System wyborczy, a wyniki wyborów w Polsce Maciej Jacyno-Onuszkiewicz, Urszula Kukołowicz, Martyna Mileszyk, Rafał Miśta, Elżbieta Spalitabaka

Plan prezentacji System wyborczy - ujęcie teoretyczne Pułapki proporcjonalności wyborów Metoda proporcjonalna a wybory samorządowe 2006 blokowanie progi wyborcze wielkość okręgów Wady i zalety systemu proporcjonalnego

System wyborczy - ujęcie teoretyczne

System wyborczy System wyborczy – zespół reguł odnoszących się do sposobu wyrażania przez wyborców swych preferencji oraz do sposobu transformacji głosów na mandaty przydzielane rywalizującym ugrupowaniom. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy wyborcze: większościowy proporcjonalny

System większościowy System większościowy – mandaty otrzymuje tylko ta partia, ten kandydat, który uzyskał określoną prawem większość głosów w danym okręgu Okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe System większościowy występuje w dwóch postaciach: system wyborczy większości bezwzględnej system wyborczy większości względnej (zwykłej)

System proporcjonalny Stosowany w okręgach wielomandatowych Podział mandatów między partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez każdą z nich Podział mandatów ustalany jest według różnorodnych metod matematycznych (np. d’Hondta, Sainte-Lague)

Metody liczenia głosów Metoda d'Hondta - polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

Metoda Sainte-Lague - polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów z liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się, dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste: 1, 3, 5, 7, itd., a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle największych, ile jest mandatów do obsadzenia.

Pułapki proporcjonalności wyborów

Metoda d’Hondta

Metoda Sainte-Lague

Próg wyborczy:

Podział wg wartości mandatu

Metoda proporcjonalna, a wybory samorządowe 2006

Blokowanie list

System wyborczy w wyborach do sejmików wojewódzkich w 2006 roku proporcjonalność blokowanie list Podobna instytucja w ordynacji do Sejmu zastosowanej w 1991 roku.

Blokowanie – na czym polega? Przydział dla partii/komitetów: progi: 5% dla partii, 15% dla bloków rozdział mandatów metodą d’Hondta w obrębie bloków rozdział metodą Sainte-Lague dla partii z ponad 5% głosów porządek preferencji: głos najpierw na blok/koalicje, potem na partie, na końcu na kandydata

Kto na tym zyskał?

Rozdział głosów Wariant Mandaty dla bloków i partii (obow. ordynacja) Mandaty koalicji powyborczej wg starej reguły PiS+SO+LPR 218 193 PO+PSL 269 271 LiD 66 87 Inne 8 10

Rozdział głosów Partia Głosy % Nowa reguła Stara reguła M PO 3 306 667 27,3 186 33,33 192 34,22 PiS 3 038 002 25,10 170 30,30 180 32,09 KKW LiD 1 736 608 14,35 66 11,76 87 15,51 PSL 1 582 831 13,08 83 14,62 79 14,08 SO 670 745 5,54 37 6,60 11 1,96 LPR 568 935 4,70 2 0,36

Problemy Wyrażanie preferencji Stabilne większości i destabilizujące mniejszości w sejmikach Nieformalne znaczenie bloków Reguły wyborcze Monotoniczność preferencji

Progi wyborcze

Progi wyborcze minimalny procent poparcia wyborców uprawniający komitet wyborczy do uczestniczenia w rozdziale mandatów stosowane w celu uniknięcia dużego rozdrobnienia sceny politycznej w kraju, gdzie ordynacja wyborcza wprowadza proporcjonalny system wyborczy jeden z głównych parametrów systemu wyborczego wpływają nie tylko na wyniki wyborów, ale także dotyczą strategii poszczególnych partii i komitetów wyborczych oraz wyborców i ich preferencji

Znaczenie progów wyborczych w wyborach – wybory do sejmików województw 2006 dwa progi wyborcze: 5% w skali województwa dla samodzielnych liczb wyborczych oraz 15% dla bloków wyborczych porównawcze warianty ordynacji związane z progiem 5%: wariant I: wyniki partii podprogowych nie są w ogóle uwzględniane wariant II: nie ma progów wyborczych

PARTIA ODDANYCH GŁOSÓW OBOW. ORDYNACJA WARIANT I WARIANT II suma % mandaty PO 3 306 667 27,32 186 187 182 PiS 3 038 002 25,1 170 156 161 KKW LiD 1 736 608 14,35 66 73 PSL 1 582 831 13,08 83 89 81 Samoobrona 670 745 5,54 37 45 LPR 568 935 4,7 11 12 KPEiR 358 708 2,96 UPR 163 410 1,35 PPP 135 538 1,12 RAŚ 63 070 0,52 --- 3 MN 49 131 0,41 7 PS Lubawski 42 119 0,35 1 NOP 41 171 0,34 ChRS 40 306 0,33 WSWM 36 873 0,3 PSP 16 773 0,14

Wnioski duże znaczenie progów wyborczych przy zastosowaniu klauzul zaporowych wybory stają się bardziej partyjne; mniejsze szanse lokalnych list progi wyborcze obniżają proporcjonalność rozdziału mandatów

Okręgi wyborcze

Funkcje wyborów, które mają wpływ na wielkość okręgów wyborczych odzwierciedlenie poglądów wyborczych wyłonienie stabilnej większości funkcja legitymizująca Bardziej stabilna większość Pogorszenie odzwierciedlenia preferencji wyborczych

Przykład: wybory do sejmików wojewódzkich w 2006r. 49 okręgów 88 okręgów Partia Głosy Poszerzone okręgi Wyniki z 2006r. Różnica % M* PO 27,32 179 31,91 186 33,16 -7 1,25 PSL 13,08 86 15,33 83 14,80 3 0,53 PiS 25,10 171 30,48 170 30,30 1 0,18 Samoobrona 5,54 32 5,70 37 6,60 -5 0,89 LPR 4,70 12 2,14 11 1,96 KWW LiD 14,35 74 13,19 66 11,76 8 1,43 MN 0,41 6 1,07 7 -1 PS Lubawski 0,35 0,00 KPEiR, UPR, PPP, NOP 5,75

Wnioski Wielkość okręgów wyborczych ma istotny wpływ na wyniki wyborów Wzrost dopasowania do preferencji wyborczych Progi naturalne bardziej zbliżone do ustawowego 5% Na powiększeniu okręgów wyborczych zyskują partie Metoda Sainte – Lague Metoda d’Hondta Metoda Hare’a - Niemayera DUŻE ŚREDNIE MAŁE Silny wpływ możliwości tworzenia bloków!

Brak progów i powiększone okręgi Partia** Oddanych głosów Brak progów i powiększone okręgi Wyniki z 2006r. Różnica suma % M* PO 3 306 667 27,32 173 30,84 186 33,16 -13 2,32 PiS 3 038 002 25,10 146 26,02 170 30,30 -24 4,28 KKW LiD 1 736 608 14,35 74 13,19 66 11,76 8 1,43 PSL 1 582 831 13,08 83 14,80 0,00 Samoobrona 670 745 5,54 40 7,13 37 6,60 3 0,53 LPR 568 935 4,70 29 5,17 11 1,96 18 3,21 KPEiR 358 708 2,96 UPR 161 506 1,33 PPP 135 538 1,12 RAŚ 63 070 0,52 MN 49 131 0,41 6 1,07 7 1,25 -1 0,18 PS Lubawski 42 119 0,35 1 NOP 41 171 0,34 ChRS 40 306 0,33 2 0,36 PSP 16 773 0,14

Wady i zalety systemu proporcjonalnego

ZALETY: lepsze odzwierciedlenie preferencji wyborców większą przystępność dla mniejszych ugrupowań i mniejszości etnicznych równość głosu wyborczego wg niektórych badań, skutkuje wyższą efektywnością i stabilnością polityki rządów, oraz wyższą frekwencją wyborczą system głosu przechodniego niezależność kandydatów od kierownictwa partii

WADY: rozczłonkowanie parlamentu słaba więź między regionem a przedstawicielem regionu ułatwianie zaistnienia partiom skrajnym niemożność odsunięcia partii od władzy zasady podziału mandatów są często niezrozumiałe dla wyborców w systemach z listami wyborczymi daje dużą władzę centralnemu kierownictwu partii