GLOBALNE BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE Wykład II

Lesław Michnowski Członek Komitetu Prognoz “Polska 2000 Plus” przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk http://www.psl.org.pl/kte kte@psl.org.pl

Informacje dotyczące wykładu: http://www. psl. org. pl/kte/wyklady-sw Informacje dotyczące wykładu: http://www.psl.org.pl/kte/wyklady-sw.htm (w przygotowaniu) Zapytania, uwagi słuchaczy: kte@psl.org.pl leslaw.michnowski@neostrada.pl

Meadows, D.H., …Granice wzrostu (1972)

Dwa podejścia do problemu przeciwdziałania globalnej katastrofie: I - czym więcej ludzi, tym więcej zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego i mniej dostępnych zasobów naturalnych, a zatem szybciej globalna katastrofa; II – czym więcej ludzi zdolnych do MĄDREJ - na dobro wspólne ukierunkowanej poznawczo-intelektualnej, - aktywności twórczej, tym większe szanse przekształcania tych zanieczyszczeń w czynniki podtrzymywania życia ludzi i przyrody oraz zapewniania dostępu do do nowych lub alternatywnych źródeł zasobów naturalnych

Dwie koncepcje przezwyciężania kryzysu globalnego: 1 – socjal-darwinistyczna, „wzrostu (silnych) kosztem (ich słabszego) środowiska społecznego” - współcześnie (co najmniej) „zerowego wzrostu” – poprzez zmniejszanie ilości (zwłaszcza NIECO słabszych) konsumentów deficytowych zasobów (naturalnych i przyrodniczych). albo 2 – ekohumanistyczna, Cywilizacji Życia i Miłości, trwałego rozwoju (sustainable development) „dobra wspólnego/wspólnego interesu”, oparta na zasadzie „rozwoju razem ze środowiskiem społecznym i przyrodniczym”.

Według Jana Pawła II: „przykazanie «nie zabijaj» staje się wezwaniem do czynnej miłości, która ochrania i troszczy się o ROZWÓJ życia bliźniego (...)”[1]. [1] Encyklika Veritatis Splendor, p. 15.

(...) Własność prywatna ma z natury swojej charakter społeczny, oparty na prawie powszechnego przeznaczenia dóbr. (...) Człowiek używając tych dóbr powinien uważać rzeczy zewnętrzne, które posiada (…) za wspólne w tym znaczeniu, by nie tylko jemu, ale i innym przynosiły pożytek (wspólny interes – LM)"

„Własność środków produkcji (…) jest słuszna wtedy, gdy służy użytecznej pracy; przestaje natomiast być uprawniona, gdy nie jest produktywna, lub kiedy służy przeszkadzaniu pracy innych, lub uzyskiwaniu dochodu, którego źródłem jest nie globalny rozwój pracy i społecznego majątku, lecz wyzysk, niegodziwe wykorzystywanie, SPEKULACJA i rozbicie solidarności świata pracy”.

„Z wielką precyzją, chociaż w sposób jednostronny i wybiórczy, Marks opisał sytuację swojego czasu i z wielkim talentem analitycznym przedstawił drogę do rewolucji – nie tylko teoretycznie: z partią komunistyczną, która zrodziła się z manifestu komunistycznego z 1848 roku, konkretnie ją zainicjował.”

„Wówczas miały bowiem zostać zniesione wszystkie sprzeczności (…) Odtąd wszystko miało toczyć się samo słuszną drogą, ponieważ wszystko miało należeć do wszystkich, a wszyscy mieli chcieć dla siebie nawzajem dobra.”

(. ) BUDOWAĆ RAZEM, jeśli chce się UNIKNĄĆ ZAGŁADY WSZYSTKICH (...) BUDOWAĆ RAZEM, jeśli chce się UNIKNĄĆ ZAGŁADY WSZYSTKICH. (…) dobro (…) i szczęście (…) nie dadzą się osiągnąć bez (…) WYRZECZENIA SIĘ własnego EGOIZMU (…) Jan Paweł II, SRS p. 26

Socjal-darwinizm („kultura śmierci”): wzorowany na mechanizmach ewolucji biologicznej sposób dostosowywania form życia (podmiotów życia społeczno-gospodarczego) do nieuchronnie zachodzących zmian w uwarunkowaniach życia „ante factum”, czyli poprzez mnożenie „mutacji” i śmierć podmiotów „niedostosowanych” (do nowych uwarunkowań życia) lub wyrzucanie „na śmietniki” wyrobów „nietrafionych”.

Ekohumanizm, to partnerskie współdziałanie dla dobra wspólnego – wszystkich ludzi (bogatych i biednych, społeczności wysokorozwiniętych i w rozwoju opóźnionych), ich następców oraz środowiska przyrodniczego – powszechnie wspomagane nauką i wysoką techniką.

Jay. W. Forrester (MIT – USA) 1970 – kryzys globalny, bo zbyt dużo: - ludzi; - żywności, - opieki zdrowotnej, czyli NIESPRAWNOŚĆ DOTYCHCZASOWYCH METOD SOCJAL-DARWINIZMU 1995 – brak: - INFORMACYJNYCH NARZĘDZI WSPOMAGANIA POLITYKI, oraz - wiedzy o właściwościach systemów społecznych.

Stan Zmian i Ryzyka (SZiR jako skutek rozwoju nauki i techniki, w tym organizacji): - gdy tempo zmian w Ś i inercja SCT powodują konieczność „feedforward” („ante factum”, pre-emptive) na skutek moralnego zdegradowania się, jako wyłącznej, metody „post factum” – „feedback”. Ryzyko wynika z konieczności kształtowania - w takiej sytuacji - polityki na podstawie prognoz - z natury niepewnych.

W Sytuacji Zmian i Ryzyka moralna destrukcja staje się głównym KRYZYSOGENNYM czynnikiem degradacji światowej społeczności

E = mc2 Nie ma bezwzględnego deficytu materialnych zasobów życia (surowców, paliw, zasobów ekologicznych). Brakuje natomiast: - wiedzy, - technologii, - aktywnego potencjału intelektualnego i - poprawnie wartościującego sumienia, oraz - czasu. czynników koniecznych do ograniczania zbędnego zużywania deficytowych zasobów oraz stwarzania dostępu do zasobów alternatywnych w miarę wyczerpywania źródeł aktualnie eksploatowanych.

Główne wnioski z tych badań: 1 - kryzys globalny jest skutkiem niedostosowania światowej społeczności do życia wspomaganego wysoko rozwiniętą nauką i techniką, czyli w STANIE ZMIAN I RYZYKA (SZR); 2 -- „nie ma granic dla MĄDRZE kierowanego wzrostu i trwałego rozwoju (sustainable development) światowej społeczności; 3 - opanowanie zdolności trwałego rozwoju wymaga dokonania ekohumanistycznej przemiany cywilizacyjnej, w tym ukształtowania wysoce sprawnego układu sterowania FEEDFORWARD

Zadania badawcze: 1 – czy metodą „zerowego wzrostu” można przezwyciężyć kryzys globalny? 2 – czy opanowanie – za pomocą ekohumanizmu - zdolności trwałego rozwoju (SD) jest konieczne dla uniknięcia globalnej katastrofy? 3 – co i w jakiej kolejności należy czynić aby tą (SD) drogą ukształtować CŻM?

Zgodna z wymaganiami Stanu Zmian i Ryzyka (SZR) Sage’a koncepcja kształtowania polityki

Polityka jako zgodne z celami jej kreatorów sterowanie przebiegiem procesu życia społeczności będącej obiektem polityki oraz jej środowiska

Wszelkie zmiany (w tym chaotyczne) mogą być dokonywane (lub zachodzą) w ramach obiektywnie w danym czasie istniejących ograniczeń ich różnorodności.

Konieczność wiedzy ogólnej o zmienianych polityką obiektach oraz o ograniczeniach dokonywania rozwojowych zmian

Dla polityki w SZR konieczność: - dostępności adekwatnych do zmieniającej się rzeczywistości baz danych i wiedzy, ją odwzorowujących; - metod symulacji komputerowej; analizy systemowej; adekwatnego do rzeczywistości systemu wartościowania zmian w układzie: dana społeczność – środowisko.

Poprawny system wartości, w tym wartościowania rozwojowych przedsięwzięć, jako istotny element polityki rozwoju.

Adekwatny do rzeczywistości system wartościowania zmian będących skutkiem polityki jest zależny od aktualnego stanu, w tym kondycji układu: społeczność – środowisko.

Dla przykładu, w warunkach nadmiaru dostępnych w środowisku zasobów nie występuje konieczność uwzględniania kosztów ich zużywania Egoizm albo egoaltruizm, w SZR ekohumanizm

Model konceptualny rzeczywistości jako źródło wiedzy ogólnej o: - właściwościach polityką zmienianego obiektu, - ograniczeniach różnorodności dokonywanych zmian, oraz - adekwatnym w danych warunkach systemie ich wartościowania

Ogólny model konceptualny jako systemowe przedstawienie przydatnej w sterowaniu rozwojem społeczności wiedzy systemowo-filozoficznej

Metoda dedukcyjna jak podstawa cybernetyki rozwoju

J.M. Bocheńskiego koncepcja wykorzystywania wiedzy filozoficznej metodą teorii aksjomatycznej

Metoda aksjomatyczna Forrestera – Bocheńskiego jako sposób budowy ogólnego modelu konceptualnego: pojęcia niedefiniowane pojęcia zdefiniowane logiczne wnioskowanie badanie adekwatności modelu do rzeczywistości

Modelowanie konceptualne SCTŚ

OGÓLNY MODEL KONCEPTUALNY SYSTEM ŹYCIA (SŹ) jako pomoc dla polityki w Sytuacji Zmian i Ryzyka (A.P. Sage, W.R. Ashby) .- wiedza o porządku w chaosie.

Model o nazwie System Życia (SŻ), jako model konceptualny różnorodnej postaci systemów życia, w tym szczególnie systemów typu: człowiek – technika – środowisko (SCTŚ),

Podobieństwo systemów Izomorfizm Homomorfizm

Myślenie Myślenie abstrakcyjne Myślenie systemowe Metoda TOP - DOWN

Systemy życia: - organizmy biologiczne (w tym jednostki ludzkie); - organizmy społeczne (rodziny, przedsiębiorstwa, organizacje naukowo-wytwórcze, narody, cywilizacje itp.) - ekosystemy, - systemy ekospołeczne, i in.

Model SŻ odwzorowuje podstawowe stałe i podlegające okresowo zmianom statyczne i dynamiczne właściwości i cechy strukturalne systemów życia, w tym ich strukturę procesualną

W ujęciu modelu SŻ, życie to proces tworzenia informacji lub przeciwstawiania się zmniejszaniu jej poziomu (czyli wzrostowi entropii) w układzie: system życia – środowisko.

W ujęciu modelu SŻ: - informacja jako miara poziomu rozwoju systemu życia; - informacja odwzorowująca układ: system życia, środowisko, w tym jego właściwości dynamiczne; - informacja realna, zawarta w strukturze systemu życia i środowiska.

Tworzenie informacji polega na dokonywaniu właściwych zmian w czasoprzestrzennych konfiguracjach już istniejących elementów układu: system życia – środowisko. W wyniku - kształtowana jest coraz mniej prawdopodobna struktura tego układu

Dziękuję za uwagę leslaw.michnowski@neostrada.pl