Zarządzanie strategiczne – internacjonalizacja i globalizacja prof. dr hab. Zbigniew Dworzecki © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH Struktura wykładu Czym jest globalizacja? Jakie są przyczyny globalizacji? Co zmienia globalizacja? Jakie korzyści i zagrożenia niosą procesy globalizacji? Cechy sektorów i firm globalnych Pomiar internacjonalizacji przedsiębiorstwa Strategie firm globalnych Strategie przedsiębiorstw lokalnych w sektorach globalnych © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Czym jest globalizacja i co ona oznacza? © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH Globalizacja Zespół procesów prowadzących do intensyfikacji ekonomicznych, politycznych i kulturowych stosunków poprzez granice Proces pogłębiania się światowych powiązań we wszystkich aspektach współczesnego życia politycznego, społecznego, ekonomicznego i kulturowego. Proces, w którym rynki i produkcja z różnych krajów stają się coraz bardziej współzależne w związku z dynamiką wymiany towarów i usług, przepływem kapitału i technologii © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Globalizacja ekonomiczna Postępujący proces integrowania się krajowych i regionalnych rynków w jeden globalny rynek towarów, usług i kapitału. © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH W jaki sposób rynki i produkcja w różnych krajach stają się coraz bardziej powiązane i współzależne? © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Kalifornizacja potrzeb © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH Dyfuzja technologii © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Ujednolicone produkty © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH Marki © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Upodabnianie się norm, standardów wytwarzania, świadczenia usług © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Kompetencje kadry zarządzającej © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH Globalizacja oznacza zmniejszenie barier między krajami: fizycznych, technologicznych, politycznych, ekonomicznych. wzmocnienie ściślejszych powiązań: ekonomicznych, społecznych. Tworzenie się zintegrowanego, światowego rynku towarów, usług i kapitału i kształtowanie się nowego międzynarodowego podziału pracy. © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH Globalizacja oznacza nową jakość w procesie postrzegania świata jako nowego porządku. © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Konsekwencje globalizacji © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Proces globalizacji to: kompresja czasu i przestrzeni, © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Proces globalizacji to: erozja granic, zniesienie barier geograficznych w przepływach towarów, usług, kapitału, inwestycji, technologii, informacji, ludzi © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Proces globalizacji to: rozciąganie działalności ekonomicznej ponad granice, przyspieszenie globalnych interakcji` © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Proces globalizacji to: intensyfikacja powiązań międzynarodowych, © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Proces globalizacji to: pogłębienie współzależności między przedsiębiorstwami i gospodarkami Korporacje ponadnarodowe wytwarzają 25% światowego PKB i ponad 35% światowej produkcji przemysłowej. Około 75% handlu światowego realizuje się z ich udziałem. W ostatnich 20 latach nastąpił znaczący wzrost ilościowy i jakościowy tych korporacji. Pojawiły się znaczące na rynkach światowych korporacje ponadnarodowe z Chin, Korei, Brazylii, Rosji i Indii © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Największe przedsiębiorstwa świata 2013 (ranking Forbes) miejsce Przedsiębiorstwo Kraj Sprzedaż mld USD Zyski mld USD Aktywa mld USD Wartość rynkowa mld USD 1 ICBC Chiny 134,8 37,8 2813,5 237,3 2 China Construction Bank 113,1 30,6 2,241 202 3 JPMorgan Chase USA 108,2 21,3 2359,1 191,4 4 General Electric 147,4 13,6 685,3 243,7 5 Exxon Mobil 420,7 44,9 333,8 400,4 6 HSBC Holdings 104,9 14,3 2684,1 201,3 7 Royal Dutch Shell Holandia 467,2 26,6 360,3 213,1 8 Agricultural Bank of China 103 23 2124,2 150,8 9 Berkshire Hathaway 162,5 14,8 427,5 252,8 PetroChina 308,9 18,3 347,8 261,2 © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie są przyczyny przyspieszenia globalizacji? Stały postęp w liberalizacji handlu światowego i znoszenie barier w swobodnym przepływie towarów i usług Liberalizacja przepływów kapitałowych i deregulacje rynków finansowych Zmiany i decyzje polityczne o otwarciu gospodarki na integrację z gospodarką światową i reformy rynkowe Wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych Nowe technologie produkcji, szerokie wykorzystanie rewolucji informacyjnej i telekomunikacyjnej © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Czynniki globalizacji sektorów Globalne korzyści skali Efekt doświadczenia Obniżka kosztów transportu Zróżnicowanie kosztowe krajów Eksport i import Potrzeby klientów Globalny popyt Globalna dystrybucja Marketing międzynarodowy Czynniki rynkowe PROCESY GLOBALIZACJI Czynniki kosztowe Czynniki polityczne Polityka wolnego handlu Normy techniczne Jednolita reglamentacja wymiany handlowej Liberalizacja przepisów Wzrost kosztów badań i rozwoju Międzynarodowe współzależności gospodarcze Wielonarodowi konkurenci Globalizacja konkurencji Czynniki konkurencyjne © Prof. dr hab. Maria Romanowskai Katedra Zarządzania w Gospodarce Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Źródło: Strategor, Zarządzanie firmą

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? Dostęp do większej ilości towarów i usług, © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? Zmniejszenie zależności dostępności towarów od czasu i miejsca, © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? Można dostać standardowe produkty lub usługi prawie natychmiast i w sposób wygodny © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? Jakość towarów i usług jest ujednolicona, część ludzi otrzymała wyższą jakość © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? Szeroko dostępne są bardziej ekonomiczne towary, którymi można zastępować droższe odpowiedniki © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? Szybkość, sprawność i bezpieczeństwo © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Jakie zmiany zachodzą pod wpływem globalizacji? Przenikanie produktów z jednej kultury do innej © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Globaliści podkreślają korzyści Wzrost poziomu życia na całym świecie Likwidacja biedy Rozwój edukacji i demokracji

Rozwój światowego handlu od 1950 roku (1950 = 100) 2500 Światowy handel - 12 % w 2009 2000 Skumulowana wielkość PKB (w skali świata) 1500 1000 - 2,5 % w 2009 500 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2009 © Prof. dr hab. Zbigniew Dworzecki Katedra Zarządzania w Gospodarce Szkoła Główna Handlowa

Dynamika światowego handlu i światowego PKB w latach 2000-2009 © Prof. dr hab. Zbigniew Dworzecki Katedra Zarządzania w Gospodarce Szkoła Główna Handlowa Źródło: International Trade Statistics 2010 WTO

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych na świecie w latach 1980-2009 (w mld dolarów) 2 100 Świat 2 000 1 800 1 600 Kraje rozwinięte 1 400 1 200 Kraje rozwijające się 1 000 800 Europa Środkowo-Wsch. i kraje b. ZSRR 600 400 200 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2009 Źródło: World Investment Report 2010 – UNCTAD, Genewa 2010 © Prof. dr hab. Zbigniew Dworzecki Katedra Zarządzania w Gospodarce Szkoła Główna Handlowa

Średnia długość życia rośnie Przeciętna długość życia w krajach rozwijających się Źródło: J. Norberg, Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006

Śmiertelność noworodków maleje Procent dzieci, które nie przeżyły jednego roku, w krajach rozwijających się Źródło: J. Norberg, Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006

Obszar głodu kurczy się Procent ludzi cierpiących na niedożywienie, w krajach rozwijających się Źródło: J. Norberg, Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006

Analfabetyzm spada Kraje rozwijające się, lata urodzin danej grupy populacji Źródło: J. Norberg, Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006

Świat się demokratyzuje Źródło: J. Norberg, Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006

Wolność gospodarcza źródłem prosperity Dochód per capita w dolarach amerykańskich 2000 r. Najmniej wolne Najbardziej wolne Źródło: J. Norberg, Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006

Stopa życiowa rośnie wszędzie Wskaźnik dobrobytu UNDP Źródło: J. Norberg, Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006

Globalizacja w oczach entuzjastów Większy rynek Większa oferta produktów Niższe ceny Większy dostęp do kapitału, technologii, know-how,

Krytycy globalizacji akcentują zagrożenia i negatywne skutki Dominacja amerykańska Upadek tradycyjnych wartości Rozwarstwienie społeczne i zróżnicowanie dochodów.

Krytycy globalizacji akcentują zagrożenia i negatywne skutki (2) Ograniczenie roli państwa Dominacja rynków finansowych kryzysy finansowe Niszczenie miejsc pracy Gorsza sytuacja pracowników

W kwestii globalizacji i jej skutków są też inne stanowiska Globalsceptycy: „Globalizacja jest mitem. Gospodarka światowa w ubiegłych wiekach była także zglobalizowana. Mamy raczej do czynienia z pogłębieniem procesów regionalizacji, a suwerenność i siła państwa nie uległy ograniczeniu. Rządy nie są pasywną stroną internacjonalizacji, lecz jej architektami” Zwolennicy koncepcji globalnych transformacji „Globalizacja jest główną siła napędzającą przemiany i kształtuje nowy porządek świata. Stanowi poważny wstrząs dla społeczeństw i gospodarek, instytucji. Społeczeństwa i rządy muszą się dostosować do świata, w którym zaciera się różnica między tym, co międzynarodowe i krajowe i tym co zewnętrzne i wewnętrzne” Gospodarki narodowe są restrukturyzowane w wyniku procesów globalizacji ekonomicznej przy aktywnej roli państwa. Ruch społeczny przeciw globalizacji „Walka o środowisko naturalne, zmniejszenie różnic, globalizację z ‘ludzką twarzą’”

Kto korzysta a kto traci w wyniku procesów globalizacji? Koncepcja trójdzielnego świata: Centra Satelity Peryferia Tezy: Zyskują wszyscy Zyskują wszyscy, choć nie w równym stopniu Świat się polaryzuje. Dysproporcje między bogatymi a biednymi powiększają się. Cały globalny układ jest dynamiczny i niestabilny

Strategie globalizacji Sektory wielonarodowe Sektory globalne Pełna działalność w każdym kraju Umiędzynarodowienie Konkurencja w skali krajowej Przewaga konkurencyjna na rynku krajowym Marketing krajowy Przykłady: konserwy ubezpieczenia wyroby mleczarskie Działalność zróżnicowana w zależności od kraju Integracja w skali światowej i znaczenie powiązań międzypaństwowych Pozycja konkurencyjna w jednym kraju jest uzależniona od pozycji w innych Przewaga konkurencyjna jest wynikiem zdolności powiązania działalności w skali światowej Marketing globalny Przykłady: silniki lotnicze półprzewodniki cywilny przemysł lotniczy komputery samochody osobowe Źródło: Strategor, Zarządzanie firmą © Prof. dr hab. Maria Romanowskai Katedra Zarządzania w Gospodarce Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Firma globalna ma globalny produkt ma znaczący udział w światowej produkcji sprzedaje swoje produkty na wszystkich kontynentach, a co najmniej w krajach Triady ma rozerwany łańcuch wartości i kieruje się w decyzjach inwestycyjnych kosztami i korzyściami komparatywnymi jest dość wyspecjalizowana prowadzi globalny marketing bilansuje efekty i nakłady w skali całego świata ma międzynarodowy menedżment i kulturę jest zarządzana w sposób scentralizowany Źródło: M. Romanowska. Zarządzanie strategiczne, wykład © Prof. dr hab. Maria Romanowskai Katedra Zarządzania w Gospodarce Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Model przedsiębiorstwa globalnego Globalizacja kapitału Globalizacja uczestnictwa na rynku Globalizacja łańcucha dostaw Globalizacja myślenia © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH M. Romanowska Planowanie strategiczne, PWE 2009, s. 108

Przykład korporacji Globalnej © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH 1948 Globalna sieć Dziś: 117 krajów 32 000 restauracji 1 700 000 pracowników 60 000 000 klientów dziennie 24 000 000 000 dolarów przychodów w 2010 r 1955 1978 © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

© Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH Globalne wartości Quality – jakość Service – usłużność Cleanliness – czystość Value – wartość dla klienta © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Globalne menu + lokalne produkty BigMac Cheeseburger McFrytki McChicken McNuggets Happy Meal WieśMac (Polska) McVeggie (Indie) 280gr (Włochy) © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Pomiar internacjonalizacji przedsiębiorstwa Wskaźniki strukturalne Liczba krajów działalności Liczba oddziałów zagranicznych Liczba aliansów strategicznych Wskaźnik udziału aktywów zagranicznych Wskaźnik udziału przychodów zagranicznych Wskaźnik udziału zaopatrzenia zagranicznego Wskaźnik udziału akcji w rękach zagranicznych inwestorów Wskaźnik udziału obcokrajowców w radzie nadzorczej © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Pomiar internacjonalizacji przedsiębiorstwa (2) Wskaźniki operacyjne Wielkość sprzedaży na klienta zagranicą Suma dochodów z filii zagranicznych Suma przychodów operacyjnych uzyskanych zagranicą Wskaźniki behawioralne Wskaźniki “miękkie” nierzące orientację i styl kierowania kadry menedżerskiej Wskaźniki “twarde” mierzenie umiejętności I doświadczenia kadry menedżerskiej © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Pomiar internacjonalizacji przedsiębiorstwa (3) Wskaźniki syntetyczne UNCTAD (% udział sprzedaży zagranicą + % udział aktywów zagranicznych + % udział zatrudnienia zagranicą ) / 3 Global Finance % udział sprzedaży zagranicą + % udział zatrudnienia zagranicą + liczba krajów działalności © Katedra Zarządzania w Gospodarce SGH

Macierz zaawansowania globalizacyjnego Kryteria zaawansowania globalizacyjnego 1 2 3 4 5 Udział w światowej produkcji Udział w światowym eksporcie Liczba krajów działalności Dywersyfikacja regionalna przychodów Stopień rozdzielenia ogniw łańcucha wartości Globalizacja produktu Globalizacja marketingu Stopień centralizacji zakupów Międzynarodowa kadra menedżerska Orientacja kulturowa Centralizacja zarządzania Liczba aliansów strategicznych M. Romanowska Planowanie strategiczne, PWE 2009, s. 125

Czy i jak można dostosować się do procesów globalizacji?

Firma lokalna vs. firma globalna Pozycja konkurencyjna firmy lokalnej dostosowana do rodzimego rynku przekładalna na warunki zagraniczne silny Lawiranci – koncentrują się na lokalnych ogniwach łańcucha wartości – kooperacja z firmą globalną lub bycie przejętym Ofensywni – ulepszanie swoich zdolności i zasobów – konkurencja na arenie globalnej – często poprzez koncentracje na niszy Branżowy nacisk sektora słaby Defensywni – koncentrują się na dyskontowaniu lokalnych atutów w segmentach, w których firmy globalne nie mają mocnych kompetencji Wykraczający – rozszerzenie działalności na rynki podobne do lokalnego (powielenie modelu z rynku krajowego) M. Romanowska Planowanie strategiczne, PWE 2009, s. 115

Firma lokalna vs. firma globalna Rezygnacja z działalności (całej lub pewnych segmentów), Działalność w niszy, Lokalny patriotyzm marki, Koncentracja/przeniesienie działalności na inne rynki geograficzne, Konsolidacja w ramach branży, Konsolidacja międzybranżowa, Poddostawca firmy globalnej, Lokalny dystrybutor, Przedsiębiorstwo sieciowe, Kooperencja.

To warto przeczytać Bartlett C., Beamish P., Transnational Management, Irwin, Boston 2010 Huntington Samuel, Zderzenie cywilizacji, Muza SA, Warszawa 2008 Klein Naomi, No logo, Muza SA, Warszawa 2004 Klein Naomi, Doktryna szoku, Muza SA, Warszawa 2009 Koźmiński Andrzej K., Zarządzanie międzynarodowe, PWE, Warszawa 1999 Liberska Barbara (red.), Globalizacja. Mechanizmy i wyzwania, PWE, Warszawa 2002 Norberg Johan, Spór o globalizację. Kto zyskuje, kto traci, ile i dlaczego?, Fijor.com, Warszawa 2006 Zorska Anna, Ku globalizacji, PWN Warszawa 1998 Zorska Anna, Korporacja transnarodowe, PWE Warszawa 2007 Barber Benjamin, Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli, Muza SA Warszawa 2009 Ritzer George, Makdonaldyzacja społeczeństwa, Muza SA Warszawa 2009 Stiglitz Joseph E., Wizja sprawiedliwej globalizacji, PWN Warszawa 2007 Stiglitz Joseph E., Globalizacja, PWN Warszawa 2004

To warto zobaczyć w kinie, na DVD lub w internecie Doktryna Szoku Inside Job Wezwanie Do Przebudzenia (youtube)