METODOLOGIA EKONOMII Dr Dominika Milczarek V rok, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Warszawski Semestr zimowy 2005/2006 EKONOMIA EKSPERYMENTALNA PREZENTACJA Ewa Kłoszewska

PLAN PREZENTACJI EKONOMIA EKSPERYMENTALNA GENEZA PREKURSORZY NARZĘDZIA ROZWÓJ ZASTOSOWANIE ASPEKT EDUKACYJNY ARTYKUŁ „Czy nauczanie ekonomii może być szkodliwe” – polemika o „rzeczywistym” wpływie studiowania ekonomii na zachowania studentów jako podmiotów ekonomicznych - SKŁONNOŚC doKORUPCJI a kwestia ich „samodoboru”, efektu płci - SKŁONNOŚĆ DO SAMOLUBNOŚCI studentów ekonomii

GENEZA w skrócie Ekonomia eksperymentalna jest bardzo młodą, lecz ostatnio coraz dynamiczniej rozwijającą się dziedziną nauk ekonomicznych. O ile w naukach przyrodniczych podstawą wnioskowania jest eksperyment, to o tyle termin eksperymenty ekonomiczne był w ekonomii długo postrzegany jako żart lub jako nieudane próby sterowania gospodarką w skali makro. Okrutnym eksperymentem ekonomicznym nazywany był okres realnego socjalizmu w gospodarce.

PREKURSORZY Jednym z pierwszych prekursorów tego nurtu był Chamberlain. Wraz z grupą studentów próbował on określić niedoskonałości rynku na podstawie kontrolowanego eksperymentu. Student Chemberlaina, Vernon Smith w 2002 roku za upowszechnianie metod eksperymentalnych otrzymał nagrodę Nobla.

NARZĘDZIA Narzędziem badania zjawisk ekonomicznych jest EKSPERYMENT. W warunkach laboratoryjnych tworzone jest naturalne otoczenie gospodarcze, zaś gracze poprzez odpowiednie bodźce motywowani są do działania zgodnego z rzeczywistym. Poprzez grę możliwa jest symulacja zachowań, decyzji, warunków kooperacji itp.

Elementy EKSPERYMENTU TEORIA leżąca u podstaw eksperymentu, wyjaśniony cel badania i jego uzasadnienie teoretyczne PRZYGOTOWANIE i PRZEPROWADZENIE eksperymentu ANALIZA WYNIKÓW [konfrontacja otrzymanych wyników z oczekiwaniami na podstawie teorii]

ROZWÓJ Obecnie rozwój metod eksperymentalnych jest ułatwiony dzięki wykorzystaniu komputerów. W coraz to nowych ośrodkach akademickich powstają CENTRA EKONOMII EKSPERYMENTALNEJ. Wynika to z faktu, że metody eksperymentalne są jednym z najbardziej obiecujących kierunków badań w ekonomii.

ZASTOSOWANIE Eksperyment jest narzędziem służącym nie tylko ekonomistom, ale także socjologom oraz informatykom - daje możliwość współpracy różnych ośrodków w ramach wspólnych przedsięwzięć. Umożliwia mobilizację studentów do samodzielnego badania zjawisk ekonomicznych. Zainicjowane metody mogą być narzędziem w promowaniu kreatywności.

ASPEKT EDUKACYJNY Eksperymenty ekonomiczne są narzędziem badawczym, lecz mogą także służyć jako instrument wspomagający edukację ekonomiczną. Przez udział w eksperymencie będą mieć możliwość poznania teorii ekonomii, zaś na podstawie uzyskanych wyników z przeprowadzanego doświadczenia będą weryfikować teorie ekonomiczne. Studenci poznają mechanizmy ekonomii w sposób intuicyjny, przez co łatwiej zapamiętują wiedzę i potrafią z niej skorzystać.

„Czy nauczanie ekonomii może być szkodliwe..?” artykuł prof. Aleksandra Sulejewicza – w odpowiedzi na polemikę artykułu Franka, Gilovicha i Regana oraz wypowiedzi Yezera, Goldfarba i Poppena. Ich obrona "cnoty" ekonomii zasadza się na twierdzeniu, że studiowanie ekonomii zapewne zmienia sposób, w jaki studenci grają w proponowane im gry (ustrukturyzowane jak dylemat więźnia) i zmienia odpowiedzi, jakich udzielają w badaniach kwestionariuszowych, ale nie zmienia ich postępowania w rzeczywistym życiu. Aczkolwiek akceptują oni fakt, że modele ekonomii kształtować mogą oczekiwania co do tego, jak ludzie postępują w sytuacjach dylematów.

PROBLEM KORUPCJI a EFEKT SAMODOBORU Badający problemy korupcji, Frank i Schultze stwierdzili, że studenci ekonomii są w istotnym stopniu bardziej podatni na korupcję niż studenci innych kierunków. Przypisują to jednak autoselekcji nie zaś indoktrynacji. Co więcej, mężczyźni ekonomiści są najbardziej skorumpowani a kobiety ekonomistki najmniej. Przeprowadzili badanie, które pozwalało ponadto na odróżnienie efektów samolubności, stosunku do ryzyka i oczekiwań co do postępowania innych. Pozwalało również stwierdzić, czy ekonomiści zachowują się inaczej ze względu na odmienne rozumienie sprawiedliwości (fairness), czy po prostu są bardziej skłonni do „dewiacji” od jednakowo pojmowanego "moralnego dobra".

EFEKT SAMODOBORU/ a EFEKT PŁCI Autorzy potwierdzają, ze ekonomiści są bardziej skłonni do dbania o własne interesy niż studenci innych kierunków (ogólnie, tylko 12% studentów Uniwersytetu Hohenheim było uczciwych - nie wzięli łapówki). Ich postawy nie ulegają zmianie w trakcie studiów (ani ekonomistów ani nieekonomistów). Wskazywałoby to na silny efekt samodoboru. Efekt płci jest ciekawy; ranking podatności na korupcję wygląda tak: mężczyźni ekonomiści, kobiety ekonomistki, kobiety nieekonomistki, mężczyźni nieekonomiści. Środkowe pozycje kobiet zakłócające poprzednio wyrażane przekonania badaczy sygnalizują, zdaniem autorów, że kobiety w mniejszym stopniu poddają się samodoborowi niż mężczyźni.

EFEKT SAMOLUBNOŚCI Wyzwanie podjął również Bruno Frey, który wraz z S. Meierem zbadał rzeczywiste zachowania studentów ekonomii i innych kierunków Uniwersytetu w Zurychu. Nie był to zaprojektowany eksperyment, lecz wykorzystanie dużej bazy danych dotyczących wyborów czynionych przez studentów jako część ich normalnego życia studenckiego. Każdego semestru wszyscy studenci musieli zadecydować, czy chcą wesprzeć dwa oficjalne fundusze społeczne ("czyste" dobro publiczne), ponad zwykłą opłatę czesnego. Liczba ponad 28 tys. studentów w ciągu 5 semestrów daje bardzo dużą liczbę obserwacji (96 783).

WYNIKI Po pierwsze, ekonomiści polityczni nie okazali się bardziej samolubni niż przeciętny student; jednak studenci business economics tak. Po drugie, wyższy poziom samolubstwa był efektem autoselekcji, nie indoktrynacji. Po trzecie, studenci ekonomii (razem) ujawnili samolubstwo podobne studentom prawa. Gotowość studentów ekonomii do wspierania funduszów zmniejszała się nieznacznie w miarę trwania studiów, ale spadek był mniejszy niż dla studentów medycyny lub weterynarii.

PODSUMOWANIE Pogląd, że ekonomiści byli w opisywanych sytuacjach bardziej samolubni niż studenci innych kierunków jest, jak się wydaje, wystarczająco uzasadniony. W dokładniejszym rozbiciu Frey i Meier przypisują większe samolubstwo jedynie studiującym ekonomię biznesu. Efekt samodoboru wydaje się powszechnie - w przytaczanej w artykule literaturze - akceptowany i potwierdzony przez wszystkich

WAŻNE OŚRODKI EKONOMII EKSPERYMENTALNEJ Centre For Experimental Economics , University of York McMaster Experimental Economics Laboratory McMaster University The Institute for Empirical Research in Economics, University of Zurich Experimentallabor, University of Mannheim MaxLab, University of Magdeburg The Laboratory for Theoretical and Experimental Economics, University of Alicante Laboratori d'Economia Experimental, University of Pompeu Fabra Laboratory for Research in Experimental Economics,University of Valencia CBER, Hong Kong University RatioLab, Hebrew University of Jerusalem Al.ex, University of Alexandria CEEL, University of Trento CES, Luiss (Rome) CentER's facility for economic experiments at Tilburg University Center for Research in Experimental Economics and Political Decision-Making THE CENTRE FOR DECISION RESEARCH AND EXPERIMENTAL ECONOMICS Research at Oxford in Experimental Economics California Social Science Experimental Laboratory California Institute of TechnologyLaboratory for Experimental Economics and Political Science The Economic Science Laboratory (ESL) at the University of Arizona Learning and Experimental Economics Projects of Santa Cruz Social Science Experimental Laboratory, California Institute of Technology TAMU Economic Research Laboratory The Economic Science Association Al Roth's Game Theory and Experimental Economics Page CLASSROOM EXPERNOMICS

BIBLIOGRAFIA http://www.olympus.edu.pl/index_cee.php?pid=193 Materiały z konferencji "Kierunki studiów ekonomicznych w Polsce: stan obecny i propozycje zmian", którą w październiku ub.r. zorganizowała Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych Red. Andrzej Wojtyna, tom I, Dom Wydawniczy Bellona, PTE, „Czy ekonomia nadąża z wyjaśnianiem rzeczywistości”, Witold Kwaśnicki, VII Kongres Ekonomistów Polskich, styczeń 2001, Warszawa