Samorząd Terytorialny III Rzeczypospolitej Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego  

Tytuł projektu: „Przeszłość- Teraźniejszość-Przyszłość” realizowany w ramach programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Priorytet IX: Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 9.5: Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich.

Pojęcie samorządu Samorząd to forma organizacji wyodrębnionej grupy społecznej, która może decydować o sprawach dla niej istotnych, bezpośrednio lub za pomocą wybranych przedstawicieli. Samorząd terytorialny opiera się na więzach wynikających ze wspólnego zamieszkania.

Akty prawne Artykuł 163 Konstytucji RP Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990r. Nr 16, poz. 95) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 1998r. Nr 91, poz. 578) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie wojewódzkim (Dz. U. z 1998r. Nr 91, poz. 576)

Samorząd gminny Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego w Polsce. Wyróżniamy trzy rodzaje gmin: miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie (zbiorowe, wielowioskowe). Rada gminy może w obrębie gminy tworzyć mniejsze jednostki administracyjne (tzw. jednostki pomocnicze gminy): sołectwa, dzielnice, osiedla lub inne jednostki (art. 5, ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Może także stworzyć młodzieżową radę gminy o charakterze konsultacyjnym. Gmina realizuje zadania poprzez swoje organy: radę gminy (organ stanowiący i kontrolny) oraz wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (organ wykonawczy).

Zadania i kompetencje samorządu gminnego obejmują sprawy : ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia,

Zadania i kompetencje samorządu gminnego obejmują sprawy : gminnego budownictwa mieszkaniowego, edukacji publicznej, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury, kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, targowisk i hal targowych, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych,

Zadania i kompetencje samorządu gminnego obejmują sprawy : porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, wspierania i upowszechniania idei samorządowej, promocji gminy,

Zadania i kompetencje samorządu gminnego obejmują sprawy : współpracy z organizacjami pozarządowymi, współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

Kompetencje Wójta, Prezydenta i Burmistrza wykonywanie uchwał przygotowywanie projektów uchwał przygotowywanie projektu budżetu sprawowanie funkcji kierownika urzędu reprezentowanie gminy na zewnątrz

Rada gminy Rada gminy – organ stanowiący i kontrolny gminy. Jeżeli siedziba rady gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy, to rada nosi nazwę rady miejskiej (często spotykana nazwa to rada miasta); w gminach wiejskich nosi nazwę rady gminy, a w gminach miejsko-wiejskich rady miasta i gminy. W gminach liczących do 20.000 mieszkańców rada gminy jest wybierana w systemie większości względnej, a w gminach większych stosuje się ordynację proporcjonalną. Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru.

Rada gminy Na czele rady stoi przewodniczący i wiceprzewodniczący w liczbie od 1 do 3.Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Rada gminy ze swojego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.

Do wyłącznej właściwości rady gminy należy: 1. Uchwalanie statutu gminy, 2. Powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu, 3. Uchwalanie budżetu gminy oraz przyjmowanie sprawozdań z działalności finansowej gminy i udzielanie absolutorium zarządowi z tego tytułu, 4. Uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, 5. Uchwalanie programów gospodarczych, 6. Ustalanie zakresu działania sołectwa i dzielnicy (osiedla) oraz przekazywanie im składników mienia do korzystania,

7. Podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach, 8. Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących: nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości gruntowych oraz ich wydzierżawiania lub najmu na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej, przyjmowania lub odrzucania spadków i zapisów, emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta, zaciągania długoterminowych pożyczek, ustalania maksymalnej wysokości pożyczek krótkoterminowych, zaciąganych przez zarząd w roku budżetowym, zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustaloną corocznie przez radę gminy, tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich, określania zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez wójta, tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,

9. Określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania, 10. Podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań, o których mowa w art.8 ust.2 i 2a 11. Podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel odpowiedniego majątku, 12. Podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i terytorialnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych, 13. Podejmowanie uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia pomników, 14. Nadawanie honorowego obywatelstwa gminy, 15. Podejmowanie uchwał w sprawie zasad dzielenia stypendiów dla uczniów i studentów, 16. Stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy.

Mapa gmin

Samorząd powiatowy Samorząd powiatowy - to wyodrębniony w strukturze państwa związek społeczności lokalnej funkcjonujący w randze powiatu, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych mu zadań. Samorząd powiatowy stanowi drugi szczebel samorządu terytorialnego w Polsce obok samorządu gminnego i samorządu województwa.

Samorząd powiatowy posiada możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m. in. wyboru organów samorządu powiatowego (rada powiatu, zarząd powiatu), a także stanowienia poprzez te organy prawa miejscowego. Na czele powiatu stoi starosta wybierany przez radę powiatu, który wraz z zarządem powiatu jest organem władzy wykonawczej w powiecie.

W Polsce mamy 379 powiatów. Wśród nich wyodrębniamy dwa rodzaje powiatów: powiaty grodzkie - jest ich 65. Są to z reguły miasta powyżej 100 tys. mieszkańców z kilkoma wyjątkami, jak Świnoujście, Grudziądz, Zamość, Sopot, Biała Podlaska, czy miasta Śląska. Właściwie są to gminy, które dodatkowo wykonują funkcje powiatu. Zamiast starosty urzęduje prezydent miasta, który przejmuje jego uprawnienia. W miejsce rady powiatu działa rada miasta; nazwa formalna to "miasto na prawach powiatu"; powiaty ziemskie - tworzone przez kilka gmin (wiejskich, wiejsko-miejskich, miejskich). Władza wykonawcza należy do starosty i zarządu powiatu.

Rada powiatu to organ stanowiący i kontrolny samorządu powiatowego. Jego członkowie (radni) wybierani są w wyborach bezpośrednich w systemie wyborów proporcjonalnych. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40.000 mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20.000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych (art.9 ustawy o samorządzie powiatowym).

Zakres działania rady to: stanowienie prawa miejscowego wybór i odwołanie zarządu powołanie i odwołanie na wniosek starosty sekretarza powiatu i skarbnika powiatu uchwalenie budżetu stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, w tym działalności finansowej rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały o udzielaniu bądź nieudzielaniu absolutorium dla zarządu z tego tytułu

Wybory do rady powiatu radni wybierani w wyborach bezpośrednich w powiatach do 40000 mieszkańców wybieranych jest 15 radnych, oraz po dwóch na każde następne rozpoczęte 20000 mieszkańców jednak nie więcej niż 29 radnych. bierne prawo wyborcze przysługuje osobie mającej prawo wybierania do danej rady czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu 18-letniemu obywatelowi, który na stałe zamieszkuje na terenie danej gminy i jest wpisany w danej gminie do stałego rejestru wyborców.

Zarząd powiatu Zarząd powiatu - organ wykonawczy powiatu. W jego skład wchodzą starosta jako przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Zarząd wybierany jest przez radę powiatu. Liczy od 3 do 5 osób. Najważniejsze zadania zarządu powiatu to: wykonywanie budżetu powiatu, przygotowywanie projektów uchwał rady powiatu, gospodarowanie mieniem powiatu, wykonywanie uchwał rady powiatu, zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu.

Mapa powiatów

Samorząd wojewódzki Samorząd województwa - wyodrębniony (zasiedlający określone terytorium) w strukturze państwa związek społeczności regionalnej funkcjonujący w randze województwa, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na niego zadań. Samorząd województwa posiada możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m. in. wyboru organów samorządu wojewódzkiego (sejmik województwa, zarząd województwa), a Także stanowienia poprzez te organy prawa miejscowego.

Kompetencje Organy samorządu województwa działają na podstawie i w granicach określonych prawem. Do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy, a organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.

Samorząd województwa wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu. Województwo ma osobowość prawną. Samorząd województwa, na podstawie upoważnień ustawowych, stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa.

Sejmik województwa Sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym samorządu województwa, który tworzą radni, wybierani w wyborach bezpośrednich. Jego kadencja trwa cztery lata, licząc od dnia wyborów.Sejmik jest przede wszystkim odpowiedzialny za rozwój cywilizacyjny w skali regionu, a więc za politykę regionalną.

Struktura sejmiku Sejmik województwa wybiera ze swojego grona przewodniczącego i wiceprzewodniczących, którzy nie mogą wchodzić w skład zarządu województwa, a więc w skład organu wykonawczego. Przewodniczący sejmiku województwa organizuje pracę tego sejmiku i prowadzi jego obrady. Może on powierzyć wykonywanie tych czynności jednemu z wiceprzewodniczących sejmiku. Przewodniczący sejmiku nie ma uprawnień do reprezentowania województwa na zewnątrz. Pełniona przez niego oraz przez wiceprzewodniczących funkcja ma charakter społeczny.

Struktura sejmiku W skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie: trzydziestu w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców, oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców.

Kompetencje sejmiku Sejmik stanowi akty prawa miejscowego, w tym statut województwa (jest on uchwalany po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów), zasady gospodarowania mieniem wojewódzkim, a także zasady i tryb korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Sejmik uchwala strategię rozwoju województwa oraz wieloletnie programy wojewódzkie. Do wyłącznej właściwości sejmiku należy również uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego. Sejmik uchwala także programy wojewódzkie służące realizacji ponadlokalnych i regionalnych celów publicznych.

Do wyłącznej właściwości sejmiku należy podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej, podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości układu wykonawczego budżetu województwa. Sejmik uchwala również budżet województwa i określa zasady udzielania dotacji z budżetu województwa. Rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu, sprawozdania finansowe województwa oraz sprawozdania z wykonania wieloletnich programów województwa. Podejmuje uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu. Sejmik wybiera ponadto i odwołuje zarząd województwa, rozpatruje sprawozdania z jego działalności oraz powołuje i odwołuje, na wniosek marszałka województwa, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa.

Zarząd województwa Zarząd województwa jest organem wykonawczym samorządu województwa. W jego skład, liczący 5 osób, wchodzi marszałek województwa (jako przewodniczący), wiceprzewodniczący i członkowie. W pracach zarządu uczestniczy także, z głosem doradczym, skarbnik województwa. Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organach gminy i powiatu, a także z zatrudnieniem w administracji rządowej oraz mandatem posła lub senatora.

Zarząd województwa Marszałek województwa jest wybierany przez sejmik bezwzględną większością głosów. Następnie sejmik wybiera wicemarszałków oraz pozostałych członków zarządu wyłącznie na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w głosowaniu tajnym. Marszałek kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz. Marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa. Zarząd jest organem kolegialnym, uchwały podejmuje zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu zarządu w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy przewidują głosowanie tajne. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos marszałka województwa. Skarbnik województwa uczestniczy w pracach zarządu i ma jedynie głos doradczy. Szczegółowe zasady i tryb działania zarządu określa statut województwa.

Administracyjna mapa Polski

Dziękuję.