PIERWSZE LATA II RZECZPOSPOLTEJ

Pierwsze lata II Rzeczpospolitej Geneza odzyskania niepodległości 1. Upadek państw zaborczych Kryzys i wojna domowa w Rosji Klęska w wojnie światowej Niemiec i Austro-Węgier 2. Uznanie potrzeby powstania niepodległego państwa polskiego przez zwycięskie państwa ententy 3. Powstanie polskich ośrodków politycznych i wojskowych w kraju i na emigracji

Pierwsze lata II Rzeczpospolitej OŚRODKI WŁADZY W POLSCE W LISTOPADZIE 1918 ROKU B. zabór rosyjski Galicja B. zabór pruski Francja Instytucja Rada Regencyjna Tymczasowy Rząd Ludowy Rady Delegatów Robotniczych Polska Komisja Likwidacyjna Naczelna Rada Ludowa Komitet Narodowy Polski Zaplecze polityczne Konserwatyści Lewica Niepodległościowa (PPS, PPSD, PSL „Wyzwolenie”) Lewica Rewolucyjna + Lewica Niepodległościowa (PPS „Lewica” + SDKP i L= KPRP) Większość Partii Galicyjskich PSL „Piast” Chadecja i Narodowa Demokracja Narodowa Demokracja Siła zbrojna Polski Korpus Posiłkowy Polska Organizacja Wojskowa Formacje Ochotnicze + POW Dywizja Hallera Okoliczności zakończenia działalności Rozwiązanie na rzecz Piłsudskiego, listopad 1918 Rozwiązanie na rzecz rządu Moraczewskiego, listopad 1918 Stopniowe rozwiązanie, początek 1919 Rozwiązanie na rzecz rządu Moraczewskiego listopad 1918 Rozwiązanie na rzecz rządu Paderewskiego, czerwiec 1919 Rozwiązanie na rzecz rządu Paderewskiego, styczeń 1919

Pierwsze lata II Rzeczpospolitej 10 XI 1918 - powrót Józefa Piłsudskiego z Magdeburga do Warszawy. 11 XI 1918 - Rada Regencyjna przekazuje mu dowództwo nad wojskiem polskim. 14 XI 1918 - rozwiązanie Rady Regencyjnej. XI 1918 - powołanie rządu z Jędrzejem Moraczewskim na czele. 22 XI 1918 - rząd wydaje dekret, powierzający Józefowi Piłsudskiemu urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa: Najwyższa władza państwowa Prawo powoływania i odwoływania rządu Stanowienie prawa

Pierwsze lata II Rzeczpospolitej Styczeń 1919 powołanie nowego rządu z Ignacym Paderewskim na czele Roman Dmowski zostaje szefem polskiej delegacji na kongresie paryskim 21 II 1919 uznanie przez Radę Najwyższą Mocarstw Sprzymierzonych rządu polskiego

Wyniki głosowania do Sejmu Ustawodawczego Pierwsze lata II Rzeczpospolitej Wyniki głosowania do Sejmu Ustawodawczego 26 stycznia 1919 rok Frekwencja: ok. 80 % Lewica 32,1 % Centrum 13,4 % Prawica 42,7 % W tym: 15 % PSL „Wyzwolenie” 9,9 % PPS W tym: 11,7 % PSL „Piast” W tym: 35,8 % Związek Ludowo-Narodowy 11,1 % mniejszości narodowe

20 II 1919 rok Sejm Ustawodawczy przyjmuje ustawę nazywaną Pierwsze lata II Rzeczpospolitej 20 II 1919 rok Sejm Ustawodawczy przyjmuje ustawę nazywaną Małą Konstytucją : Najwyższą władzę w państwie stanowił Sejm Ustawodawczy, którego wolę wykonywać miał Naczelnik Państwa oraz Rada Ministrów, jako swoisty komitet pozbawiony własnych, niezależnych od parlamentu uprawnień; Prawa i ograniczenia Naczelnika Państwa; Naczelnik Państwa na podstawie "porozumienia z Sejmem" powoływał rząd; Naczelnik Państwa i rząd byli odpowiedzialni przed Sejmem; Naczelnik Państwa został pozbawiony inicjatywy ustawodawczej; Naczelnik Państwa nie posiadał prawa do rozwiązywania parlamentu; Akty prawne wydawane przez Naczelnika Państwa wymagały kontrasygnaty właściwego ministra.

Pierwsze lata II Rzeczpospolitej Konstytucja marcowa została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 17 III 1921 r. Od tego czasu przestała obowiązywać Mała Konstytucja z 20 II 1919 r., która miała charakter przejściowy. Najważniejsze postanowienia: „Państwo polskie jest Rzeczypospolitą. Władza zwierzchnia w RP należy do narodu. Organami narodu w zakresie ustawodawstwa są sejm i senat, w zakresie władzy wykonawczej – prezydent RP łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości – niezawisłe sądy.” (Artykuł 1 i 2 konstytucji) Władzą ustawodawczą jest Sejm i Senat Sejm wybierany na kadencję pięcioletnią liczył 444 posłów. Prawo wyborcze czynne miały osoby od 21 lat. Uprawnienia sejmu: ustalał prawo, budżet, wysokość podatków, sprawował kontrolę nad rządem, ratyfikował liczne traktaty, posiadał inicjatywę ustawodawczą powoływał NIK. Marszałek sejmu mógł zastąpić prezydenta. Senat wybierany na kadencję pięcioletnią liczył 111 senatorów. Prawo wyborcze czynne miały osoby od 30 lat, a bierne od 40 lat. Senat zgłaszał poprawki do ustaw sejmowych, za zgodą 3/5 senatorów prezydent miał prawo rozwiązania parlamentu. Zarówno posłów jak i senatorów chronił immunitet.

Pierwsze lata II Rzeczpospolitej Władzą wykonawczą jest Prezydent i Rząd. Prezydent wybierany na 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe. Zadania prezydenta: mianował i odwoływał rząd, wyższych urzędników, podpisywał akty prawne, wypowiadał wojny, a także zawierał pokoje za uprzednią zgodą sejmu. Był zwierzchnikiem armii, miał prawo łaski, rozwiązywał parlament, zwoływał jego posiedzenia, reprezentował państwo na arenie międzynarodowej. Chronił go immunitet z wyjątkiem przypadków: zdrady państwa, pogwałcenia konstytucji lub przestępstwa karnego. Rząd - Rada Ministrów na czele z premierem opracowywała projekty ustaw, decydowała o kierunku polityki. Rząd był odpowiedzialny przed sejmem. Władzę sądowniczą sprawowały niezależne i niezawisłe sądy. Konstytucja gwarantowała szeroki zakres praw obywatelskich: - prawa polityczne – prawo wyborcze, piastowanie urzędów; - prawa obywatelskie – równość, wolność; - prawa społeczne – ochrona pracy, ubezpieczenia, zakaz pracy dzieci do lat 15 - prawa wolnościowe – wolność słowa i prasy.

Wyniki wyborów do sejmu w 1922 roku Pierwsze lata II Rzeczpospolitej Wyniki wyborów do sejmu w 1922 roku Frekwencja mniej niż 70 % Lewica 22 % Centrum 30 % Prawica 29 % W tym: 11 % PSL „Wyzwolenie” 10 % PPS 1,5 % Związek Proletariatu Miast i Wsi (komuniści) 13 % PSL „Piast” 5 % Narodowa Partia Robotnicza 29 % Chrześcijański Związek jedności Narodowej 22% mniejszości narodowe