Wahania stanów wody na rzekach

Rzeka - naturalny, powierzchniowy ciek wodny płynący w wyżłobionym przez erozję rzeczną korycie, okresowo zalewający dolinę rzeczną. W Polsce przyjmuje się, że rzekę stanowi ciek wodny o powierzchni dorzecza powyżej 100 km².

Wisła- najdłuższa rz. w Polsce i druga pod względem wielkości dorzecza (po Newie) w zlewisku M. Bałtyckiego

Odra-jedna z największych w zlewisku M Odra-jedna z największych w zlewisku M. Bałtyckiego, druga, po Wiśle, pod względem długości rzeka w Polsce; długość 854 km (w Polsce 742 km)

Nil– jedna z najbardziej znanych rzek druga po Amazonce pod względem długości na Ziemi, do niedawna uznawana za najdłuższą, w środkowej i północno-wschodniej Afryce, przecinająca wszystkie strefy klimatyczne kontynentu.

Jangcy- najdłuższa rzeka w Azji i trzecia po Amazonce i Nilu pod względem długości na Ziemi.

Wołga– najdłuższa rzeka Europy

Podział rzek w zależności od ilości opadów atmosferycznych i ich zmian w ciągu roku

stale prowadzące wodę, okresowe, typowe dla klimatów wilgotnych, w których opady są wyższe od parowania np. Wisła, Odra okresowe, na obszarach z klimatem okresowo suchym, zasilane opadami atmosferycznymi i spływem powierzchniowym, płyną każdego roku w porze wilgotnej, w suchej zanikają, np. Amundia, Coopers Creek w Australii epizodyczne- powstają po obfitym deszczu i nie mają wyraźnie wykształconego koryta bardzo nieregularne, odprowadzają wody opadowe przez kilka godzin lub dni, występują na najsuchszych pustyniach

Finke, kanion rzeki okresowej (Australia)

czynniki wpływające na poziom wody w rzece: - zasilanie (opadowe, spływowe, gruntowe) - parowanie - odpływ

Wielkość zasilania rzeki nieustannie się zmienia Wielkość zasilania rzeki nieustannie się zmienia. Nawet na rzece stale płynącej stan wody, tzn wysokość poziomu wody ulega ciągłym zmianom. Wodowskaz górnych stanów

Rzeki zasilane są wodami pochodzącymi z : Opadów (zasilanie deszczowe) Topnienia śniegu (zasilanie śnieżne) Topnienia lodowców (zasilanie lodowcowe) Zasilanie może odbywać się bezpośrednio wodami spływającymi po powierzchni terenu lub przez źródła z wód zgromadzonych pod ziemią (zasilanie podziemne)

Wyróżnia się 3 stany wody wysokie(woda płynie łożyskiem) średnie niskie

Niżówki Inaczej okresy niskich stanów wody Powstają gdy długo nie ma opadów lub gdy zasoby wód podziemnych są bliskie wyczerpania Rzeki zasilane są wtedy wyłącznie przez wody podziemne. W Polsce najniższe stany wód przypadają zwykle na jesieni i w zimie, kiedy opady są najmniejsze.

Wezbrania Powstają w okresach, gdy zasilanie przez opady lub topnienie śniegu i lodowców przeważa nad stratami (infiltracją, parowaniem, transpiracją) i stany wód się podnoszą Wezbrania mogą powstać wskutek: -obfitych i gwałtownych bądź długotrwałych deszczy -szybkiego, jednoczesnego topnienia dużych mas śniegu -spiętrzenia wód przez lody tworzące na rzece zator -wlewu wód morskich spiętrzonych pod wpływem sztormu, w ujścia rzek

W Polsce rzeki zasilane są wodami pochodzącymi z Opadów topnienia śniegu. Największe zasilanie deszczowe obserwuje się w lecie, kiedy występują najwyższe opady. Szczególnie silne wezbrania letnie są charakterystyczne dla rzek górskich. Woda z ulewnych deszczy w górach zamiast wsiąkać i zasilać wody podziemne szybko spływa strumieniami do koryt rzecznych, powodując szybkie formowanie się wysokiej fali wezbraniowej.

Przyczyną wysokich stanów wody na wiosnę – w marcu lub kwietniu jest zasilanie śnieżne. Szczególnie wysokie są wiosenne stany wód na nizinach, kiedy śnieg topnieje równocześnie na rozległych obszarach.

gwałtowne odwilże, szczególnie na nizinach, mogą powodować katastrofalne wezbrania i powodzie

Przyczyną wezbrań mogą być też sztormowe wiatry północne , wiejące na Morzu Bałtyckim. Powodują one spiętrzenie wód morskich na wybrzeżu i w ujściowych biegach rzek uchodzących do morza

Podwyższenie stanów wody w rzece może być spowodowane również topnieniem i spływaniem pokrywy lodowej. Karakorum, lodowiec (Pakistan)

Skutki katastrofalnych wezbrań można złagodzić, budując zbiorniki retencyjne, zatrzymujące w razie potrzeby nadmiar wody. Wzdłuż koryt rzecznych usypuje się obwałowanie, zmniejszając w ten sposób zalewany obszar choć powoduje to spiętrzenie fali wezbraniowej. Innym sposobem ochrony przeciwpowodziowej jest budowa polderów- nadrzecznych obszarów przewidzianych do zalania w przypadku wezbrania wód. Ważne jest odpowiednie planowanie zagospodarowania terenu, zwłaszcza unikanie budowy domów na terenach zalewowych.

Flandria, kanał odwadniający polder (Belgia) .

Wolta, zbiornik retencyjny i tama Akosombo na rzece Wolta (Ghana)

Ustrój rzeczny(reżim) sposób w jaki kształtuje się przepływ rzeki w ciągu roku. Przede wszystkim zależy on od źródeł zasilania (deszcz, śnieg, lodowiec górski) oraz od wahań stanu wód w ciągu roku

reżim prosty (1 okres wezbraniowy wywołany 1 rodzajem zasilania) - lodowcowy (najwyższe stany wód początkiem lata) np.. Ren, Rodan - śnieżny (topnienie śniegu na wiosnę) - monsunowy (przepływ w okresie lata) - śródziemnomorski (przepływ najwyższy zimą) - deszczowy międzyzwrotnikowy (deszcze zenitalne) - deszczowy oceaniczny (początkiem zimy, zmniejszone parowanie)

reżim złożony - deszczowo śnieżny (bardzo wysokie stany wód dwa razy w ciągu roku) np.. Wisła - deszczowy równikowy (dwa razy wysokie stany wód związane z deszczami zenitalnymi)

Ren (ustrój lodowcowy)

Awinion, most Saint-Bénézet na rzece Rodan

Dunaj, delta

Saint Louis, most nad Missisipi

Islandia, dolina rzeki Fjar’drg Rzeka Kamczatka

Ukraina, rzeka Smotrycz, zakole rzeki w Kamieńcu Podolskim

Cisa — dolina rzeki w pobliżu ujścia dopływu Bodrog na północy Wielkiej Niziny Węgierskiej

Huang He (Żółta Rzeka) w okolicach Bingling (Chiny)

Rzeki stanowią ważne ogniwo krążenia wody w przyrodzie. Roczna objętość wód odpływających rzekami do oceanu wynosi 37 000 km3, co stanowi 1/3 opadów spadających na lądy.  Rzeki transportują rocznie do oceanu ok. 24 mld t. materiału mineralnego i organicznego. Zasoby wodne poszczególnych rzek są bardzo zróżnicowane; miarą tych zasobów jest odpływ roczny, tj. ilość wody odpływająca z określonego dorzecza, mierzona w przekroju koryta rzeki  w  roku, podawana w km3. Najzasobniejszą rzeką świata jest Amazonka (odpływ 6025 km3/rok).