Kontrakty terminowe na GPW (indeksowe, akcyjne i walutowe) Jesień 2008

Obroty instrumentami pochodnymi – dane do końca sierpnia 2008 (mln sztuk)

Wolumen obrotu (sztuk) I - VIII 2008 – obroty GPW – instrumenty pochodne LP Instrumenty Wolumen obrotu (sztuk) Liczba otwartych pozycji na koniec VIII 2008 (sztuk) VIII 2008 I – VIII 2008 IX 2007 - VIII 1 OPCJE NA WIG20 25 350 212 163 341 319 33 649 2 KONTRAKTY NA WIG20 637 254 7 514 489 11 129 502 60 216 3 KONTRAKTY NA mWIG40 1 478 14 907 23 324 413 4 KONTRAKTY NA TECHWIG 1 141 3 340 5 KONTRAKTY NA AKCJE 22 400 183 891 254 147 4 625 6 KONTRAKTY NA WALUTY 12 999 48 702 52 746 1857 7 JEDNOSTKI INDEKSOWE na WIG20 866 17 557 28 774 7 082   RAZEM 700 347 7 992 850 11 833 162 107 842

Kontrakt terminowy Umowa między 2 stronami : nabywca i sprzedawcą Nabywca zobowiązuje się do kupna instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości po określonej cenie Sprzedawca/wystawca zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości po określonej cenie Kontrakty są rozliczane pieniężnie Kontrakt terminowy inaczej: zakład o to jaka będzie cena instrumentu bazowego w terminie rozliczenia kontraktu terminowego

Instrumenty bazowe Indeksy giełdowe (WIG20, mWIG40) Kursy akcji – 6 spółek Kursy USD/PLN, euro/PLN, GBP/PLN, CHF/PLN

Zalety kontraktów terminowych Liniowy profil wypłaty Niskie ryzyko kredytowe (dzienne rozrachunki) Wysoka płynność, niskie koszty Gra na wzrost/spadek Zmiana ceny uzależniona od zmian cen instrumentów bazowych Wysoka dźwignia finansowa

Profil wypłaty – pozycja długa (zakup kontraktu) Kupujący (zajmujący pozycję długą) liczy na wzrost kursu instrumentu bazowego i wzrost kursu kontraktu zysk T=0 Kurs kontraktu/instrumentu bazowego strata

Profil wypłaty – pozycja krótka (sprzedaż/wystawienie kontraktu) Sprzedający (zajmujący pozycję krótką ) liczy na spadek kursu instrumentu bazowego i spadek kursu kontraktu Kurs kontraktu/instrumentu bazowego zysk T=0 strata

Porównanie zysków/strat – gra o sumie zerowej strata

Dźwignia finansowa Mała zmiana kursu kontraktu Duża procentowa zmiana (zysk lub strata) w stosunku do depozytu Kurs kontraktu terminowego 3000 pkt * 10 zł = 30 tys zł (wartość kontraktu terminowego) depozyt zabezpieczający 9,8* - 10% = 3000 zł (10% * 30 tys zł) Dźwignia finansowa 10 krotna (100%/10%) Zmiana kursu kontraktu o 2% to 60 pkt = 600 zł (zysk/strata dla inwestora) Stosunek zysku/straty do depozytu zabezpieczającego ponad 20% = 600 zł/3000 zł (2%*10)

Zmiana nazw skróconych kontraktów terminowych – obowiązuje od 22 września 2008 Struktura nowej nazwy skróconej wygląda obecnie następująco: FXYZkrr Gdzie: F – rodzaj instrumentu XYZ – skrót nazwy instrumentu bazowego (przykładowo W20 dla WIG20, USD dla kursu USD/PLN, TPS dla Telekomunikacji Polskiej) k – kod określający miesiąc wykonania kontraktu rr – DWIE OSTATNIE CYFRY ROKU WYGAŚNIĘCIA Przykłady: Kontrakt terminowy który poprzednio miał nazwę FW20Z8 nazywa się obecnie FW20Z08, gdzie z tym przypadku cyfry „08” będą wskazywały, że kontrakt wygasa w 2008 roku Kontrakt terminowy o nazwie przed 22 września 2008 FUSDH9 - FUSDH09 Kontrakt terminowy o nazwie przed 22 września 2008 FTPSZ8 - FTPSZ08

Specyfikacja instrumentów – kontrakty terminowe Wartość kontraktu indeksowe = indeks x 10 zł (mnożnik) akcyjne = kurs spółki x mnożnik (100 akcji) walutowe = wartość 10.000 waluty bazowej w PLN Notowanie indeksowe – punkty indeksowe, akcyjne – w złotych za 1 akcję walutowe – w złotych za 100 jednostek waluty bazowej Miesiące wygaśnięcia WIG20 i kontrakty walutowe - 4 najbliższe miesiące z marcowego cyklu kwartalnego (Marzec (H), Czerwiec (M) , Wrzesień (U), Grudzień (Z) Inne kontrakty indeksowe i akcje – 3 najbliższe miesiące z marcowego cyklu kwartalnego Dzień wygaśnięcia i ostatni dzień obrotu 3 piątek miesiąca wygaśnięcia. Wygasające kontrakty walutowe notowane są tego dnia do 10.30, pozostałe do końca sesji.

Specyfikacja instrumentów – kontrakty terminowe Liczba akcji na kontrakt 100 (dla wszystkich kontraktów akcyjnych) Minimalny krok notowania Kontrakty indeksowe: 1 pkt Kontrakty akcyjne: 0,01 zł – jeżeli kurs kontraktu nie przekracza 50 zł 0,05 zł – jeżeli kurs kontraktu przekracza 50 zł Kontrakty walutowe: 0,01 zł

Kontrakty walutowe - specyfika Dla kontraktu EUR kurs giełdowy np. 335,20 - to wartość 100 EUR w PLN Natomiast wartość kontraktu to 33.520 PLN – równowartość 10.000 EUR w PLN Oznacza to jednocześnie, że 1 EUR warte jest 3,3520 PLN

WALUTA BAZOWA I WALUTA KWOTOWANA EUR/PLN - waluta bazowa - EUR - waluta kwotowana PLN GBP/PLN - waluta bazowa - GBP - waluta kwotowana - PLN EUR/USD - waluta kwotowana - USD

LOP – liczba otwartych pozycji Informuje o otwartych pozycjach na rynku – liczbie otwartych pozycji (kupionych/sprzedanych kontraktach terminowych) Kontrakt kupiony = kontrakt sprzedany = 1 LOP 1000 otwartych pozycji to 1000 kontraktów kupionych (long) i 1000 kontraktów sprzedanych (short) Zmienia się w trakcie dnia i z sesji na sesję Wzrost LOP – wzrost zaangażowania inwestorów na rynku

Zasady obrotu notowania ciągłe w godz. 8:30 - 16:30 Wszystkie kontrakty terminowe mają dogrywkę Jednostka transakcyjna – 1 kontrakt obrót wspomagany działaniem animatora rynku Szczegóły dotyczące obrotu opisane są w: Warunkach obrotu dla ……. Szczegółowych Zasadach Obrotu Giełdowego Regulaminie Giełdy Dokumenty są dostępne na stronie internetowej giełdy www.gpw.pl

Ograniczenia Wielkość zlecenia: Kontrakty na indeksy, akcje – 500 kontraktów Kontrakty na waluty – 100 kontraktów Ograniczenia wahań kursów (statyczne/dynamiczne) kontrakt Widełki statyczne Widełki dynamiczne Kontrakty na indeksy, kursy akcji +/- 5% od dziennego kursu rozliczeniowego WIG20 +/- 25 pkt , mWIG40 +/- 30 pkt, akcje +/- 3,5% Kontrakty na waluty +/- 3% od dziennego kursu rozliczeniowego +/- 4 zł

Animatorzy Kontrakty na WIG20 9 animatorów BOS, BRE, UNICRCAIB, BZWBK, BDM, PKO, BH, IDM, ING Kontrakty na akcje 6 animatorów BZWBK, KBC, BOS, ING, UNICRCAIB, BDM, waluty X-Trade Brokers DM Kontrakty na mWIG40, Aktualnie brak

Baza i zjawisko konwergencji Dzień wygaśnięcia kontraktu FW20 Cena terminowa (futures ) jest to prognoza przyszłej wartości instrumentu bazowego Cena futures = spot + koszt finansowania + koszt składowania Cena futures dla kontraktów walutowych wynika z różnicy oprocentowania walut WIG20 S(t) Różnica pomiędzy bieżącą wartością instrumentu bazowego a kursem kontraktu z biegiem czasu się zmniejsza (WIG20 vs FW20) Baza = spot – futures Dzień wygaśnięcia kontraktu

Wycena kontraktów na indeksy i na akcje F - cena futures S - cena spot r – stopa wolna od ryzyka (rocznie) T - liczba dni do dnia wygaśnięcia kontraktu Teoretyczny kurs terminowy powinien zawsze być wyższy od kursu spot F - cena futures S - cena spot e – podstawa logarytm.naturalnego r – stopa wolna od ryzyka (rocznie) δ – stopa dywidendy T - liczba dni do dnia wygaśnięcia kontraktu Teoretyczny kurs terminowy powinien zawsze być wyższy od kursu spot

Wycena kontraktów walutowych Jeżeli oprocentowanie waluty bazowej jest wyższe od oprocentowania waluty kwotowanej to kurs terminowy jest niższy niż kurs spot Jeżeli oprocentowanie waluty bazowej jest niższe od oprocentowania waluty kwotowanej to kurs terminowy jest wyższy niż kurs spot (np. USD/PLN i EUR/PLN) Dla LIBOR GBP zamiast 360 jest 365 dni

Kontrakty i ryzyko Ryzyko rynkowe wynika ze zmian kursu kontraktu, które zależą od zmian ceny instrumentu bazowego jest potęgowane przez efekt dźwigni - małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji – straty mogą być niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający

Kontrakty i ryzyko Ryzyko płynności wynika z małej aktywności na rynku – braku płynności płynność może być różna na różnych seriach kontraktów terminowych zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie pociągać za sobą dużą zmianę kursu Przykład – serie kontraktów na akcje, inne niż najkrótsze

Kontrakty i ryzyko Ryzyko specyficzne kursy pojedynczych akcji (instrumentów bazowych) mogą mieć większą zmienność (większe wahania cen) niż inne instrumenty z powodu większej zmienności, kontrakty na akcję mogą być bardziej ryzykowną inwestycją niż kontrakty na indeksy Przykład sesja 22.05.2006 - zmiana kursów rozliczeniowych kontraktów FKGHM6 w dniu 22 maja (-9,92%) i 23 maja (+ 8,08%) – zmiana FW20 odpowiednio - 5,94% i +2,53% (2006 r) Sesja 22.01.2008 r – szczegóły dalej

Depozyty zabezpieczające

Depozyty Służą zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedającego - zabezpieczeniu ryzyka dziennej zmiany ceny kontraktu – proces bieżących rozrachunków rynkowych (tzw. równanie do rynku) Stanowią tylko część wartości kontraktu – określony % wartości Wartość depozytu liczona od ostatniego kursu rozliczeniowego Wielkość wyznaczana przez KDPW Wnoszone (wpłacane) na rachunek inwestora w DM KDPW określa od 16.02.2008 jeden poziom depozytu - Minimalny – poziom który zawsze musi być utrzymywany DM maja swobodę w określaniu depozytu wstępnego – ale w większości wyliczają go jako 1,4 x depozyt minimalny

Depozyty zabezpieczające ustalone przez KDPW 25.09.2008 Klasa WIG 20 - właściwy depozyt zabezpieczający 7,0% mWIG40 6,0% USD 4,0% EUR 2,0% GBP 2,4% CHF 2,6% PKOBP S.A. 10,2% TP S.A. 8,6% PKN ORLEN S.A. 7,6% AGORA S.A. 11,6% KGHM S.A. BANK PEKAO S.A. 7,4%

Gwarantowanie rozliczeń Mechanizm: kalkulacja dziennych kwot zysków/strat stron transakcji (w oparciu o kursy transakcji oraz dzienne kursy rozliczeniowe), Rozliczanie wzajemnych zobowiązań w cyklu T+0. Dla pozycji zyskownej – wzrost wartości środków „w depozycie” Dla pozycji stratnych – spadek wartości środków „w depozycie”. Możliwe wezwanie do uzupełnienia depozytu.

Gwarantowanie rozliczeń Po otwarciu pozycji Różnica pomiędzy ceną zawartego kontraktu a dzienną ceną rozliczeniową. Przez pozostałe dni łącznie z dniem wygaśnięcia Różnica pomiędzy dzienną ceną rozliczeniową z dnia poprzedniego a dzienną ceną rozliczeniową z dnia bieżącego lub ostateczną ceną rozliczeniową w dniu wygaśnięcia. Po zamknięciu pozycji Różnica pomiędzy ceną zamknięcia kontraktu a dzienną ceną rozliczeniową z dnia poprzedniego W przypadku zamknięcia pozycji na tej samej sesji Różnica pomiędzy cenami w momencie zamknięcia i otwarcia pozycji

Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki Kupno 3 kontraktów po kursie 50 zł (za akcję), wielkość kontraktu 100 akcji zakładany poziom wstępnego depozytu zabezpieczającego – 20% (depozyt, który inwestor wpłaca zawierając transakcję) zakładany poziom właściwego depozytu zabezpieczającego 14,3% (depozyt, który musi być utrzymywany w domu maklerskim) wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego 20%  (50 zł  300 akcji) = 3 000 zł poziom właściwego depozytu zabezpieczającego 14,3%  (50 zł  300 akcji) = 2 145 zł

Przykład nr 1.cd dzien D D+1 D+2 transakcja po kursie 50 zł   depozyt wstępny 3 000 zł 3 240 zł 3 090 zł depozyt własciwy 2 145 zł 2 317 zł 2 210 zł dzienny kurs rozliczeniowy 52 zł 54 zł 51,50 zł kwota rozliczenia (52 zł - 50 zł) * 300 = 600 zł (54zł - 52 zł) * 300 = 600 zł (51,50 zł - 54 zł ) * 300 = -750 zł depozyt nabywcy po rozliczeniu 3 600 zł 4 200 zł 3 450 zł depozyt wystawcy po rozliczeniu 2 400 zł 1 800 zł 3 990 zł uzupełnienie o 1440 zł do kwoty 3240 zł

Możliwości jakie dają kontrakty spekulacja na wzrost/spadek indeksu (kursu akcji, walut), alternatywa dla krótkiej sprzedaży (akcje, indeksy) transakcje spreadowe jednoczesne k/s i s/k kontraktów na akcje i indeksy giełdowe K serii krótszej i sprzedaż dłuższej (lub odwrotnie) na ten sam instrument bazowy operowanie na kontraktach na różne akcje hedging - zabezpieczanie portfela akcji, transakcji handlowej arbitraż

Spekulacja Osiągnięcie zysku ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej. przewidywany wzrost WIG20 - kupno kontraktu przewidywany spadek WIG20 - sprzedaż kontraktu niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji, możliwość bezpośredniego kupna lub sprzedaży indeksu, płynny rynek - szybsze zajęcie pozycji, możliwość łatwej spekulacji na spadek indeksu lub kursów akcji możliwość wykorzystania zmian kursów walut

Przykład nr 2. Dźwignia w kontraktach terminowych na WIG20 Założenia wartość indeksu WIG20:1000 pkt kurs kontraktu terminowego na WIG20 - 1000 pkt wielkość depozytu zabezpieczającego wynosi 10% wartości kontraktu tj. 1000 zł Oczekiwanie wzrostu WIG20 Uwaga: we wszystkich przykładach w niniejszej prezentacji pominięto opłaty transakcyjne

Przykład nr 2 . cd

Przykład nr 2. cd

Porównanie strategii inwestycyjnych

Kontrakty terminowe na indeksy/akcje – spekulacja - podsumowanie Pozycja Wzrost kursu kontraktu Spadek kursu kontraktu Nabycie kontraktu Długa (long) Zyski Straty Sprzedaż kontraktu Krótka (short)

Przykład nr 3. FW20H08 (2007/2008) 3769 1087 (29%) 2682

Hedging Zabezpieczenie przed: Ograniczanie ryzyka straty lub utraty zysku na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym. Zabezpieczenie przed: spadkiem wartości instrumentu bazowego - sprzedaż kontraktów, wzrostem wartości instrumentu bazowego - kupno kontraktów (kto i kiedy to wykorzystuje?).

Arbitraż Wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym a teoretycznym kursem kontraktu terminowego Efekty arbitrażu: pewna kwota zysku minimum ryzyka brak wstępnych nakładów finansowych Kontrakty przewartościowane - cena rynkowa powyżej teoretycznej Sprzedaż kontraktów +Kupno akcji Kontrakty niedowartościowane - cena rynkowa poniżej teoretycznej Kupno kontraktów + sprzedaż akcji uwaga - olbrzymie trudności z pożyczeniem akcji pod krótką sprzedaż

Podstawowe zasady inwestowania Opracuj dokładny plan działania Nie ma inwestorów podejmujących tylko dobre decyzje Ucinaj straty/pozwól rosnąć zyskom Jeżeli nie potrafisz akceptować strat – nie graj Uważaj na instrumenty o niskiej płynności Trend to Twój przyjaciel Nie próbuj kupować w dołku i sprzedawać na szczycie Nie powiększaj pozycji przynoszącej straty Jeżeli nie wiesz co robić – nie rób nic Rynek nie wie o Twoim istnieniu (rynek jest obiektywny)

Największe błędy – ankieta futures.onet.pl Wyniki ankiety (łącznie odpowiedzi 376) 20.70% zbyt długie utrzymywanie stratnych pozycji 17.30% strach przed zajęciem pozycji po wygenerowaniu sygnału przez system zbyt impulsywne podejmowanie decyzji 16.00% zbyt szybka realizacja zysków (zbyt małych) 10.90% niestosowanie zleceń stop 9.80% zbyt duże pozycje w relacji do kapitału 8.00% zbyt bliskie stopy

Dodatkowe informacje Strona internetowa GPW http://www.gpw.com.pl Materiały edukacyjne Lista najczęściej zadawanych pytań regulacje – standardy, Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego, warunki obrotu Aktualne notowania Aruksze (dla opcji) Strona internetowa KDPW (IRIP) - http://www.kdpw.pl/rozliczenia/ro_izba.jsp Rozliczanie, Depozyty zabezpieczające

Wybrana literatura Materiały edukacyjne na stronie internetowej giełdy J. Hull: Kontrakty terminowe i opcje, wprowadzenie, WIG Press, Warszawa, 1999 G. Zalewski: Kontrakty terminowe w praktyce, WIG Press, Warszawa, 2001 i kolejne wydania P. McBride Johnson: Instrumenty pochodne. Przewodnik menedżera, WIG Press, Warszawa, 2000 M. Pring Podstawy analizy technicznej WIG Press J.Murphy Analiza techniczna rynków finansowych WIG Press J. Schwager Analiza techniczna rynków terminowych WIG Press J. Schwager Mistrzowie rynków finansowych WIG Press M. Miller Merton Miller o instrumentach pochodnych WIG Press

Zadaj je przez internet: Masz pytanie ? Zadaj je przez internet: pochodne@gpw.pl