Czy demokratyzacja sprzyja wzrostowi gospodarczemu? Wojciech Podlasin Uniwersytet Warszawski 13 marca 2009 r.

Definicja prawa System norm prawnych, czyli generalnych i abstrakcyjnych dyrektyw postępowania, które powstały w związku z istnieniem i funkcjonowaniem państwa; ustanowione lub uznane przez właściwe organy władzy publicznej i przez te organy stosowane.

Prawo jako instrument regulujący funkcjonowanie instytucji Normy prawne: są podstawowym instrumentem sprawowania władzy państwowej tworzą ramy, w jakich mogą działać sprawujący władzę określają prawa i obowiązki obywateli, a także ich relację z władzą państwową

Czym są instytucje? Państwo prawa Ustrój państwowy – demokracja

Państwo prawa a „rule of law” „For as in absolute governments the king is law, so in free countries the law ought to be king; and there ought to be no other.„ Thomas Paine „Zdrowy rozsądek” W Europie kontynentalnej w jurysprudencji taki stan zwykło nazywać się „Rechtsstaat” za Robertem von Mohl – państwo prawa.

Zasady państwa prawa trójpodział władz: władza sądownicza, ustawodawcza i wykonawcza Monteskiusz „O duchu praw” Równość wobec prawa Działanie organów państwa w granicach prawa Gwarancja obrony praw przed sądem Pewność prawa Istotne znaczenie dla państwa prawa mają również takie czynniki jak: a) brak korupcji b) sprawna administracja c) system sądownictwa umożliwiający egzekwowanie praw podmiotowych d) poziom przestępczości

Ustrój państwowy - demokracja Prawa wyborcze – równość, tajność, powszechność, proporcjonalność i bezpośredniość wyborów, problem cenzusów – wieku, majątkowych, wykształcenia Freedom House - „Prawo do istotnego wpływu na proces politycznym”. Prawa obywatelskie – prawo zrzeszania się, prawo do wolności słowa, wolność wyznania, prawo własności czy prawo do rzetelnego procesu sądowego, wolność przemieszczania się Na podstawie tych czynników określa się poziom demokratyzacji. W aspekcie praw obywatelskich rozwinięto legislację międzynarodową: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948); Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950); Karta Praw Podstawowych UE (2000)

Ekonomiczne efekty państwa prawa Ochrona własności a) przed przestępczością b) przed nielegalnym działaniem ze strony państwa – np. problem wywłaszczeń Skuteczność egzekucji praw wynikających ze zobowiązań Przejrzystość i brak skomplikowania systemu prawnego Skuteczność działalności administracji państwowej Problem „szarej strefy” oraz i nadmiernego opodatkowania

Ekonomiczne efekty ustroju demokratycznego wzbudzenie roszczeniowej postawy obywateli, jednakże transfery społeczne zmniejszają niepokoje społeczne możliwość uczestnictwa obywateli w sprawowaniu władzy oddziaływanie na władzę za pomocą przyznanych jednostkom praw – demonstracje, petycje, lobbing, referenda Wskazane fakty wpływają na umocnienie się praw własności, co stymuluje rozwój gospodarczy.

Badania empiryczne Demokratyzacja i państwo prawa wpływa na czynniki wzrostu gospodarczego Poziom demokratyzacji nie zawsze pokrywa się z istnieniem państwa prawa Przykłady: Bahrajn, Maroko, Arabia Saudyjska

Determinanty rozwoju demokracji oraz państwa prawa Jakie czynniki wpływają na rozwój demokracji i państwa praw? Czynniki ekonomiczne i społeczne, nie zaś historia polityczna. a) wskaźnik PKB per capita b) edukacja podstawowa ludności c) różnica w edukacji kobiet i mężczyzn d) ogólnie: im mniej nierówności w społeczeństwie, tym wyższy wskaźnik demokratyzacji e) historia polityczna państwo – syndrom państw postkolonialnych f) urbanizacja e) państwo prawa nie wpływa na poziom demokratyzacji

Uwagi końcowe Kazus młynarza z Sanssouci „Advice to poor countries should focus more on the rule of law (…), and free markets, and les on the romance of democracy.” R. J. Barro „Rule of law…”

Bibliografia: R.J. Barro, Rule of Law, Democracy and Economic Performance, [w:] 2000 Index of Economic Freedom, The Heritage Foundation T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, wyd. 2, Warszawa 1999 L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne, wyd. 8, Warszawa 2004

Wojciech Podlasin Uniwersytet Warszawski Dziękuję za uwagę. Wojciech Podlasin Uniwersytet Warszawski