Pamięć utajona (pamięć bez świadomości, ukryta, implicite,) Wykład 12 23 maja 2013 Pamięć utajona (pamięć bez świadomości, ukryta, implicite,)

Plan wykładu Historia badań nad pamięcią utajoną Metody badania pamięci utajonej Dysocjacje między testami pamięci jawnej i utajonej Teoretyczne interpretacje nieświadomych form pamięci

Historia badań nad pamięcią nieświadomą Ebbinghaus: świadoma pamięć mimowolna oraz nieświadoma pamięć mimowolna Amnezja histeryczna: reagowanie lękiem w sytuacji lub miejscu skojarzonym z urazem Claparède: pacjentka z zespołem histerycznym Korsakow: reakcja pacjenta na aparat do elektrowstrząsów

Inne przykłady pamięci nieświadomej Damasio: przypadek Daniela Czy człowiek może zapamiętać to, co usłyszał, gdy był pod wpływem narkozy? Efekt samej ekspozycji Efekt końca języka Uczenie się języka ojczystego przez dzieci Warrington i Weiskrantz (1970): pacjenci amnestyczni i grupa kontrolna Graf i Schacter (1985): wprowadzenie terminu pamięć „utajona”

Metody badania pamięci utajonej – testy percepcyjne Testy, które nie wymagają świadomego lub zamierzonego przypominania, ale pozwalają na pośrednie ujawnianie się jego wpływu Torowanie powtórzeniowe (poprzedzanie, priming): faza pierwsza – prezentacja bodźców; faza druga – testowa Jacoby: procedura identyfikacji percepcyjnej przy bardzo krótkiej ekspozycji Tulving: uzupełnianie fragmentów lub rdzeni słów

Testy pojęciowe czy asocjacyjne Torowanie asocjacyjne: podawanie egzemplarzy określonej kategorii pojęciowej Pytania dotyczące wiedzy ogólnej Swobodne skojarzenia

Zjawiska pokrewne pamięci utajonej Metoda oszczędności Warunkowanie klasyczne i instrumentalne Uczenie się nieświadome, np. uczenie się sztucznej gramatyki Uczenie się reagowania na powtarzające się sekwencje bodźców Symulacje kontroli złożonych systemów

Pamięć jawna a pamięć utajona Dysocjacje między populacjami: Pacjenci amnestyczni a osoby zdrowe Dzieci a dorośli: np. rozpoznawanie obrazków oraz czas latencji podczas nazywania uprzednio pokazywanych obrazków w porównaniu z nowymi; uzupełnianie fragmentów słów, identyfikowanie fragmentów słów, podawanie egzemplarzy danej kategorii Osoby w podeszłym wieku Nieświadome formy pamięci względnie stałe przez całe życie

Dysocjacje funkcjonalne U osób nie przejawiających zaburzeń pamięci odmienne czynniki wpływają na pamięć jawną i pamięć utajoną Na wyniki w testach pamięci jawnej wpływają, a na wyniki w testach pamięci utajonej – nie: Poziom przetwarzania Poziom uwagi Intencjonalność uczenia się Organizacja list Alkohol

Poziom uwagi a efekty pamięci jawnej i utajonej

Przetwarzanie pojęciowe i percepcyjne – materiał

Przetwarzanie pojęciowe i percepcyjne – wyniki

Dysocjacje funkcjonalne c.d. Testy pośrednie bardziej wrażliwe na: Różnice w cechach percepcyjnych materiału, np. zmiana modalności Zmiany w obrębie modalności (głos męski a głos żeński; zmiana czcionki; zamiana obrazów na słowa) Badania Jacoby’ego: XXX COLD; HOT COLD; HOT? Identyfikacja percepcyjna najlepsza, gdy słowa bez kontekstu; rozpoznawanie najlepsze przy generowaniu

Niezależność stochastyczna Na podstawie wyników testów bezpośrednich nie można przewidywać wyników testów pośrednich i vice versa Efekty pamięci jawnej i utajonej tego samego materiału są od siebie niezależne Brak korelacji między rozpoznawaniem słów i uzupełnianiem fragmentów słów Rozpoznawanie kolegów z przedszkola na fotografii i pomiar reakcji elektrodermalnej

Podobieństwa w uwarunkowaniach pamięci świadomej i nieświadomej Okres retencji i powtarzanie Liczba i rozkłady powtórzeń Kontekst Podobieństwa częściej stwierdzane w przypadku pojęciowych testów pośrednich

Problemy interpretacyjne Podstawowa różnica w badaniach: instrukcja skłaniająca lub nie do przypominania Ale czy zawsze badani wykonują „nieświadome” testy w sposób założony przez eksperymentatora? I odwrotnie, czy w przypadku testów „świadomych” nie występują procesy utajone? Wpływ bodźców prezentowanych suboptymalnie Dysocjacja procesów: instrukcja nakazująca inkluzję i zakazująca inkluzji

Wyjaśnienia teoretyczne Pierwsze wyjaśnienie, szybko zarzucone: założenie o sile śladu pamięciowego i hipoteza progu Aktywacja: dla przejawów pamięci utajonej wystarcza chwilowa aktywacja reprezentacji; dla przejawów pamięci jawnej konieczny dostęp do węzła i kontekstu

Systemy pamięci Zjawiska pamięci utajonej i jawnej zależą od odrębnych systemów pamięci Koncepcja popularna wśród badaczy o orientacji neuropsychologicznej; argumentem za jest fakt występowania dysocjacji Tulving i Schacter: system reprezentacji percepcyjnej (torowanie percepcyjne); uczenie się semantyczne (torowanie pojęciowe) Squire: system niedeklaratywny (proceduralny)

Procesy przetwarzania informacji Odmienność procesów kodowania podczas wykonywania bezpośrednich i pośrednich testów pamięciowych Istotna interakcja między cechami reprezentacji i wymaganiami zadania Przetwarzanie ukierunkowane pojęciowo (typu góra-dół, zstępujące) i percepcyjnie (typu dół-góra, wstępujące)

Do czego służy pamięć utajona? Pozytywy Ułatwienie identyfikacji bodźców percepcyjnych Ułatwienie przetwarzania semantycznego Rehabilitacja pacjentów cierpiących na amnezję: przypadek Barbary „metoda znikających wskazówek” Reklama

O negatywnych konsekwencjach działania nieświadomej pamięci Stereotypy i uprzedzenia Nieświadomy plagiat Déjà vu Efekt fałszywej sławy

Efekt fałszywej sławy