Koszty jakości Jacek Węglarczyk

Jakość nic nie kosztuje. Nie jest prezentem – ale mamy ją za darmo Jakość nic nie kosztuje. Nie jest prezentem – ale mamy ją za darmo. Kosztuje brak jakości – czyli działanie spowodowane niewykonaniem pracy dobrze za pierwszym razem. P. Crosby

Koszty działaniu podejmowanym przez podmioty gospodarcze. Koszty stanowią zawsze punkt wyjścia w działaniu podejmowanym przez podmioty gospodarcze. Każde działanie związane jest z ponoszeniem kosztów – nie ma działań bezkosztowych. Koszty należą więc do podstawowych kryteriów decyzyjnych w każdym przedsiębiorstwie.

Koszty jakości ... wszystkie wydatki służące zapewnieniu, utrzymaniu i poprawie poziomu jakości produktów i usług, jaki jest przez klienta oczekiwany lub został z nim wiążąco ustalony. Ich wysokość wzrasta proporcjonalnie do czasu, dzielącego moment ustalenia błędu / wyrobu niezgodnego / do jego usunięcia. Istnieje wiele metod klasyfikacji kosztów jakości, które mają praktyczny wpływ na metody ich liczenia w przedsiębiorstwie.

Cel określania kosztów jakości dostarczanie kierownictwu / różnych szczebli / informacji dot. wielkości i struktury ponoszonych kosztów jakości identyfikacja miejsc powstawania kosztów ustalanie przyczyn powstawania i struktury kosztów optymalizacja kosztów Praktycznie Rozpoznanie słabych punktów i tendencji Eliminowanie źródeł błędów Obniżanie kosztów / produkcji i serwisu / Ocena skuteczności i efektywności systemu

Trzy rodzaje podejścia Przez koszty jakości - A Przez koszty wytwarzania - B Przez straty jakościowe - C Szczególnie popularne jest podejście A ; podejście C jest w praktyce rozszerzonym lustrzanym odbiciem A ; podejście B jest najbardziej biznesowe i procesowe !!!.

Model PAF Im większe P i A , tym mniejsze powinny być F / Prevention, Apraisal, Failure / - 1957 Zapobieganie - przeciwdziałanie potencjalnym przyczynom braku jakości Ocena - pomiary, sprawdzanie, kontrola jakości Błędy - szkody, koszt niespełnienia wymagań – przed i po dostawie Przyjmuje się, że koszty zapobiegania i oceny są rodzajem inwestycji ; szkody są oczywistą stratą. Im większe P i A , tym mniejsze powinny być F

Szkody … … wewnątrz organizacji – ponowne wykonanie wyrobu lub usługi, przeróbki i poprawki, ponowne badanie, złomowanie … na zewnątrz organizacji – obsługa i naprawa wyrobu, koszty gwarancji i zwrotów, koszty wycofania z rynku, koszty z tytułu odpowiedzialności prawnej, upusty i rabaty

Model normowy – ISO 9004 Koszty jakości Koszty wewnętrznego zarządzania jakością / operacyjne / Koszty zewnętrznego zarządzania jakością Koszty niezgodności Koszty zgodności Koszty błędów wewnętrznych Koszty błędów zewnętrznych Koszty zapobiegania Koszty oceny

Koszty wewnętrzne / operacyjne / zgodności – koszty zaspokojenia wszystkich ustalonych potrzeb klienta, przy równoczesnym prawidłowym przebiegu procesu niezgodności - koszty spowodowane nieprawidłowym przebiegiem procesu - p. dalej Koszty zewnętrzne niestety już musimy płacić klientowi …

Model procesowy … grupuje koszty wewnętrzne / zgodności i niezgodności / dla każdego procesu, przy założeniu, że obie kategorie mogą być źródłem oszczędności. Obecnie przyjmuje się, że ocena procesu bez uwzględnienia kosztów zewnętrznych nie daje pełnego obrazu jakości zarządzania, a także wyrobu.

Koszty zapobiegania – przykłady Zgodność … Koszty zapobiegania – przykłady Planowanie jakości / system / Poprawa jakości / programy naprawcze / Przeglądy jakości projektów Ocena podwykonawców Auditowanie wewnętrzne Szkolenia jakościowe Ocena satysfakcji klienta

Koszty oceny jakości – przykłady Zgodność … Koszty oceny jakości – przykłady Kontrola surowców i innych materiałów Kontrola i monitoring procesu Pomiary i badania wyrobu Zakupy i utrzymanie AKP Badania pilotowe

Koszty błędów wewnętrznych – przykłady Niezgodność … Koszty błędów wewnętrznych – przykłady Koszty braków – straty wyrobu Zagospodarowanie braków / sortowanie, naprawa, likwidacja, przekwalifikowanie / Koszty analizy przyczyn błędów Koszty ponownej kontroli Przestoje, awarie

Koszty błędów zewnętrznych – przykłady Niezgodność … Koszty błędów zewnętrznych – przykłady Reklamacje i naprawy gwarancyjne Rękojmia i jej skutki Zwroty wyrobów Błędy dostaw, terminy Procesy, odpowiedzialność prawna Straty biznesowe – rynki zbytu, klienci, marka

Koszty zewnętrznego zarządzania jakością – przykłady Opłaty za audity zewnętrzne niesystemowe – w konsekwencji opłaty za uzyskanie i utrzymanie certyfikatu, atestu, świadectwa wyrobu Opłaty certyfikacyjne systemowe Koszty pomocy zewnętrznej w doskonaleniu systemu - konsulting Koszty uczestnictwa w programach jakościowych / np. Polska Nagroda Jakości /

Spirala kosztów jakości Wykrycie błędu Na etapie projektowania - 1 zł Na etapie produkcji - 10 zł U klienta - 100 zł Zasada dziesięciokrotności mówi o potrzebie jak najwcześniejszego wykrycia wyrobu niezgodnego i likwidacji przyczyn wadliwości.

Wskaźniki kosztów jakości Wybrane jako mierniki wartości kosztowe muszą być rozpatrywane w powiązaniu z miernikami biznesowymi – np. sprzedaż netto, koszty ogólne. PRZYKŁADY : całkowite koszty jakości / przychody ze sprzedaży ilość braków wewnętrznych / całkowity wolumen produkcji wartość braków wewn. i zewn. / zysk firmy wskaźnik reklamacji koszty niezgodności / koszty produkcji braki wewnętrzne / braki zewnętrzne

Analiza kosztów jakości / ABC ~ Pareto / Activity Based Costing Typ analizy opartej na zasadach znanej matrycy BCG. OBROTY / malejąco / Activity KOSZTY WAD / malejąco / Costs 1 – wysokie koszty wad 3 – niskie koszty wad w produkcie podstawowym 7 – wysokie koszty wad 9 – niskie koszty wad w produkcie marginalnym Oceny i wnioski dalej. 7 8 9 4 5 6 1 2 3

20 % produktów powoduje 80 % kosztów wad. Wnioski 1 , 2 - priorytet w kosztach jakości ; należy szukać i usuwać wady właściwie za wszelką cenę 3 - produkt przyszłościowy / mało wad, duże obroty / 7 , 8 - produkty do usunięcia z programu produkcji – minimalny udział, duże wydatki związane z kosztami jakości 6 , 9 - zwiększyć marketing i udział w obrotach / niskie koszty jakości / 4 , 5 - znaki zapytania ; należy dążyć do przesunięcia produktu do grupy 1 – 2 lub 7 – 8 / działania marketingowe lub zaniechanie / 20 % produktów powoduje 80 % kosztów wad.

rachunku kosztów jakości Koncepcja wdrożenia rachunku kosztów jakości Identyfikacja kosztu i kategorii kosztu jakości Stworzenie listy rankingowej w poszcz. kategoriach Powiązanie wybranych kosztów z miernikami biznesowymi Określenie wskaźników syntetycznych Wykonanie analizy na bazie w/w wskaźników / wg dowolnej metodyki / Określenie sposobów wykorzystania i wdrożenia wyników Systematyczny nadzór

Potrzeby techniczne Opracowanie procedur i instrukcji prowadzenia rachunku kosztów jakości Przeprowadzenie szkolenia jw. Dostosowanie systemu finansowo – księgowego do utworzonej bazy wskaźników oraz odpowiedniego raportowania Weryfikacja procedur procesowych Wyjściem praktycznym jest ścisła współpraca z działem controllingu odpowiedzialnym za zbieranie danych i wstępną analizę kosztów.

Metody prowadzenia ewidencji kosztów Jednorazowa diagnoza – szybkość, duże przybliżenie, ocena potencjalnych możliwości doskonalenia Systematyczna rejestracja – ocena trendów, możliwość szybkiej reakcji w przypadku nagłych odchyłek, możliwość ustalania związków przyczynowo – skutkowych, duży koszt i biurokracja Rejestracja wyrywkowa – tylko w wybranych obszarach / koniecznych i możliwych / ; na bazie jednorazowej diagnozy lub analizy danych księgowych Ponieważ rachunek kosztów jakości jest kosztem, musi być uzasadniony ekonomicznie.

W publikacjach … Koszty błędów 65 – 70 % - wewnętrzne do 30 % - zewnętrzne do 40 % Koszty oceny 20 – 25 % Koszty zapobiegania 5 – 10 % Koszty zapobiegania stanowią więc 1/20 całkowitych kosztów jakości.

Zagrożenia Zbyt dużo w zbyt krótkim okresie czasu Próba mierzenia wszystkich kosztów Zaliczanie do kosztów jakości elementów kontrowersyjnych Inne, np., pominięcie działu finansowego ; wyodrębnienie spornych kosztów ; sporządzanie jednego typu raportu ; wdrożenie systemu na zbyt szeroką skalę ; nieuwzględnianie specyfiki ; oczekiwanie, że sam rachunek załatwi problem – brak dalszego ciągu ; traktowanie systemu jako sprawy konkretnej osoby lub grupy.

Literatura E. Skrzypek, L. Czternastek Koszty jakości – aspekty teoretyczne i praktyczne PTE, Lublin 1998 2. T. Wawak Zarządzanie przez jakość, WIE Kraków 1999 3. K. Lisiecka, K. Cholewicka – Goździk, Z. Zymonik - artykuły w Problemach jakości