Janusz Korczak

Spis treści Strona tytułowa Informacje ogólne Lata młodzieńcze Wychowawca Dom Działalność Getto Ostatni marsz Cytaty Zakończenie Źródła

Janusz Korczak, właściwie Henryk Goldszmit, znany jako Stary Doktor lub Pan doktor, pochodzenia żydowskiego, ur. 22.07.1878 lub 1879 w Warszawie, zm. prawdopodobnie 6.08.1942 w Treblince, rodzice: Józef Goldszmit i Cecylia Gębicka, rodzeństwo: siostra Anna. W domu rodzinnym mieszkał z rodzicami, siostrą, a także ukochaną babcią Henryką- Emilią Gębicką.

Janusz Korczak to lekarz, pedagog, pisarz, publicysta, działacz społeczny. Zapoczątkował działania na rzecz praw i równouprawnienia dziecka. W 1926 r. zainicjował pierwsze pismo, redagowane w większości przez dzieci – „Mały Przegląd”, pionier działań w dziedzinie resocjalizacji nieletnich, diagnozowania wychowawczego, opieki nad dzieckiem trudnym.

Przygotowując się do pierwszej klasy gimnazjum, marzył o lepszym świecie, w którym nie będzie okrucieństwa i niesprawiedliwości. Marzenia te znalazły odbicie w Królu Maciusiu Pierwszym. Jako siedemnastolatek rozpoczął pisanie powieści „Samobójstwo”, której nie ukończył. Ulubionym miejscem Korczaka z okresu dzieciństwa i młodości był Ogród Saski. Długotrwała choroba ojca i śmierć w 1896 roku zmusiły młodego Janusza do udzielania korepetycji, aby finansowo wspomóc rodzinę. W 1896 r. opublikował w tygodniku „Kolce” swoją humoreskę pt. „Węzeł gordyjski”, która zapoczątkowała współpracę z tym czasopismem, a także innymi. Pierwsze teksty Henryk Goldszmit podpisywał pseudonimem Hen. Na fotografii Janusz Korczak w mundurze ze szkoły medycznej.

W roku 1898 zdał maturę i zapisał się na Wydział Lekarski Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Stał się członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich i Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego. Rozwijał się literacko. Pisał liczne artykuły i recenzje w tygodniku „Kolce”, jednocześnie współpracował z innymi czasopismami. W okresie studenckim powstała pierwsza powieść „Dzieci ulicy”. Korczak podjął pracę nauczycielską. Prowadził zajęcia na tajnej pensji Stefanii Sempołowskiej. Pracował także w bezpłatnej czytelni dla biednych dzieci. Sobotami w swoim mieszkaniu organizował zabawy dla najmłodszych.

W latach 1900-1915 był członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich W latach 1900-1915 był członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich. W końcowej fazie studiów medycznych rozpoczął pracę na koloniach jako wychowawca. W 1904 i 1907 roku prowadził kolonie dla dzieci żydowskich w ośrodku wakacyjnym „Michałówka”. Korczak pracował również jako wychowawca podczas kolonii dla chłopaków chrześcijańskich w „Wilhelmówce”. Wszechstronna działalność połączona z kolonijnymi doświadczeniami stała się dla Henryka „abecadłem praktyki wychowawczej”, zaowocowała w postaci dwóch książek kolonijnych: „Mośki, Jośki, Srule” (1909) oraz „Józki, Jaśki i Franki”. W 1921 r. dzięki staraniom Korczaka na ofiarowanym i zabudowanym terenie w Gocławku powstała kolonia letnia Domu Sierot pod nazwą „Różyczka”. W 1940 r. Goldszmit, chcąc zapewnić bezpieczeństwo i spokój w czasie wojny, zorganizował swoim wychowankom ostatnie kolonie letnie.

Razem ze Stefanią Wilczyńską założył i prowadził Dom Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie. Budynek znajdował się przy ulicy Krochmalnej 92. Został wybudowany przez Towarzystwo Pomocy dla sierot specjalnie na rzecz jednostki kierowanej przez Korczaka. 2 października 1940 roku Dom Sierot został przeniesiony do getta na ulicę Chłodną 33. Przed wojną współprowadził wraz z Maryną Falską sierociniec dla dzieci polskich Nasz Dom, gdzie stosował nowatorskie metody pedagogiczne.

W 1935 r., pod pseudonimem Stary Doktor, wygłaszał liczne pogadanki dla dzieci, co było nowością w radiofonii polskiej; otrzymał zaproszenie do „Anteny”. W 1938 wygłosił w radiu powieść „Pedagogika żartobliwa”. Za wybitną twórczość literacką Korczak w 1937 roku został odznaczony Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. W 1938 roku współpracował z czasopismami wydawanymi w języku hebrajskim i żydowskim, m.in.: „Olami”, „Olami Hakata”, publikując na ich łamach powiastki, monologi i bajki dla dzieci. Korczak w pierwszych dniach wojny wraz z wychowawcami i współpracownikami dyżurował dzień i noc w Domu Sierot. We wrześniu 1939 roku przemówił do dzieci i rodziców w Polskim Radiu, nawołując do spokoju.

Ostatnie zapiski Korczaka zawarte są w „Pamiętniku” z 1942 r Ostatnie zapiski Korczaka zawarte są w „Pamiętniku” z 1942 r. Powstały one w warszawskim getcie w okresie od maja do sierpnia. Jest to dokument autobiograficzny, stanowiący „głos protestu Korczaka przeciw okrucieństwu hitlerowskich okupantów wobec dzieci, dorosłych, odciętych od reszty miasta, od świata”. Brał udział także w licznych wystąpieniach i odczytach, m.in.: w Zawodowym Zrzeszeniu Nauczycieli Szkół Powszechnych wygłosił odczyt pt. „Dyscyplina w klasie” i „Samorząd w szkole”. W lokalu Towarzystwa „Tarbut” mówił o „Życiu osobistym wychowawcy”, brał udział w zbiorowych odczytach, organizowanych przez różne organizacje żydowskie. Utwory Korczaka miały na celu uczulić społeczeństwo na krzywdę dziecka, brak zrozumienia dziecięcych problemów przez świat dorosłych i zwrócić uwagę rodziców na przyczyny ich niepowodzeń w wychowaniu dzieci.

W czasie wojny nosił polski mundur wojskowy zamiast dyskryminacyjnego oznaczania Żydów niebieską lub żółtą Gwiazdą Dawida. Uważał, że było to bezczeszczenie symbolu. Ostatnie trzy miesiące swojego życia (od maja 1942) spędził w getcie warszawskim. Tam w wolnych chwilach tworzył pamiętnik. Pisanie rozpoczął w 1939 roku. Nie notował przez około 2,5 roku, kiedy całą jego energię wyczerpywała opieka nad dziećmi z Domu Sierot. W tym czasie zastanawiał się nad popełnieniem samobójstwa i bardziej humanitarną śmiercią (niż w komorze gazowej) dla paroletnich dzieci i ludzi starszych, umierających z głodu na ulicach getta. Rozważał, czy eutanazja noworodków nie skróciłaby ich powolnej agonii związanej z drastycznym brakiem żywności.

Newerly, późniejszy jego biograf, próbował w tym czasie dostarczyć mu fałszywe dokumenty z aryjskiej części miasta, ale Korczak odmówił wyjścia z getta. Nie zdecydował się opuścić swych podopiecznych, choć międzynarodowa sława dawała mu szansę na przeczekanie wojny w każdym neutralnym kraju Zachodu. Jego ostatni zapisek w Dzienniku datuje się na 5 lub 6 sierpnia 1942 r. Autor zastanawiał się, czy dobrym celem dla niemieckiego wartownika, stojącego koło muru getta, była jego głowa w oknie.

6 sierpnia 1942 r. hitlerowscy okupanci wyprowadzili z Domu Sierot Korczaka, Wilczyńską, wszystkich współpracowników i dwustu wychowanków. Ostatnim człowiekiem, który widział Janusza i chciał mu pomóc był Nechum Remba (działacz podziemnej organizacji samoobrony w getcie).

Wszyscy zostali wywiezieni w wagonach krytych, zatłoczonych, z okienkami zakratowanymi drutem kolczastym do obozu zagłady w Treblince, niedaleko Małkini. Ostatnią drogę Korczaka i dzieci Nechum Remba relacjonuje: „Wszystkie dzieci ustawiono w czwórki, na czele Korczak, z oczami zwróconymi ku górze trzymał dwoje dzieci za rączki, prowadził pochód. Drugi oddział prowadziła Stefania Wilczyńska, trzeci Broniatowska, czwarty oddział - Szternfeld. Były to pierwsze żydowskie szeregi, które szły na śmierć z godnością. (...) Nawet Służba Porządkowa stanęła na baczność i salutowała. Gdy Niemcy zobaczyli Korczaka, pytali: „Kim jest ten człowiek”.

Na terenie symbolicznego cmentarza w Treblince wśród siedemnastu tysięcy kamieni znajduje się jedno imienne upamiętnienie: JANUSZ KORCZAK (Henryk Goldszmit) I DZIECI. Wychowawca, lekarz stał się symbolem męczeńskiej śmierci deportowanych i zamordowanych ludzi. Janusz Korczak do końca pozostał wierny swoim dzieciom i powołaniu. 

Nierozumną miłością można katować dzieci; prawo winno je wziąć w opiekę. Dziecko chce wiedzieć, czyś sam widział, czy wiesz od innych, skąd wiesz; chce, żeby odpowiedzi były krótkie i stanowcze, zrozumiale, jednobrzmiące, poważne, uczciwe. Czym jest dziecko? Czym jest bodaj tylko fizycznie? Jest ustrojem rosnącym. Dusza dziecka jest równie złożona jak nasza, pełna podobnych sprzeczności, tragicznie zmagająca się z odwiecznym: pragnę, ale nie mogę, wiem, że należy, ale nie podołam. Dziecko, sto masek, sto ról zdolnego aktora. Inne wobec matki, inne wobec ojca, babki, dziadka, inne wobec surowego i łagodnego nauczyciela, inne w kuchni, wśród rówieśników, inne wobec bogatych i biednych, inne w codziennej i świątecznej odzieży. Doświadczenie paru niestosownych pytań, nieudanych żartów, zdradzonych tajemnic, niebacznych zwierzeń uczy dziecko odnosić się do dorosłych jak do oswojonych, ale dzikich zwierząt, których nigdy nie można być dość pewnym. Byłoby błędem sądzić, że rozumieć znaczy uniknąć trudności.

Dlaczego powinniśmy pamiętać o Januszu Korczaku? Korczak był człowiekiem bardzo oddanym dzieciom, oddał za nie własne życie, mimo, że miał możliwość ucieczki. W czasie wojny wykazał się odwagą, na którą nie stać nas dziś. Czytając jego dzieła, możemy wiele się nauczyć o traktowaniu innych, altruizmie, przyjaźni. Zobaczyć prawdziwą stronę wojny, getta, śmierci. Był zawsze przy swoich wychowankach, słuchał ich, traktował poważnie najmłodszych. Wywalczył prawa dziecka. Bardziej liczyło się dla niego dobro podopiecznych niż własne. Własną postawą zmieniał świat na lepsze.

Dziękuję za uwagę Podkład muzyczny: Ryann - Sound of falling rain Informacje: www.treblinka.bho.pl pl.wikipedia.org www.ewabiergunow.strefa.pl Zdjęcia: dziecisawazne.pl korczakchojna.edupage.org www.santiagodechile.polemb.net notatkuj.pl oswradom.edupage.org www.pskorczak.org.pl zspulhowek.szkolnastrona.pl wiadomosci.wp.pl fcit.usf.edu plaszcz-zabojcy.blogspot.com web.oranim.ac.il Podkład muzyczny: Ryann - Sound of falling rain