Dziura ozonowa

Co to jest dziura ozonowa ? Dziura ozonowa- zjawisko zmniejszonego stężenia ozonu w stratosferze Atmosfery ziemskiej, występujących głównie w obszarach podbiegunowych. Powstawanie dziury związane jest zazwyczaj z emisją freonów spowodowaną działalnością człowieka.

Jak powstaje dziura ozonowa ? Dziura ozonowa powstaje wskutek niszczenia warstwy ozonowej przez związki chemiczne, zwane freonami. W latach 70-tych i 80-tych były powszechnie stosowane w urządzeniach chłodniczych, klimatyzatorach, różnego rodzaju aerozolach i gaśnicach a także przy produkcji mebli i piankowych tworzyw sztucznych. W elektronice stosowano je do czyszczenia płyt głównych komputerów.

Co to są freony? Freony to związki chloru, fluoru i węgla (w skrócie CFCs). Każda cząstka freonów jest nieaktywna i nie reaguje z substancjami, z którymi się styka. Jest tak lekka, że nie pozostaje w dolnej (przyziemnej) warstwie atmosfery ziemskiej, w której żyją ludzie, rośliny i zwierzęta. Wszystkie te cechy freonów zadecydowały o ich wielkiej popularności. Okazało się jednak, że freony mają również wielką wadę - niszczą ozon! Freony są tak trwałe, że kiedy dostaną się do atmosfery, mogą tam pozostawać w nawet ponad 130 lat. Miliony ton freonów gromadzi się więc w ozonosferze, gdzie działa na nie promieniowanie ultrafioletowe powodujące ich rozkład. W skutek ich rozpadu pod wpływem promieniowania słonecznego powstają atomy chloru, który skutecznie niszczy warstwę ozonową - jedyną ochronę przed promieniowaniem UV.

Co to są promienie UV? Ultrafiolet (UV, promieniowanie ultrafioletowe, nadfiolet) to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali krótszej niż światło widzialne i dłuższej niż promieniowanie rentgenowskie (ang. X-rays). Oznacza to zakres długości od 100 nm do 380 nm. Słowo "ultrafiolet" oznacza "powyżej fioletu" i utworzone jest z łacińskiego słowa "ultra" (ponad) i słowa "fiolet" oznaczającego barwę o najmniejszej długości fali w świetle widzialnym. Dawniej było nazywane promieniowaniem "pozafiołkowym".

Wpływ promieni UV na zdrowie człowieka Promieniowanie UV-A jest mniej szkodliwe niż inne zakresy; uszkadza włókna kolagenowe w skórze, co przyspiesza procesy starzenia. Ale długoletnia ekspozycja na duże dawki promieniowania UV-A może powodować zaćmę (tzw. zaćma fotochemiczna), czyli zmętnienie soczewki. Inne rodzaje promieniowania UV nie mogą powodować zaćmy, ponieważ są pochłaniane w całości przez rogówkę. UV-B, którego jest najwięcej gdy słońce jest w zenicie, powoduje wytwarzanie witaminy D w skórze, co działa przeciwnowotworowo. Podczas tego procesu skóra zarumienia się. Najbardziej energetyczne UV-C jest najbardziej niebezpieczne dla ludzkiego organizmu. Może powodować zapalenie rogówki oka. Długa ekspozycja na działanie UV-C ma związek ze zwiększoną częstością występowania nowotworu złośliwego skóry - czerniaka, a także częstszych, choć mniej agresywnych guzów jak rak płaskonabłonkowy i podstawnokomórkowy .

Zastosowanie promieni UV W lampie jarzeniowej wytwarzany ultrafiolet z użyciem rozprężonych par rtęci, przez które płynie prąd elektryczny. Luminofor pochłania to promieniowanie i emituje światło białe. Lampa kwarcowa emituje promieniowanie ultrafioletowe, które wykorzystuje się w solarium do sztucznego opalania. Ultrafiolet powoduje świecenie - fluorescencję wielu substancji chemicznych. Można go wykorzystać do analizy zabezpieczonych przed podrobieniem banknotów albo w oględzinach miejsca zbrodni. Fluorescencyjne znaczniki mogą służyć do oznaczania badanych substancji organicznych, dzięki czemu można łatwo obserwować ich przemiany w organizmach żywych (zobacz: spektroskopia UV). Ultrafiolet ma własności bakteriobójcze. Promieniowanie ultrafioletowe pozwala na wykonanie w technice fotolitografii elementów półprzewodnikowych. Można uzyskać rozdzielczości wzorów rzędu 90 nmNiektóre owady, np. pszczoły widzą promieniowanie ultrafioletowe. Wiele kwiatów ma specjalne barwniki, które reagują na ultrafiolet.

Skutki dziury ozonowej

1. Jeśli warstwa ozonowa stanie się zbyt cienka, aby ochronić Ziemię przed zabójczym promieniowaniem Słońca może dojść do katastrofy. Rośliny wystawione na działanie szkodliwego czynnika mogą nie wyprodukować nasion co może doprowadzić do wyginięcia niektórych gatunków roślin uprawnych. Bez roślin które można wykorzystać jako pokarm zaczną ginąć zwierzęta, a od nich już niedaleko do ludzi. Brak ozonu lub jego znaczny niedobór może spowodować zmiany i zakłócenia naturalnych łańcuchów pokarmowych. Uszkodzenie zielonych roślin lądowych mogłoby na przykład zakłócić cykl przemiany dwutlenku węgla. Przyspieszyło by to znacznie proces tworzenia się niepożądanego efektu cieplarnianego.

2.Promieniowanie ultrafioletowe może jednak negatywnie wpływać bezpośrednio na ludzi. Poprzez wytwarzanie pigmentów w skórze, człowiek tylko w niewielkim stopniu jest zdolny do obrony. Nadmierne promieniowanie UV może osłabiać u ludzi system immunologiczny i tym samym zmniejszać odporność na infekcje i choroby. Wśród chorób tych najgroźniejsze są z pewnością choroby nowotworowe, a szczególnie nowotwory skóry (np. czerniak).

3.Promieniowanie ultrafioletowe powoduje podrażnienie spojówek, a przez to występowanie licznych chorób oczu, głównie zaćmy. Promienie UV powodują także przyspieszenie procesów starzenia się skóry.

Zapobieganie dziurze ozonowej Zapobieganie powstawaniu i powiększaniu się dziury ozonowej powinniśmy zacząć od nas samych i naszego najbliższego otoczenia. Robiąc zakupy w sklepach drogeryjnych i chemicznych powinniśmy być świadomi tego co kupujemy i unikać produktów zawierających związki freonowe tak szkodliwe dla naszego środowiska. Obecnie są na rynku kosmetyki w kulce lub sztyfcie, gdzie nie występują związki szkodliwe i takie powinniśmy kupować. Inną bardzo ważną kwestią jest odpowiednia eksploatacja i prawidłowe pozbywanie się urządzeń chłodniczych. Gdy nam się zepsuje lodówka, nie wyrzucajmy jej przed kontener lecz zawieźmy do sklepu z gospodarstwem domowym, oni najlepiej zutylizują zepsuty sprzęt unikając tym samym zanieczyszczenia środowiska.

Nie wszystko zależy od nas samych, wiele do powiedzenia mają miejscowe władze, które odpowiednimi ustawami i prawami mogą odgórnie zakazać produkcji przedmiotów zawierających freon lub nakazać odpowiednią eksploatację i składowanie zużytego sprzętu chłodniczego. Obecnie jest zawartych wiele ustaw i paktów międzynarodowych, które nakazują zmniejszyć lub całkowicie zakazać produkcji kosmetyków i urządzeń zawierających freon. Pierwsza ustawa międzynarodowa ograniczająca produkcję freonu została zawarta w formie Paktu Montrealskiego i podpisało ją 31 państw, w tym również Polska. Nasz kraj jest również członkiem Konwencji Wiedeńskiej od 1990 roku, która całkowicie zabrania produkcji związków freonowych i importu urządzeń z zagranicy zawierających freon. Pomimo dużych starań władz państwowych jeszcze nie wszystkie państwa przystąpiły do międzynarodowej Konwencji Wiedeńskiej i zabroniły produkcji freonu. Jednak z biegiem lat coraz więcej krajów decyduje się na ten krok, czego wynikiem jest zwiększona troska i ochrona środowiska naturalnego Ziemi.

Wykonali: Tomasz Czupryna Dominik Kobojek Patryk Kajka Patryk Wetoszka