Paradoks partycypacji wyborczej Rafał Miśta Na podstawie tekstu W. Aksztejn „Racjonalność wyborcy a paradoks partycypacji. Znaczenie instrumentalnej motywacji dla wyjaśnienia absencji wyborczej w 2005r.”, Decyzje nr 5, 2006.

Model racjonalnego wyboru - 2 funkcje wyborów w systemach demokratycznych: wyłanianie władzy reprezentowanie interesów grup społecznych - Jednostki dążą do maksymalizacji użyteczności z wyłonionego aparatu władzy. - Różnica użyteczności między jedną partią i drugą: dyferencjał partyjny. - Decyzja na podstawie rachunku zysków i strat.

Absencja wyborcza Wg Downsa w przypadku braku kosztów związanych z głosowaniem, absencja może mieć miejsce tylko gdy dyferencjał partyjny=0. Jest to jednak założenie nierealistyczne. Kosztami głosu są m.in.: wysiłek i czas na przyjrzenie się programom wyborczym, dotarcie do lokalu, ryzyko ujawnienia swoich preferencji politycznych.

Czy zatem racjonalna jednostka powinna iść na wybory? Wyborca staje przed 5 możliwymi sytuacjami: S1 - preferowany przez i-tego wyborcę kandydat wygrywa więcej niż jednym głosem S2 – preferowany przez i-tego wyborcę kandydat wygrywa dokładnie jednym głosem S3 – preferowany przez i-tego wyborcę kandydat remisuje S4 – preferowany przez i-tego wyborcę kandydat przegrywa dokładnie jednym głosem S5 – preferowany przez i-tego wyborcę kandydat przegrywa więcej niż jednym głosem

Gdyby wyborca poszedł do urny… B – dyferencjał partyjny c – koszt oddania głosu S1 S2 S3 S4 S5 Głosuje na „swojego” G B-c B/2-c -c Głosuje na „drugiego” Nie głosuje A B B/2

Paradoks EU(G) = p1*B + p2*B + p3*B + p4*B/2 – c EU(V) = p1*B + p2*B + p3*B/2 Aby warto było głosować: EU(G) > EU(V) Co można uprościć do warunku: (p3+p4)/2*B – c > 0 Z uwagi na to, że (p3+p4)/2 jest blisko zera, to c < 0, co się raczej nie zdarza.

Próby rozwiązania Modyfikacja modelu Downsa: Jednostka nie ma pojęcia, który z 5 stanów wystąpi, nie bierze pod uwagę prawdopodobieństwa ich wystąpienia Stosuje zatem strategię minimaksu strat Savage’a: minimalizuje maksymalne poczucie żalu związane z wyborem Strata – różnica między użytecznością będącą wynikiem podjętego działania, a maksymalną użytecznością możliwą do osiągnięcia

Macierz wypłat w tej strategii Głosuje na „swojego” G c Głosuje na „drugiego” B/2+c B B/2 Nie głosuje A B/2-c Warunek partycypacji: B/2-c < c => B/4 < c

Wady załóżmy, że dane działanie przynosi bardzo wysokie wypłaty użyteczności przy wszystkich możliwych sytuacjach, poza jedną, kiedy to przynosi duże straty – rozwiązanie minimaksowe prowadziłoby do jego skreślenia na taki wynik nie wpłynęłaby nawet bardzo niewielka szansa wystąpienia stanu przynoszącego stratę jeżeli uznamy prawdopodobieństwo oddania decydującego głosu za uwzględnienie w modelu decyzji innych wyborców (to czy taki stan ma szansę wystąpić zależy przecież od rozkładu preferencji wyborczych i chęci pójścia do urny) to model minimaksowy okazuje się być na ten czynnik kompletnie niewrażliwy

Teoria gier Znaczenie pojedynczego głosu zależne od innych wyborców: ich liczby ich aktywności wyborczej wyrównania preferencji politycznych Problem: duża frekwencja – mój głos ma nikłe znaczenie. Gdy każdy tak pomyśli frekwencja będzie mniejsza, ale jeżeli każdy zda sobie z tego sprawę, to okaże się jednak większa.

Rozwiązanie Kilka równowag Nasha przy założeniach: Koszty głosowania takie same, zawarte w przedziale (0,1/2) Dyferencjał partyjny = 1 Poparcie dla obu partii równoliczne Dla każdej wartości kosztów 2 równowagi Nasha: jedna przy frekwencji bliskiej 100%, druga przy bliskiej 0. Duża frekwencja niestabilna z powodu niepewności co do zachowań innych wyborców

Korzyści dodatkowe Poza korzyścią z dyferencjału partyjnego, także inne korzyści z głosowania, np.: Stworzenie możliwości wyłonienia rządu. ALE: do tego wystarczy jeden głos, reszta może zostać w domu – efekt gapowicza. Poczucie obywatelskiego obowiązku (d), motywacja gdy d>c ALE: decyzja o głosowaniu nie związana z B, a to ciężko pogodzić z teorią racjonalnego wyboru

Strategia długoterminowa Jednostki działają racjonalnie, gdy maksymalizują korzyści długookresowe. Stąd: pójście do wyborów, aby podtrzymać demokratyczne procedury budować polityczne zaplecze jakiejś partii - oddać głos na małą partię, aby tym większym wskazać preferowany kierunek zmian

Inne modyfikacje Podkreślanie ekspresyjnej funkcji wyborów. Wówczas d=d’+B, gdzie d’ to wartości wyrażające poparcie dla kandydata. Czynniki instytucjonalne: modyfikują wypłaty przy różnych „stanach wyborczych”, modyfikują siłę głosu.