Ekonomia ewolucyjna – w poszukiwaniu alternatywnego wyjaśnienia rzeczywistości społeczno-gospodarczej Witold Kwaśnicki Jarosław Kretkiewicz WNE UW 2006

Plan prezentacji Podział na ekonomie neoklasyczną i ewolucyjną Różnice pomiędzy paradygmatami: neoklasycznym i ewolucyjnym: Optymalizacja i równowaga Wiedza Koncepcja firmy Rozumienie czasu Rola czynników losowych Modele a rzeczywistość Podsumowanie WNE UW 2006

Podział na ekonomie neoklasyczną i ewolucyjną Koniec XIX wieku – początek ekonomii ewolucyjnej inspirowanej „ewolucją darwinowską” Dominacja podejścia neoklasycznego Do lat ’50 brak teoretycznych modeli ekonomii ewolucyjnej, w przeciwieństwie do zmatematyzowanych modeli głównego nurtu Obecnie możliwe jest budowanie i badanie modeli ewolucyjnych dzięki tak zwanemu podejściu symulacyjnemu Pełniejszy opis rozwoju gospodarczego przez ekonomię ewolucyjną na poziomie mikroekonomicznym, do opisu zjawisk makroekonomicznych lepsza teoria neoklasyczna Pokorniejsze podejście ekonomistów ewolucyjnych co do możliwości wpływania na rozwój gospodarczy, kierowania procesami rozwojowymi czy przewidywania rozwoju gospodarczego WNE UW 2006

Podział na ekonomie neoklasyczną i ewolucyjną cd. „osobowym zadaniem ekonomii jest pokazanie ludziom jak mało w istocie wiedzą o tym, co w ich mniemaniu da się zaprojektować” Friedrich von Hayek WNE UW 2006

Optymalizacja i równowaga Neoklasycy: analiza zjawisk poprzez wyodrębnienie pewnego obszaru rzeczywistości określenie relacji pomiędzy otoczeniem a tym obszarem budowa modelu jego weryfikacja i stwierdzenie poprawności opisu rzeczywistości wykorzystanie go do prognozowania lub dokonania optymalnych decyzji Ewolucjoniści: problem wpływu czynników egzogenicznych: demograficznych, kulturowych, psychologicznych i socjologicznych ważniejsza jest potrzeba poznania motywacji ludzkich, procesów decyzyjnych człowieka, mechanizmów rozwoju gospodarczego i zrozumienia aktywności podmiotów gospodarczych WNE UW 2006

Optymalizacja i równowaga cd. Ekonomia neoklasyczna skupia się na analizie procesów gospodarczych w stanie równowagi Podejście negowane przez ekonomię ewolucyjną pojawiające się nieustannie innowacje powodują, iż stan równowagi nigdy nie jest osiągnięty obserwowalne jest jedynie ciągłe dążenie do tego stanu skupienie się na analizach procesów przejściowych WNE UW 2006

Wiedza Neoklasycy: Ewolucjoniści: Wiedza o procesie, o przesłankach i konsekwencjach wszelkich działań jest pełna Dzięki niej możliwe jest dokonywanie optymalnych wyborów Ewolucjoniści: Wiedza nie jest pełna, jest rozproszona i ma charakter lokalny (F. Hayek) Wiedza człowieka w dużym stopniu jest nieuświadomiona i niewerbalizowalna (M. Polanyi) Ograniczona zdolność obliczeniowa człowieka i ograniczenia czasu na podjęcie decyzji powodują, że decyzja człowieka jest oparta na uproszczonych modelach rzeczywistości przez co jego decyzje nie są optymalne a jedynie mogą być co najwyżej suboptymalne (H. Simon) WNE UW 2006

Koncepcja firmy Neoklasycy: Ewolucjoniści: Koncepcja reprezentatywnej firmy w budowanych modelach (A. Marshall) Konkurencja rozumiana jako zbliżanie się do pewnego stanu równowagi Konkurencja przede wszystkim cenowa Kryterium działania podmiotów gospodarczych jest maksymalizacja zysku Ewolucjoniści: Obecnie dzięki symulacjom komputerowym możliwe modele uwzględniające różnorodność procesów gospodarczych Konkurencja jako rywalizacja, eliminacja słabych podmiotów przez podmioty gospodarujące efektywnie dysponowanymi zasobami Oprócz konkurencji cenowej znaczącą rolę odgrywa konkurencja technologiczna Niepełna wiedza ogranicza możliwość dokonania maksymalizacji zysku Problem zapewnienia dobrego, przyszłego rozwoju firmy; zadowolenie się możliwie dużym zyskiem (H. Simon) WNE UW 2006

Rozumienie czasu Neoklasycy: Ewolucjoniści: Analiza procesów gospodarczych w stanie równowagi Natychmiastowe dostosowania w sytuacji zmiany stanu równowagi Możliwość określenia stanów osiągniętych przez system w przeszłości Czas jest nieukierunkowany Ewolucjoniści: Istotna rola okresów przejściowych Relatywnie dłuższy czas dostosowań niż czas trwania stanu równowagi Brak możliwości określenia stanu z przeszłości, skąd osiągnięty został stan obecny Czas jest ukierunkowany, niemożliwe odwrócenie biegu czasu w modelach ewolucyjnych WNE UW 2006

Rola czynników losowych Neoklasycy: Występują w modelach neoklasycznych jak zmienne losowe o zadanych rozkładach prawdopodobieństw Częste „odfiltrowanie” czynników losowych Niepewność redukowana do koncepcji informacji niepełnej wyrażonej w postaci charakterystyk stochastycznych Ewolucjoniści: Czynniki losowe głównym sposobem zrozumienia funkcjonowania systemów gospodarczych, „proces prób i błędów” Brak możliwości opisy pewnych charakterystyk przy pomocy rozkładów prawdopodobieństw (np. odkrycie innowacji w ciągu najbliższych 5 lat) Nie jest możliwe „odfiltrowanie” czynników losowych i operowanie wartościami średnimi WNE UW 2006

Modele a rzeczywistość Modele budowane by wyidealizować i uprościć rzeczywistość, by lepiej zrozumieć skomplikowane procesy rzeczywiste i wykorzystać je do realizacji naszych celów Dopasowania modeli do rzeczywistości poprzez rozpoznanie lub ustalenie cech lub parametrów procesu Budowa wskaźnika jakości dającego podstawy do oceny różnicy zachowania się modelu i procesu rzeczywistego Problem kryterium jakości, np. inflacja: CPI (stary i nowy) rdzenny wskaźnik inflacji PCE (personal consumption expenditure) HICP Trudność w ocenie jakości modelu i stwierdzeniu czy dany model dobrze opisuje rzeczywistość. Ocena „prawdziwości” modelu na podstawie wielu kryteriów i ulepszanie go (Poincare, Duhem, Popper). WNE UW 2006

Modele a rzeczywistość cd. Stanowiska odnoszące się do badania zasadności modelu: Racjonalizm (model prawdziwy gdy jest wysnuty z pewnej liczby syntetycznych sądów, których prawdziwość nie może być podważona) Empiryzm (doświadczenie i obserwacja są ostatecznymi sędziami w ocenie prawdziwości modelu) Stanowisko pozytywistyczne (model jest na tyle prawdziwy na ile jest zdolny przewidzieć przyszłe zachowania się systemu rzeczywistego) Potrzeba uwzględniania wszystkich trzech podejść w ocenie modelu procesu społeczno-gospodarczego. Przed przystąpieniem do budowy modelu, jak i w jego trakcie, należy określić pewna liczbę postulatów. WNE UW 2006

Modele a rzeczywistość cd. Typowe postulaty zachowań i zjawisk: Różnorodność cen produktów i brak jednej ceny równowagi Wzrost średniej ceny produktów i średniego zysku firm wraz ze wzrostem koncentracji rynku Wprowadzenie innowacji powoduje chwilową pozycje monopolistyczną firmy, która ja wprowadziła, dając je dodatkowy zysk, do czasu powielenia pomysłu przez konkurencje Zależność pomiędzy ekonomią skali a stopniem koncentracji rynku Porównując gospodarki różnych krajów, różnorodność produktywności kapitału jest mniejsza aniżeli różnorodność produktywności pracy ludzkiej Charakterystyczny rozkład wielkości firm o stabilnym nachyleniu w długim okresie Rozwój gospodarczy to niepowtarzalny proces, w którym istotna rolę odgrywają zdarzenia przypadkowe oraz tzw. zjawiska kumulowania się zmian WNE UW 2006

Modele a rzeczywistość cd. Ocena modelu często na podstawie ogólnego wskaźnika Możliwość posługiwania się sub-kryteriami: Poprawność Spójność Uniwersalność Prostota Płodność Użyteczność Podstawowym elementem oceny modelu jest konfrontacja wyników otrzymanych z analizy modelu z obserwacjami systemu rzeczywistego. Gdy ocena nie wypada najlepiej nie oznacza to niepoprawności modelu, oznacza to jedynie konieczność modyfikacji – proces ewolucyjny. WNE UW 2006

Podsumowanie W ekonomii ewolucyjnej za podstawę uznaję się potrzebę poznania motywacji ludzkich działań, procesów decyzyjnych człowieka, mechanizmów rozwoju gospodarczego i zrozumienia obserwowalnej aktywności podmiotów gospodarczych „Ekonomia nie może być wyrzucona do klas szkolnych i biur statystycznych, nie może być nauką ezoteryczną. Jest to filozofia ludzkiego życia i ludzkiej aktywności, odnosi się do każdego i do wszystkiego” Mises WNE UW 2006

Dziękuję za uwagę WNE UW 2006