Prawa człowieka wykładowca: dr Małgorzata Madej data: 5-10-13 Katedra Nauk Społecznych
Źródła praw człowieka Spójna doktryna ukształtowana w epoce oświecenia w Europie. Prawa człowieka są typowe dla zachodniego kręgu cywilizacyjnego, choć współcześnie są implementowane na całym świecie. Wieki XVIII-XIX to czas kształtowania się dojrzałej doktryny, natomiast wiek XX to okres budowy jej struktur instytucjonalnych. prawo natury prawo boskie istota człowieczeństwa prawa przyrodzone prawa odwieczne prawa niezbywalne prawa powszechne etyka moralność filozofia doktryny polityczne prawo konstytucyjne i międzynarodowe
Oświecenie Pierwsze dokumenty: deklaracja niepodległości – USA 1776 deklaracja praw człowieka – Francja 1789 konstytucje (USA, Francja i Polska) 1792
Generacje praw człowieka 1. Prawa pierwszej generacji: prawa jednostki prawa polityczne i obywatelskie 2. Prawa drugiej generacji: prawa grupowe prawa ekonomiczne 3. Prawa trzeciej generacji: prawa o charakterze społecznym i kulturowym prawa o charakterze pozytywnym
Katalogi praw człowieka Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 10.12.1948 – system ONZ Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych 1966 Międzynarodowy pakt praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych 1966 Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności 1970 Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie 1975 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej 2007
System ONZ Zgromadzenie Ogólne Rada Bezpieczeństwa Rada Praw Człowieka Wysłannicy Wysoki Komisarz NZ ds. praw człowieka System NZ UNESCO WHO FAO UNICEF UNHCR ILO
Rada Europy bezpośrednie gwarancje dla jednostek – prawo skargi dla obywateli zbiorowe gwarancje – prawo skargi dla państw Europejski Trybunał Praw Człowieka komitety (3 sędziów) - dopuszczalność izby (7 sędziów) – decyzja Wielka Izba (17 sędziów) – sprawy przekazane lub odwołania konsekwencja: konieczność dostosowania przepisów zadośćuczynienie Komisarz ds. ochrony praw człowieka
Unia Europejska wymogi wobec państw członkowskich możliwość zawieszenia prawa głosu państwa członkowskiego w przypadku wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez wartości leżących u podstaw UE Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Europejski Trybunał Sprawiedliwości
Prawo polskie Instytucje ochrony praw człowieka: Sądy Orzekają w sprawach indywidualnych Zasada pewności prawa Rola ławników Wieloinstancyjność Sądownictwo ogólne (Sąd Najwyższy), sądownictwo administracyjne (Naczelny Sąd Administracyjny)
Prawo polskie Instytucje ochrony praw człowieka: Trybunał Konstytucyjny Kontrola konstytucyjności przepisów (zasada państwa prawa, hierarchia przepisów) Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami Wymogi wobec kandydatów, wybór przez sejm 9-letnia kadencja, 15 sędziów (zakaz reelekcji, nieusuwalność) Trybunał Stanu Odpowiedzialność najwyższych organów państwowych za działalność publiczną
Prawo polskie Instytucje ochrony praw człowieka: Rzecznik Praw Obywatelskich Wybierany przez Sejm na 5 lat Niezawisły Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje: na wniosek obywateli lub ich organizacji, na wniosek organów samorządów, na wniosek Rzecznika Praw Dziecka, z własnej inicjatywy http://www.rpo.gov.pl/index.php?md=8497&s=1
Prawo polskie Instytucje ochrony praw człowieka: Rzecznik Praw Dziecka ochrona praw dziecka, w szczególności: 1) prawa do życia i ochrony zdrowia, 2) prawa do wychowania w rodzinie, 3) prawa do godziwych warunków socjalnych, 4) prawa do nauki. ochrona dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem. szczególna ochrona dzieci niepełnosprawnych upowszechnianie praw dziecka oraz metod ich ochrony