dane gęsi dostanie w kraju mniej złotych. (iv) Kowalski, który chce spędzić wczasy na Zanzibarze?

77 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie? ORLEN zyska; przecież złotowe wydatki ORLENU na tę inwes- tycję bezpośrednią zmaleją w wyniku aprecjacji złotego. (ii) Francuski fundusz emerytalny, który sprzedaje akcje ASSECO- POLU? Na skutek aprecjacji złotego francuski fundusz za przychód ze sprzedaży polskich akcji dostanie więcej euro. (iii) Firma Kowalskiego, która sprzedaje drób do Niemiec? Kowalski-producent straci, ponieważ za daną ilość euro za sprze- dane gęsi dostanie w kraju mniej. (iv) Kowalski, który chce spędzić wczasy na Zanzibarze? Złotowa cena wycieczki, którą planuje Kowalski, zmaleje. Kowal- ski-konsument zyska. b) Jak dewaluacja wpływa na: (i) opłacalność eksportu?

78 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie? ORLEN zyska; przecież złotowe wydatki ORLENU na tę inwes- tycję bezpośrednią zmaleją w wyniku aprecjacji złotego. (ii) Francuski fundusz emerytalny, który sprzedaje akcje ASSECO- POLU? Na skutek aprecjacji złotego francuski fundusz za przychód ze sprzedaży polskich akcji dostanie więcej euro. (iii) Firma Kowalskiego, która sprzedaje drób do Niemiec? Kowalski-producent straci, ponieważ za daną ilość euro za sprze- dane gęsi dostanie w kraju mniej. (iv) Kowalski, który chce spędzić wczasy na Zanzibarze? Złotowa cena wycieczki, którą planuje Kowalski, zmaleje. Kowal- ski-konsument zyska. b) Jak dewaluacja wpływa na: (i) opłacalność eksportu? Dewaluacja zwiększa opłacalność eksportu. (ii) opłacalność importu?

79 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie? ORLEN zyska; przecież złotowe wydatki ORLENU na tę inwes- tycję bezpośrednią zmaleją w wyniku aprecjacji złotego. (ii) Francuski fundusz emerytalny, który sprzedaje akcje ASSECO- POLU? Na skutek aprecjacji złotego francuski fundusz za przychód ze sprzedaży polskich akcji dostanie więcej euro. (iii) Firma Kowalskiego, która sprzedaje drób do Niemiec? Kowalski-producent straci, ponieważ za daną ilość euro za sprze- dane gęsi dostanie w kraju mniej. (iv) Kowalski, który chce spędzić wczasy na Zanzibarze? Złotowa cena wycieczki, którą planuje Kowalski, zmaleje. Kowal- ski-konsument zyska. b) Jak dewaluacja wpływa na: (i) opłacalność eksportu? Dewaluacja zwiększa opłacalność eksportu. (ii) opłacalność importu? Dewaluacja zmniejsza opłacalność importu. (iii) saldo bilansu handlowego? Dlaczego?

80 ZADANIE a) Złoty uległ aprecjacji. Kto skorzysta, kto straci? Dlaczego? (i) ORLEN, który kupuje rafinerię na Łotwie? ORLEN zyska; przecież złotowe wydatki ORLENU na tę inwes- tycję bezpośrednią zmaleją w wyniku aprecjacji złotego. (ii) Francuski fundusz emerytalny, który sprzedaje akcje ASSECO- POLU? Na skutek aprecjacji złotego francuski fundusz za przychód ze sprzedaży polskich akcji dostanie więcej euro. (iii) Firma Kowalskiego, która sprzedaje drób do Niemiec? Kowalski-producent straci, ponieważ za daną ilość euro za sprze- dane gęsi dostanie w kraju mniej. (iv) Kowalski, który chce spędzić wczasy na Zanzibarze? Złotowa cena wycieczki, którą planuje Kowalski, zmaleje. Kowal- ski-konsument zyska. b) Jak dewaluacja wpływa na: (i) opłacalność eksportu? Dewaluacja zwiększa opłacalność eksportu. (ii) opłacalność importu? Dewaluacja zmniejsza opłacalność importu. (iii) saldo bilansu handlowego? Dlaczego? W efekcie dewaluacja polepsza saldo bilansu handlowego.

81 REALNY KURS WALUTOWY Nominalny kurs walutowy jest relacją wymienną pieniądza jedne- go kraju na pieniądz innego kraju. Natomiast REALNY KURS WALUTOWY jest relacją wymienną innych niż pieniądz towarów z różnych krajów.

82 REALNY KURS WALUTOWY Nominalny kurs walutowy jest relacją wymienną pieniądza jedne- go kraju na pieniądz innego kraju. Natomiast REALNY KURS WALUTOWY jest relacją wymienną innych niż pieniądz towarów z różnych krajów. Oto formalny związek realnego, ε r, i nominalnego, ε n, kursu walutowego: ε r = ε n P k /P z, gdzie P z i P k to – odpowiednio - cena wchodzącej w grę porcji dóbr za granicą i w kraju.

83 Powiedzmy np., że nominalny kurs złotego wynosi 0,3[dol./zł], P k = 100 zł, a P z = 15 dol. Wtedy realny kurs tej porcji dóbr, której dotyczą ceny P k i P z, wynosi: ε r =(ε n P k )/P z =(0,3[dol./zł]100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2[porcje amerykańskie za porcję polską].

84 Powiedzmy np., że nominalny kurs złotego wynosi 0,3[dol./zł], P k = 100 zł, a P z = 15 dol. Wtedy realny kurs tej porcji dóbr, której dotyczą ceny P k i P z, wynosi: ε r =(ε n P k )/P z =(0,3[dol./zł]100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2[porcje amerykańskie za porcję polską]. Za te same pieniądze, które wydalibyśmy na koszyk polski, w Stanach możemy kupić 2 takie koszyki dóbr. Towary polskie nie są zatem KONKURENCYJNE CENOWO w porów- naniu z amerykańskimi.

85 Wzrost realnego kursu oznacza REALNĄ APRECJACJĘ waluty krajowej. (Międzynarodowa siła nabywcza odnośnej kwoty pie- niądza krajowego się powiększa). Realna aprecjacja powoduje, że pogarsza się CENOWA KONKU- RENCYJNOŚĆ krajowych towarów na rynkach zagranicznych. (Kupując porcję dóbr w kraju, nabywca traci coraz więcej dóbr zagranicznych).

86 Spadek realnego kursu oznacza, że doszło do REALNEJ DE- PRECJACJI złotego. (Nastąpił wzrost międzynarodowej cenowej konkurencyjności polskich towarów).

87 ZADANIE W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo- chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny?

88 ZADANIE W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo- chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs realny spadł o 33,(3)%. (ε r =9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; ε r =3[jl/gb]·6gb/9jl =18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku stycznia, a ile w końcu grudnia tego roku?

89 ZADANIE W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ce- ny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za boche- nek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs realny spadł o 33,(3)%. (ε r =9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; ε r = 3[jl/gb]·6gb/9jl =18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku stycznia, a ile w końcu grudnia tego roku? Odpowiednio:3 bochenki (ε r =9jl/3jl; na początku roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić trzy bochenki w Fantazji) i 2 bochenki (ε r =18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić dwa bochenki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z Fantazji w porówna- niu z towarami z Hipotecji? Dlaczego (uzupełnij szablon)? [Konku- rencyjność towarów z Fantazji , ponieważ naj- pierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fan- tazji można było mieć , a potem bochenka chleba w Hipotecji.]

90 ZADANIE W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo- chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs realny spadł o 33,(3)%. (ε r =9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; ε r = 3[jl/gb]·6gb/9jl =18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku stycznia, a ile w końcu grudnia tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (ε r =9jl/3jl; na początku roku za cenę bo- chenka w Hipotecji można kupić trzy bochenki w Fantazji) i 2 bo- chenki (ε r =18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić dwa bochenki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z Fantazji w porówna- niu z towarami z Hipotecji? Dlaczego (uzupełnij szablon)? [Konku- rencyjność towarów z Fantazji , ponieważ naj- pierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fan- tazji można było mieć , a potem bochenka chleba w Hipotecji.] Konkurencyjność towarów z Fantazji pogorszyła się , ponieważ najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć , a potem ½.... bochenka chleba w Hipotecji. (Innymi słowy chleb z Fantazji po- drożał w porównaniu z chlebem w Hipotecji. Przecież najpierw kup- no bochenka chleba w Fantazji oznaczało rezygnację tylko z bo- chenka chleba, który można kupić w Hipotecji, a potem rezygnację aż z ½ takiego bochenka chleba). d) Czy doszło do realnej aprecjacji, czy realnej deprecjacji gdyba?

91 ZADANIE W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ce- ny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo- chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs realny spadł o 33,(3)%. (ε r =9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; ε r = 3[jl/gb]·6gb/9jl =18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (ε r =9jl/3jl; na początku roku za cenę bo- chenka w Hipotecji można kupić trzy bochenki w Fantazji) i 2 bo- chenki (ε r =18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić dwa bochenki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z F. w porównaniu z towarami z H.? Dlaczego (uzupełnij szablon)? [Konkurencyjność to- warów z F , bo najpierw za kwotę przezna- czoną na zakup 1 bochenka chleba w F. można było mieć , a potem bochenka chleba w H..] Konkurencyjność towarów z Fantazji pogorszyła się , ponieważ najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć , a potem ½ bochenka chleba w Hipotecji. (Innymi słowy chleb z Fantazji po- drożał w porównaniu z chlebem w Hipotecji. Przecież najpierw, kup- no bochenka chleba w Fantazji oznaczało rezygnację tylko z bochenka chleba, który można kupić w Hipotecji, a potem rezyg- nację aż z ½ takiego bochenka chleba). d) Czy doszło do realnej aprecjacji, czy realnej deprecjacji gdyba? Nastąpiła realna deprecjacja gdyba do jeśla. (Na skutek zmian nominalnego kursu walutowego i cen w obu krajach odpowiadająca wartości porcji chleba w Hipotecji liczba gdybów najpierw kupowała 3 porcje chleba w Fantazji, a potem już tylko 2 porcje chleba w Fantazji).

92 EFEKTYWNY KURS WALUTOWY Kiedy kurs walutowy zmienia się różnie w stosunku do kilku walut, EFEKTYWNY kurs waluty stanowi miarę zmiany siły nabywczej waluty w stosunku do nich wszystkich naraz. EFEKTYWNY KURS WALUTOWY jest miarą zmiany siły nabywczej waluty krajowej w stosunku do grupy walut za- granicznych.

93 Efektywny kurs walutowy ma zwykle formę złożonego indeksu (jak CPI!), który jest średnią ważoną* indeksów prostych, infor- mujących o zmianie kursów waluty krajowej w stosunku do wa- lut partnerów handlowych * Wagami są udziały innych krajów w naszym handlu zagranicznym (chodzi o sumę eksportu i importu).

94 ZADANIE Struktura handlu zagranicznego w Hipotecji jest następująca: na Cesarstwo X przypada 20%, na Królestwo Y – 30%, a na Republikę Z - 50% obrotów. W ciągu ubiegłych 2 lat nastąpiły następujące zmiany nominalnego kursu hipotecjańskiego gdyba do walut tych krajów (okresem bazowym jest zawsze koniec poprzedniego roku; w Hipotecji obowiązuje brytyjski sposób zapisu kursu gdyba): Cesarstwo X Królestwo Y Republika Z % -8% +10% % -10% -24% Natomiast ceny we wszystkich tych krajach pozostały stałe. a) Ob- licz zmianę efektywnego kursu gdyba w stosunku do koszyka walut partnerów handlowych Hipotecji, do której doszło w 2005 r.

95 ZADANIE Struktura handlu zagranicznego w Hipotecji jest następująca: na Cesarstwo X przypada 20%, na Królestwo Y – 30%, a na Republikę Z - 50% obrotów. W ciągu ubiegłych 2 lat nastąpiły następujące zmiany nominalnego kursu hipotecjańskiego gdyba do walut tych krajów (okresem bazowym jest zawsze koniec poprzedniego roku; w Hipotecji obowiązuje brytyjski sposób zapisu kursu gdyba): Cesarstwo X Królestwo Y Republika Z % -8% +10% % -10% -24% Natomiast ceny we wszystkich tych krajach pozostały stałe. a) Ob- licz zmianę efektywnego kursu gdyba w stosunku do koszyka walut partnerów handlowych Hipotecji, do której doszło w 2005 r. W 2005 r. efektywny kurs gdyba wobec koszyka walut partnerów handlowych Hipotecji zmienił się o: 12%0,2-10%0,3-24%0,5=-0,126=-12,6%. Oznacza to, że w 2005 r. efektywny kurs gdyba zmalał o 12,6%. b) Jak sądzisz, jak taka zmiana wpłynie na bilans handlowy Hipo- tecji? Odpowiedź uzasadnij.

96 ZADANIE Struktura handlu zagranicznego w Hipotecji jest następująca: na Cesarstwo X przypada 20%, na Królestwo Y – 30%, a na Republikę Z - 50% obrotów. W ciągu ubiegłych 2 lat nastąpiły następujące zmiany nominalnego kursu hipotecjańskiego gdyba do walut tych krajów (okresem bazowym jest zawsze koniec poprzedniego roku; w Hipotecji obowiązuje brytyjski sposób zapisu kursu gdyba): Cesarstwo X Królestwo Y Republika Z % -8% +10% % -10% -24% Natomiast ceny we wszystkich tych krajach pozostały stałe. a) Ob- licz zmianę efektywnego kursu gdyba w stosunku do koszyka walut partnerów handlowych Hipotecji, do której doszło w 2005 r. W 2005 r. efektywny kurs gdyba wobec koszyka walut partnerów handlowych Hipotecji zmienił się o: 12%0,2-10%0,3-24%0,5=-0,126=-12,6%. Oznacza to, że w 2005 r. efektywny kurs gdyba zmalał o 12,6%. b) Jak sądzisz, jak taka zmiana wpłynie na bilans handlowy Hipo- tecji? Odpowiedź uzasadnij. Ta efektywna deprecjacja gdyba przyczyni się zapewne do polep- szenia się salda bilansu handlowego w Hipotecji.

97 5. BILANS PŁATNICZY BILANS PŁATNICZY stanowi rejestr transakcji kraju z zagra- nicą dokonanych w pewnym okresie. Transakcjom takim towarzyszy przepływ pieniądza zagranicz- nego. Bilans płatniczy informuje m. in. o eksporcie i imporcie oraz ujaw- nia sposób finansowania ewentualnego deficytu bilansu handlowe- go.

98 BILANS PŁATNICZY składa się z 3 części: - RACHUNKU OBROTÓW BIEŻĄCYCH (ang. current account),

99 BILANS PŁATNICZY składa się z 3 części: - RACHUNKU OBROTÓW BIEŻĄCYCH (ang. current account), - RACHUNKU OBROTÓW KAPITAŁOWYCH I FINANSO- WYCH (ang. capital and financial account),

100 BILANS PŁATNICZY składa się z 3 części: - RACHUNKU OBROTÓW BIEŻĄCYCH (ang. current account), - RACHUNKU OBROTÓW KAPITAŁOWYCH I FINANSO- WYCH (ang. capital and financial account), - RACHUNKU REZERW OFICJALNYCH (transakcje wyrów- nawcze) (ang. official reserve account).

101 RACHUNEK OBROTÓW BIEŻĄCYCH bywa uznawany po prostu za rejestr transakcji kupna i sprzedaży dóbr zawartych w danym okresie przez podmioty krajowe i zagraniczne*. Ich wynikiem jest popyt netto zagranicy na walutę krajową. (Kto kupuje za granicą, musi zaopatrzyć się w zagraniczny pieniądz!) * Jest to uproszczenie, bo rachunek bieżący obejmuje również przepływy ODSETEK I INNYCH DOCHODÓW Z MAJĄTKU POSIADANEGO ZA GRANICĄ, a także MIĘDZYNARODOWE PŁATNOŚCI TRANSFERO- WE.

102 RACHUNEK OBROTÓW KAPITAŁOWYCH I FINANSOWYCH rejestruje zmianę KRAJOWEGO ZASOBU NETTO AKTYWÓW ZAGRANICZNYCH A. (Krajowe zasoby aktywów zagranicznych minus zagraniczne zasoby aktywów krajowych). Skutkiem tej zmiany jest – znowu – zmiana popytu na pieniądz krajowy A Np. lokaty oszczędnościowe w bankach, papiery wartościowe, fabryki.

103 RACHUNEK REZERW OFICJALNYCH rejestruje transakcje banku centralnego na rynku walutowym. Także one mogą skutkować popytem na pieniądz krajo- wy, który powstaje np. w wyniku sprzedaży rezerw walutowych banku centralnego.

104 ZWIĄZKI CZĘŚCI BILANSU PŁATNICZEGO Konstrukcja bilansu płatniczego sprawia, że odpływ pieniądza za- granicznego na jednym z rachunków bilansu płatniczego powodu- je równy mu przypływ tego pieniądza na pozostałych rachunkach. Innymi słowy, jedynym źródłem finansowania odpływu pieniądza zagranicznego na jednym rachunku jest przypływ na innym rachunku.

105 Np. deficyt bilansu handlowego bywa finansowany zmniejszeniem się zasobu zagranicznych aktywów netto (np. zakup przez zagra- nicę krajowych obligacji) i (lub) zmniejszeniem się krajowych re- zerw walutowych. Z kolei nadwyżka bilansu handlowego może sfinansować przyrost zasobu zagranicznych aktywów netto (np. kupno zagra- nicznych fabryk) i (lub) zasilić krajowe rezerwy walutowe.

106 RÓWNOWAGĄ ZEWNĘTRZNĄ gospodarki nazywamy taki stan bilansu płatniczego, kiedy wpływy pieniądza zagranicznego równają się wyrażonym w pieniądzu zagranicznym wydatkom (suma sald rachunku bieżącego i rachunku obrotów kapitałowych i finansowych jest równa zeru).

RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY Saldo płatności towarowych Wpływy z eksportu towarów A Wypłaty za import towarów A Saldo usług -976 Wpływy Wypłaty Saldo dochodów -896 Wpływy Wypłaty Saldo transferów bieżących Wpływy Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących B B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE Obroty kapitałowe C -1 Obroty finansowe Inwestycje bezpośrednie - saldo Inwestycje portfelowe - saldo Pozostałe inwestycje – saldo Pochodne instrumenty finansowe D -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financing E -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. B W przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. D Transakcje instrumentami finansowymi, których cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych. E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP. Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln $)

108 ZADANIE Przestudiuj bilans płatniczy Polski w 2001 r. a) Wyjaśnij różnicę sald bilansu handlowego i rachunku bieżącego.

RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY Saldo płatności towarowych Wpływy z eksportu towarów A Wypłaty za import towarów A Saldo usług -976 Wpływy Wypłaty Saldo dochodów -896 Wpływy Wypłaty Saldo transferów bieżących Wpływy Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących B B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE Obroty kapitałowe C -1 Obroty finansowe Inwestycje bezpośrednie - saldo Inwestycje portfelowe - saldo Pozostałe inwestycje – saldo Pochodne instrumenty finansowe D -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financing E -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. B W przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. D Transakcje instrumentami finansowymi, któ- rych cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych. E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP. Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln dolarów)

110 Przestudiuj bilans płatniczy Polski w 2001 r. a) Wyjaśnij różnicę sald bilansu handlowego i rachunku bieżącego. Salda bilansu handlowego (eksport i import towarów) i rachunku bieżącego wyniosły – odpowiednio – (-11,675) i (-7,166) mln dola- rów. Różnicę tłumaczy m. in. wysokie dodatnie saldo niesklasyfiko- wanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów. Jak się okazuje, deficyt handlowy finansowany był m. in. zasobami obywateli. b) Jaką rolę w finansowaniu deficytu handlowego odegrały: (i) Bank centralny?

RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY Saldo płatności towarowych Wpływy z eksportu towarów A Wypłaty za import towarów A Saldo usług -976 Wpływy Wypłaty Saldo dochodów -896 Wpływy Wypłaty Saldo transferów bieżących Wpływy Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących B B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE Obroty kapitałowe C -1 Obroty finansowe Inwestycje bezpośrednie - saldo Inwestycje portfelowe - saldo Pozostałe inwestycje – saldo Pochodne instrumenty finansowe D -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financing E -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. B W przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. D Transakcje instrumentami finansowymi, któ- rych cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych. E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP. Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln dolarów)

112 ZADANIE Przestudiuj bilans płatniczy Polski w 2001 r. a) Wyjaśnij różnicę sald bilansu handlowego i rachunku bieżącego. Salda bilansu handlowego (eksport i import towarów) i rachunku bieżącego wyniosły – odpowiednio – (-11,675) i (-7,166) mln dola- rów. Różnicę tłumaczy m. in. wysokie dodatnie saldo niesklasyfiko- wanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów. Jak się okazuje, deficyt handlowy finansowany był m. in. zasobami obywateli. b) Jaką rolę w finansowaniu deficytu handlowego odegrały: (i) Bank centralny? Rola banku centralnego była niewielka. Oficjalne aktywa rezer- wowe zmniejszyły się o 440 mln dolarów. Stanowiło to mniej niż 3,8% deficytu handlowego. (ii) Kapitał zagraniczny?

RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY Saldo płatności towarowych Wpływy z eksportu towarów A Wypłaty za import towarów A Saldo usług -976 Wpływy Wypłaty Saldo dochodów -896 Wpływy Wypłaty Saldo transferów bieżących Wpływy Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących B B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE Obroty kapitałowe C -1 Obroty finansowe Inwestycje bezpośrednie - saldo Inwestycje portfelowe - saldo Pozostałe inwestycje – saldo Pochodne instrumenty finansowe D -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financing E -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. B W przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. D Transakcje instrumentami finansowymi, któ- rych cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych. E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP. Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln dolarów)

114 ZADANIE Przestudiuj bilans płatniczy Polski w 2001 r. a) Wyjaśnij różnicę sald bilansu handlowego i rachunku bieżącego. Salda bilansu handlowego (eksport i import towarów) i rachunku bieżącego wyniosły – odpowiednio – (-11,675) i (-7,166) mln dola- rów. Różnicę tłumaczy m. in. wysokie dodatnie saldo niesklasyfiko- wanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów. Jak się okazuje, deficyt handlowy finansowany był m. in. zasobami obywateli. b) Jaką rolę w finansowaniu deficytu handlowego odegrały: (i) Bank centralny? Rola banku centralnego była niewielka. Oficjalne aktywa rezer- wowe zmniejszyły się o 440 mln dolarów. Stanowiło to mniej niż 3,8% deficytu handlowego. (ii) Kapitał zagraniczny? Saldo rachunku przepływow kapitałowych wyniosło 2,980 mln do- larów, co stanowi niespełna 25,6% deficytu bilansu handlowego. (iii) Zasoby obywateli (np. oszczędności walutowe)?

RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY Saldo płatności towarowych Wpływy z eksportu towarów A Wypłaty za import towarów A Saldo usług -976 Wpływy Wypłaty Saldo dochodów -896 Wpływy Wypłaty Saldo transferów bieżących Wpływy Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących B B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE Obroty kapitałowe C -1 Obroty finansowe Inwestycje bezpośrednie - saldo Inwestycje portfelowe - saldo Pozostałe inwestycje – saldo Pochodne instrumenty finansowe D -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financing E -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. B W przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. D Transakcje instrumentami finansowymi, któ- rych cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych. E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP. Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln dolarów)

116 ZADANIE Przestudiuj bilans płatniczy Polski w 2001 r. a) Wyjaśnij różnicę sald bilansu handlowego i rachunku bieżącego. Salda bilansu handlowego (eksport i import towarów) i rachunku bieżącego wyniosły – odpowiednio – (-11,675) i (-7,166) mln dola- rów. Różnicę tłumaczy m. in. wysokie dodatnie saldo niesklasyfiko- wanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów. Jak się okazuje, deficyt handlowy finansowany był m. in. zasobami obywateli. b) Jaką rolę w finansowaniu deficytu handlowego odegrały: (i) Bank centralny? Rola banku centralnego była niewielka. Oficjalne aktywa rezer- wowe zmniejszyły się o 440 mln dolarów. Stanowiło to mniej niż 3,8% deficytu handlowego. (ii)Kapitał zagraniczny? Saldo rachunku przepływow kapitałowych wyniosło 2,980 mln do- larów, co stanowi niespełna 25,6% deficytu bilansu handlowego. (iii) Zasoby obywateli (np. oszczędności walutowe)? Znaczenie zasobów obywateli (np. ich walutowych oszczędności) obrazuje saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów (ponad 37,6% deficytu bilansu handlowego). Przecież kry- je się za nim - w przybliżeniu – saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. c) Co powiesz o wysokości salda błędów i opuszczeń? Spróbuj wy- jaśnić jego poziom.

RODZAJ TRANSAKCJI 2001 A. RACHUNEK BIEŻĄCY Saldo płatności towarowych Wpływy z eksportu towarów A Wypłaty za import towarów A Saldo usług -976 Wpływy Wypłaty Saldo dochodów -896 Wpływy Wypłaty Saldo transferów bieżących Wpływy Wypłaty 658 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących B B. OBROTY KAPITAŁOWE I FINANSOWE Obroty kapitałowe C -1 Obroty finansowe Inwestycje bezpośrednie - saldo Inwestycje portfelowe - saldo Pozostałe inwestycje – saldo Pochodne instrumenty finansowe D -341 C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ RAZEM A-C -423 D. POZYCJE FINANSUJĄCE 423 Oficjalne aktywa rezerwowe 440 Kredyty z MFW 0 Exceptional financing E -17 A Dane NBP dotyczą płatności rejestrowanych przez banki. Różnią się one od danych GUS, które powstają na podstawie dokumentacji celnej. B W przybliżeniu: saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. C Np. transakcje prawami własności patentów. D Transakcje instrumentami finansowymi, któ- rych cena zależy od cen innych instrumentów, towarów, wartości indeksów rynkowych. E Transakcje sektora rządowego - restrukturyzacja zobowiązań. Źródło: Dane NBP. Bilans płatniczy w Polsce w 2001 r. (na dzień 31 grudnia, w mln dolarów)

118 ZADANIE Przestudiuj bilans płatniczy Polski w 2001 r. a) Wyjaśnij różnicę sald bilansu handlowego i rachunku bieżącego. Salda bilansu handlowego (eksport i import towarów) i rachunku bieżącego wyniosły – odpowiednio – (-11,675) i (-7,166) mln dola- rów. Różnicę tłumaczy m. in. wysokie dodatnie saldo niesklasyfiko- wanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów. Jak się okazuje, deficyt handlowy finansowany był m. in. zasobami obywateli. b) Jaką rolę w finansowaniu deficytu handlowego odegrały: (i) Bank centralny? Rola banku centralnego była niewielka. Oficjalne aktywa rezer- wowe zmniejszyły się o 440 mln dolarów. Stanowiło to mniej niż 3,8% deficytu handlowego. (ii)Kapitał zagraniczny? Saldo rachunku przepływow kapitałowych wyniosło 2,980 mln do- larów, co stanowi niespełna 25,6% deficytu bilansu handlowego. (iii) Zasoby obywateli (np. oszczędności walutowe)? Znaczenie zasobów obywateli (np. ich walutowych oszczędności) obrazuje saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących 4,395 mln dolarów (ponad 37,6% deficytu bilansu handlowego). Przecież kry- je się za nim - w przybliżeniu – saldo skupu i sprzedaży walut w kasach banków (transakcje bez klasyfikacji statystycznej bilansu płatniczego) plus saldo wpłat i podjęć z rachunków bankowych osób fizycznych. c) Co powiesz o wysokości salda błędów i opuszczeń? Spróbuj wy- jaśnić jego poziom. Saldo błędów i opuszczeń było dodatnie i bardzo wysokie. Wyniosło ono 3763 mln dolarów (około 32,2,% deficytu bilansu handlowego). Jego poziom można wyjaśnić np. nierejstrowanym przygranicznym handlem zagranicznym.

SKUTKI POLITYKI GOSPODARCZEJ W GOSPODARCE OTWARTEJ

120 Badając skutki polityki gospodarczej w gospodarce otwartej, zaj- miemy się krótkim okresem. W krótkim okresie ceny są lepkie.

121 Przeanalizujemy sytuację, w której KAPITAŁ MIĘDZYNARO- DOWY JEST MOBILNY.

122 Otóż kapitał jest MOBILNY, JEŚLI KAPITAŁ MOŻE NA DUŻĄ SKALĘ PRZEMIESZCZAĆ SIĘ Z KRAJU DO KRAJU. Kapitał jest mobilny, kiedy żadne ograniczenia (np. przepisy prawa) nie przeszkadzają podmiotom zagra- nicznym kupować aktywów krajowych.

123 Kiedy kapitał jest DOSKONALE MOBILNY, o przepływach kapi- tału między krajami decydują – W UPROSZCZENIU - RÓŻNICE POZIOMU ZAGRANICZNEJ I KRAJOWEJ STOPY PROCEN- TOWEJ (i z –i). Kapitał płynie tam, gdzie stopa procentowa, a więc i przychód z zainwestowanego kapitału, jest największy.

124 W praktyce poza poziomem stóp procentowych na skalę prze- pływów kapitału wpływają m. in.: oczekiwania właścicieli kapita- łu co do poziomu przyszłych kursów walutowych, ryzyko politycz- ne, zróżnicowanie systemów podatkowych.

125 Kiedy kapitał jest doskonale mobilny, odchylenia krajowej stopy procentowej, i, od stopy zagranicznej, i z, powodują masowe prze- pływy kapitału między krajem, a zagranicą (ang. capital flows, CF, CF ). Dotyczy to zarówno GOSPODARKI ZE STAŁYM, jak i Z PŁYNNYM KURSEM WALUTOWYM. Dochodzi wtedy do zmian PODAŻY PIENIĄDZA w kraju i do zmian SALDA BILANSU HANDLOWEGO.

126 STAŁY KURS WALUTOWY i>i z CF M S lub i<i z CF M S Zjawiska (CF M S ) i (CF M S ) zachodzą na sku- tek interwencji banku centralnego, który broni stałego kursu wa- luty krajowej, skupując lub sprzedając walutę zagraniczną za walutę krajową i zmieniając w ten sposób wielkość podaży pie- niądza w gospodarce, M S.

127 PŁYNNY KURS WALUTOWY i>i z CF ε r NX lub i<i z CF ε r NX Tym razem kluczowe znaczenie mają zmiany realnego kursu walutowego, ε r, i salda bilansu handlowego, NX.

128 JAKIE SKUTKI MA W TAKIEJ SYTUACJI POLITYKA GOSPODARCZA? ODPOWIADAJĄC NA TO PYTANIE, OSOBNO ROZPATRZYMY PRZYPADEK STAŁEGO I PRZYPADEK PŁYNNEGO (ZMIEN- NEGO) KURSU WALUTOWEGO.

129 STAŁY KURS WALUTOWY Ekspansywna polityka pieniężna

130 Restrykcyjna polityka pieniężna.YAEMCFCF Y M S PL S i i

131 Ekspansywna polityka fiskalna.YAEMCMY NT G PL SD ii F

132 Restrykcyjna polityka fiskalna.YAEMCFCFMY NT G PL SD ii

133 PŁYNNY KURS WALUTOWY Ekspansywna polityka pieniężna.YAENXCFCF Y AE M PL S r i

134 Restrykcyjna polityka pieniężna.YAENXCFCF Y AE M PL S r i

135 Ekspansywna polityka fiskalna.YAENXCFCFMYAE NT G PL D r i

136 Restrykcyjna polityka fiskalna.YAENXCFCF MYAE NT G PL D r i

137 Natomiast w gospodarce otwartej z kursem płynnym po- lityka pieniężna nabiera skuteczności. Traci skuteczność polityka fiskalna. PODSUMOWANIE Okazuje się, że w krótkim okresie gospodarce otwartej z kursem stałym polityka pieniężna jest zupełnie nieskuteczna. Wzrasta natomiast skuteczność polityki fiskalnej.