Czynności wstępne zmierzające do ustalenia i ujęcia sprawcy przestępstwa

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Informacja wskazująca na uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa jako warunek wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego we wszystkich przypadkach popełnienia przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego! (art.10 §1 k.p.k.)

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Źródłem takiej informacji są najczęściej osoby: pokrzywdzeni świadkowie funkcjonariusze policji czasem sprawcy inne osoby mające jakąś wiedzę o zdarzeniu Podział źródeł na zewnętrzne i wewnętrzne

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie (społeczny bądź prawny) obowiązek społeczny (spoczywa na każdym obywatelu, który dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu; niedopełnienie bez konsekwencji prawnych; wymiar moralny)

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy obowiązek prawny przesłanki przedmiotowe - chodzi o rodzaj przestępstwa, określony w k.k. w art. 240: ludobójstwo, masowy zamach, spisek przeciwko RP, zamach stanu, szpiegostwo, zamach na prezydenta RP, zamach terrorystyczny, zabójstwo, sprowadzenie katastrofy, przejęcie kontroli na statku, pozbawienie wolności, branie lub przetrzymywanie zakładnika

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy przesłanki podmiotowe; chodzi o osoby, które: z uwagi na pełnione funkcje kierownicze w instytucjach państwowych i samorządowych są zobligowane do zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, niedopuszczenia do zatarcia śladów i dowodów; z uwagi na wykonywany zawód lekarza – są obowiązane zawiadomić organy ścigania o każdym przypadku zabójstwa, uszkodzenia ciała...

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Doniesienia zewnętrzne to: zawiadomienia obowiązkowe i społeczne zawiadomienia składane jawnie (pokrzywdzeni, świadkowie, podmioty zobligowane: podają dane osobowe) lub anonimowo (list, telefon, mail) samooskarżenia (bywają też fałszywe) informacje z publikatorów (prasa, radio, TV, sieć) informacje z inst. kontrolno-rewizyjnych (NIK, PIP, Sanepid, instytucje kontroli skarbowej)

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Źródła wewnętrzne (celowo zorganizowane i wykorzystywane przez uprawnione służby) informacje wynikające z czynności operacyjno-śledczych (także monitoringu wizyjnego), informacje pochodzące ze źródeł osobowych wyniki działań patrolowych (także kontroli drog.) informacje z analiz spraw aktualnie prowadzonych lub umorzonych (archiwalnych) inne, wynikające np. z kontaktów policji ze społ.

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Profilowanie: jedna z metod prowadzących do wytypowania i identyfikacji sprawcy; polega na stworzeniu portretu psychologicznego przestępcy, dopasowaniu do populacji i wybraniu z niej osób odpowiadających portretowi Thomas Bond i profil Kuby Rozpruwacza z Londynu z 1888 r. James Brussel i portrety George’a Metesky (Szalonego Bombowca z NY - lata 40. i 50.) oraz Alberta de Salvo (Dusiciela z Bostonu - lata 60.) Sprawa Zdz. Marchwickiego - Wampira ze Śląska (lata 60 i 70)

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Profiler korzysta z baz danych, które powinny spełniać trzy funkcje: eksploracyjną (baza umożliwia kojarzenie cech, motywów sprawców z typami przestępstw, zwłaszcza zabójstw, sposobami ich popełniania) identyfikacyjną (dane archiwalne mogą „pasować” do spraw prowadzonych, nierozwiązanych) weryfikacyjną (hipotezy profilerów można testować w bazach danych...)

Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy Przy profilowaniu uwzględnia się też: dane wiktymologiczne, w tym medyczne (założenie: przestępstwo to wypadkowa skłonności sprawcy i wiktymologicznej podatności ofiary – trzeba je skonfrontować) dane z miejsca zdarzenia czas (termin) i czas trwania zdarzenia Profil obejmuje: dane społ.-demograficzne, cechy psych., motywy działania, charakterystykę zachowań, skłonności przestępczych, upodobań

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Pościg: zespół działań organizacyjnych, taktycznych i technicznych zmierzających do ujęcia sprawcy przestępstwa lub osoby podejrzanej o jego dokonanie: bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa wobec osób, których nie zatrzymano w zasadzce wobec osób, które ukrywają się przed tymczasowym aresztowaniem wobec zbiegów

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Pościg bezpośredni: podejmowany ad hoc, czasem z pomocą obywateli lub przez obywateli powinien zostać podjęty bezzwłocznie i być prowadzony bezpośrednio za uciekającym, dobrze, gdy pozostaje w polu widzenia (zwłoka dopuszczalna, gdy trzeba udzielić pomocy, zabezpieczyć ślady) trzeba powiadomić jednostkę o podjętych działaniach jednostka winna wesprzeć, zabezpieczyć miejsce zdarz.

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Pościg pośredni: organizowany jakiś czas po dokonaniu przestępstwa, najczęściej, gdy pościg bezpośredni zakończył się fiaskiem; celem – ujęcie ukrywającego się sprawcy (zob. film Ścigany) możliwe dokładne przygotowanie, poprzedzone przygotowaniem taktycznym możliwa zasadzka, działania zaporowe, współpraca ze społeczeństwem

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Pościg czołowy/„po śladach” (kryterium wyodrębnienia – sposób dokonywania) prowadzony ustaloną/domniemaną trasą ucieczki sprawcy bądź po jego śladach prowadzony z miejsca dokonania przestępstwa, miejsca ucieczki, czasem siedziby jednostki policji pomocne wykorzystanie psa tropiącego dobrze jest widzieć uciekającego nie tylko ze względów taktycznych, ale i postęp. dowodowego

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Działania zaporowe (pościg zaporowy): blokada dróg ucieczki blokada przemieszczania się podejrzanego (posterunki, aktywizacja patroli, środki techniczne: kolczatki, zapory) wykorzystanie zasadzki:

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Zasadzka - metoda taktyki kryminalistycznej, polegająca na skrytym i zakonspirowanym rozmieszczeniu funkcjonariuszy organów ścigania w określonym miejscu, z możliwością wykorzystania środków techniki operacyjnej, w celu zdemaskowania i ujęcia osób podejrzewanych o popełnienie przestępstwa w warunkach bezpośrednich dowodów świadczących o winie lub zapobieżeniu popełnienia czynu zabronionego.

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Celem zasadzki może być: ujęcie nie spodziewającej się tego osoby (np. uciekającego, szantażysty, poszukiwanego) odzyskanie rzeczy związanych z popełnieniem przestępstwa zdemaskowanie nieznanych wcześniej uczestników procederu zapobieżenie popełnieniu przestępstw przez zatrzymanych

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Funkcje zasadzki: wykrywczo-dowodowa profilaktyczna (prewencyjna) Zasadzkę stosuje się, gdy: osoby podejrzewanej nie można zatrzymać inaczej zatrzymanie w innych okolicznościach nie pozwoliłoby na uzyskanie bezpośrednich dowodów świadczących o winie tej osoby („gorący uczynek”)

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Zasadzka wymaga przygotowania dokładnego planu: przewidującego wybór i rozpoznanie miejsca pozwalającego dobrać uczestników określającego ich role określającego dobór środków technicznych i zasady ich wykorzystania, w tym środków łączności!!!

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Zasady zasadzki: operację należy utrzymać w tajemnicy funkcjonariuszy wyznaczonych do udziału w zasadzce należy powiadomić w czasie jak najbliższym terminowi realizacji stała obserwacja terenu jedno miejsce dla kierującego operacją łączność między uczestnikami sporządzenie protokołu z zatrzymania

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Zasadzka statyczna (organizowana w pomieszczeniu lub w przestrzeni otwartej: albo - albo) Kombinowana (i w pomieszczeniu i w terenie otwartym) Dynamiczna (zmienność warunków, ruchomy sposób realizacji)

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Pułapka kryminalistyczna – środek techniki kryminalistycznej, tj. środek chemiczny i/lub urządzenie techniczne, stosowane przez uprawnione służby w celu: niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego obezwładnienia na pewien czas sprawcy stworzenia sytuacji dogodnej do zatrzymania sprawcy oznakowania sprawcy lub przedmiotów zarejestrowania przebiegu działania i wyglądu sprawcy

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Pułapki stosujemy, gdy: trudno jest rozmieścić uczestników zasadzki miejsce wymagałoby trwającej długi czas obecności funkcjonariuszy w ukryciu istnieje obawa o bezpieczeństwo funkcjonariuszy istnieje potrzeba zachowania większej dyskrecji i manewrowości prowadzonych działań chcemy uzyskać dodatkowe dowody, móc zidentyfikować sprawcę w razie jego ucieczki

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Rodzaje pułapek: pułapki sygnalizujące (alarmują o znalezieniu się osoby niepożądanej w pewnym miejscu: akustyczne, świetlne; wykorzystujące promieniowanie, fale radiowe, przerwanie obwodu elektrycznego) pułapki znakujące (służą do oznaczenia osoby dokonującej czynu zabronionego; dowodzą jej związku z miejscem, przedmiotem, kontaktu z osobą: np. bezbarwne środki chemiczne świecące w pr. UV)

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy pułapki obezwładniające (substancje paraliżujące, obezwładniające, zabezpieczenia mechaniczne – zob. wielokrotne tarapaty Jamesa Bonda) pułapki rejestrująco-utrwalające (fotopułapki; rejestrują określone sytuacje, wygląd sprawcy...) pułapki kombinowane (to kilka pułapek stosowanych na raz) Uwaga na profilaktyczne działanie pułapek (np. alarmów)

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Poszukiwania To forma czynności taktyczno-kryminalistycznych mających na celu ustalenie miejsca pobytu: osób podejrzewanych o popełnienie czynu przestępnego lub... osób zgłoszonych jako zaginione

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Warunki prowadzenia poszukiwań: znana jest tożsamość osoby poszukiwanej osoba poszukiwana ukrywa się osoba poszukiwana nie może poinformować o miejscu pobytu (została uwięziona, porwana, nie żyje) osoba poszukiwana nie potrafi poinformować o miejscu pobytu (jest ranna, jest chora psychicznie)

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Poszukiwania bywają elementem pościgu, gdy znany jest teren przebywania osoby ściganej, znany jest jej rysopis, nie jest tylko znany kierunek ucieczki...

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Punktem wyjścia poszukiwań: ustalenie danych personalnych i rysopisu poszukiwanego Jak tego dokonać?

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Krok następny w poszukiwaniach: przeszukanie ostatniego miejsca pobytu (może zostały w nim jakieś wskazówki dotyczące powodu, motywu zaginięcia, upodobań, ślady związane ze zdarzeniem – zob. Milczenie owiec) wywiady z członkami rodziny, znajomymi, sąsiadami (może coś widzieli, coś wiedzą o planach, znają upodobania, kontakty poszukiwanej osoby

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy Poszukiwania – kolejne czynności obserwacja miejsc, z którymi osoba poszukiwana była kojarzona (lokale, miejsca zamieszkania członków rodziny, znajomych) sprawdzanie miejsc sprzyjających ukryciu (od hoteli, przez noclegownie, tereny działkowe, parki, dworce itd.) uwzględnianie zmiany wyglądu i nazwiska osoby poszukiwanej

Działania zmierzające do ujęcia sprawcy W razie : stwierdzenia celowego ukrywania się osoby przed organami sprawiedliwości oraz przewidywania problemów z jej ujęciem możliwe jest wydanie zarządzenia o ustaleniu miejsca pobytu, także zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu poszukiwanego jeśli to przestępca - możliwe wszczęcie poszukiwania listem gończym (art. 279 k.p.k.)

Ujęcie i zatrzymanie sprawcy Prawo do zatrzymania przysługuje każdemu obywatelowi i uprawnionym organom zatrzymanie obywatelskie, czyli ujęcie (na gorącym uczynku; po jego dokonaniu - na osobie, która dokonała zatrzymania, ciąży obowiązek [art. 243 k.p.k.] niezwłocznego przekazania ujętego policji) zatrzymanie przez uprawnione organy państwowe (wystarczy uzasadnione przypuszczenie popełnienia przestępstwa; wysokie prawdopodobieństwo)

Ujęcie i zatrzymanie sprawcy Procesowe i porządkowe funkcje zatrzymania zabezpiecza osobę dla celów procesowych (np. aby przeprowadzić okazanie) przeciwdziała matactwu umożliwia zastosowanie środka zapobiegawczego zapewnia dowód w postaci np. zeznań powstrzymuje osoby przed dalszym zakłócaniem porządku, stwarzaniem zagrożenia; także chroni