Racjonalność wyborcy a paradoks partycypacji

Partycypacja wyborcza wyłonienie władzy oraz jej legitymizacja funkcja diagnostyczna-informacje na temat postaw obywatelskich, stosunku do świata polityki funkcja ekspresyjna Absencja wyborcza – wskaźnik alienacji politycznej

Teorie wyjaśniające zjawisko absencji wyborczej (M.N Franklin) Zasoby indywidualne – społeczno-demograficzne charakterystyki wyborców Teoria mobilizacji politycznej – agitacja organizacji politycznych Teoria motywacji instrumentalnej– odwołanie do teorii racjonalnego wyboru – rachunek korzyści i strat

Ekonomiczna teoria demokracji (Anthony Downs „An Economic Approach to Democracy”) istnieją przynajmniej dwie konkurencyjne partie każdy obywatel dysponuje jednym głosem preferencje polityczne obywateli można w spójny sposób uszeregować maksymalizacji użyteczności z wyłonionej władzy rachunek korzyści płynących z objęcia lub utrzymania władzy przez rozważane stronnictwa („dyferencjał partyjny”) koszty głosowania, nikła szansa sukcesu – głosowanie irracjonalne!!! Ale jednak obywatele głosują – „paradoks partycypacji” – ważne: kontekst podejmowanych decyzji dodatkowe funkcje wyborów

Rachunek wyborczy (Fiorina) wybory – indywidualne decyzje w złożonym, interreagującym środowisku 5 możliwych stanów rzeczy 2 możliwe działania wyborcy Porównanie oczekiwanych użyteczności (przy uwzględnieniu kosztów wynikających z przystąpienia do głosowania) Racjonalny wyborca zagłosuje Koszty głosowania < 0 !!! sytuacja niemożliwa !!!

Rozwiązania problemu (Aldrich) Dylemat wyborczy- nie warunki ryzyka a warunki niepewności : Minimax straty Savage’a – zminimalizowanie maksymalnego poczucia żalu związanego z podjętą decyzją Zalety kryterium: Brak założenia, że wszyscy wyborcy pozostaną w domu w dniu wyborów Dyferencjał partyjny ma wpływ na decyzje wyborcze Wady kryterium: Abstrahowanie od zachowań innych wyborców

Teoria gier Waga pojedynczego głosu zależy od: liczebności elektoratu frekwencji wyborczej wyrównania poparcia politycznego Wyborca kalkuluje – rozwiązaniem równowaga Nasha Całkowita absencja Całkowita partycypacja

Dodatkowe korzyści z głosowania Utrzymanie demokracji Poczucie spełnienia obywatelskiego obowiązku Realizacja długotrwałych interesów jednostki Funkcja ekspresyjna Istotność wyborów

Wybory parlamentarne i wybory prezydenckie 2005 rok Deklarowana partycypacja – 65%, 66%, 66% Faktyczna partycypacja – 41%, 50%, 51% Determinanty i korelaty partycypacji wyborczej (M. Cześnik): czynniki indywidualne czynniki instytucjonalne czynniki kontekstowe

Czynniki indywidualne status ekonomiczny, wiek, wykształcenie, czytanie prasy, zainteresowanie polityką itp. powyżej 700zł 501-700zł 401-500zł 301-400zł do 300zł kadra zarządzająca pracownicy umysłowi handel robotnicy wykwalifikowani robotnicy niewykwalifikowani wyższe średnie zawodowe podstawowe

Czynniki związane z instrumentalną teorią głosowania Subiektywny wpływ na wynik wyborczy – przeszacowywanie znaczenia głosu: „Złudzenie wyborcy” „Wiara w osobiste znaczenie” Absencja wynikająca z: indyferencji alienacji

Czynniki instytucjonalne Trudności z dotarciem do lokalu wyborczego – czynnik nie decydujący ale różnicujący Proporcjonalność wyborów – brak wpływu Istotność wyborów – brak wpływu Głosowanie na konkretnego kandydata vs. Głosowanie na partię

Czynniki kontekstowe zaciętość rywalizacji dystans między partiami (według sondaży wyborczych) – im mniejszy i im bliżej wyborów większa partycypacja poczucie, że realny wynik jest już z góry przesądzony

Podsumowanie Najsilniejszy związek z partycypacją ma: Deklaracja zwyczajów Posiadanie preferencji Waga przypisywana pojedynczemu głosowi Zmienne społeczno-demograficzne

Dziękuję za uwagę!