Dziecko chore na cukrzycę w szkole

Jan Paweł II (Nowy Jork, 2 październik 1979)‏ ,,Troska o dziecko jest pierwszym i podstawowym sprawdzianem człowieka do człowieka” Jan Paweł II (Nowy Jork, 2 październik 1979)‏

Dzieci chore mogą uczyć się i być razem ze wszystkimi- pod warunkiem, że będziemy chcieli je bliżej poznać, dostrzec ich odrębność i uwzględnić ją w procesie uczenia, wychowania i budowania przyjaznych relacji z otoczeniem poprzez: zapewnienie bezpiecznego pobytu w szkole, stworzenie przyjaznej atmosfery, umożliwienie uczestniczenia we wszystkich rodzajach aktywności na równi z kolegami i z koleżankami.

Co to jest cukrzyca i na czym polega jej leczenie? CUKRZYCA- choroba metaboliczna charakteryzująca się wysokim poziomem glukozy we krwi, wynikającym z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z: uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, serca i naczyń krwionośnych. W Polsce dominuje cukrzyca typu 1 – ma podłoże genetyczne oraz autoimmunologiczne. Leczenie wymaga podawania insuliny, która jest lekiem ratującym życie. Cukrzyca typu 1 jest chorobą, która – od chwili rozpoznania – trwa przez całe życie pacjenta.

Opieka nad dzieckiem z cukrzycą wymaga współpracy pomiędzy dziećmi, ich rodzicami i zespołem terapeutycznym (lekarz, pielęgniarka edukacyjna, dietetyk, psycholog) oraz nauczycielami. Cukrzyca nie jest chorobą zakaźną. Nie można się nią ,,zarazić” przez kontakt z osobą chorą! Jest nieustanna i nie ogranicza się jedynie do środowiska domowego. Pamiętajmy! ,,Szkoła to drugi dom”.

Objawy cukrzycy typu 1: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, chudnięcie.

Opieka medyczna nad dzieckiem z cukrzycą Systematyczne wizyty kontrolne w poradni diabetologicznej Hospitalizacje. Wiąże się to z potrzebą uzupełniania przez dziecko zaległego materiału szkolnego. U dziecka z cukrzycą typu 1 codziennie obecne są wahania stężenia glukozy we krwi. Jeśli są znaczne, mogą niekorzystnie wpływać na samopoczucie dziecka, jego nastrój oraz możliwości koncentracji uwagi i uczenia się.

Terapia cukrzycy typu 1 Leczenie pacjenta z cukrzycą typu 1 składa się z trzech zasadniczych elementów: 1) insulinoterapii, 2) zdrowego odżywiania opartego na obliczaniu kaloryczności posiłków oraz ilości zawartych w nich węglowodanów, 3) Właściwie zaplanowanego i realizowanego wysiłku fizycznego.

Osobista pompa insulinowa Małe urządzenie, które służy do podskórnego podawania insuliny w sposób ciągły, przez 24 godziny na dobę, Mierzy poziom glukozy i pokazuje go na monitorze, Włącza alarm, gdy glukoza we krwi wykracza poza ustalony zakres (spada lub rośnie), Wylicza dawkę insuliny, sugerując choremu, ile insuliny powinien podać.

Stosowanie pompy: Znacznie zmniejsza liczbę podskórnych iniekcji (raz na 3 dni), Umożliwia zachowanie stylu życia nieodbiegającego od życia przed zachorowaniem, Podnosi komfort i jakość życia dziecka z cukrzycą.

Model odżywiania się dziecka z cukrzycą jest dobrym przykładem prawidłowego odżywiania. Może być sposobem zmiany nawyków żywieniowych całej klasy.

Aktywność fizyczna Ważne jest, aby uczeń chory na cukrzycę podczas zajęć typu: wych. fiz. , wędrówki w plenerze, biegi przełajowe, pływanie, wycieczka szkolna, przebywał w towarzystwie kolegi lub koleżanki znającej zasady postępowania w czasie niedocukrzenia. Podczas wykonywania aktywności fizycznej w najbliższym otoczeniu dziecka powinien znajdować się glukometr oraz szybko przyswajalne węglowodany, np. sok owocowy, posłodzona herbata, płynna glukoza. Cukrzyca nie jest chorobą, która powinna ograniczać funkcjonowanie ucznia, tylko wymaga samokontroli i obserwacji. Wysiłek fizyczny jest zalecany, ale: Musi być indywidualnie dobrany dla każdego dziecka z cukrzycą, Umiejętnie stosowany, gdyż może dojść do hipoglikemii (niedocukrzenia)‏

Kiedy koniecznie trzeba zbadać poziom glukozy we krwi? 1) przed każdym posiłkiem, 2) przed, w czasie i po zakończeniu każdego wysiłku fizycznego, 3) zawsze, kiedy dziecko ,,dziwnie” wygląda, ,,dziwnie” się zachowuje lub zgłasza, że czuje się ,,jakoś dziwnie” albo źle, 4) po zakończeniu postępowania leczniczego związanego z niedocukrzeniem, 5) wtedy, kiedy zalecił to lekarz prowadzący. Zaleca się także oznaczanie glikemii: 2 godziny po posiłku, 30-60 minut po podaniu dawki korekcyjnej insuliny w przypadku przecukrzenia.

Kącik dla ucznia z cukrzycą To ustronne miejsce, np. w gabinecie pielęgniarskim albo w klasie lekcyjnej, w którym dziecko z cukrzycą będzie mogło spokojnie, bezpiecznie i higienicznie wykonać badanie krwi oraz wstrzyknięcia insuliny (w przypadku stosowania penów). Powyższych czynności nie powinno wykonywać się w pośpiechu i w ukryciu, np. na korytarzu szkolnym czy ubikacji. Dobrze by było, aby w klasie, w której dziecko najczęściej ma zajęcia, przeznaczyć jedną szafkę, w której mogłoby przechowywać najpotrzebniejsze rzeczy.

Taki kącik powinien: Stwarzać możliwość umycia i wytarcia rąk jednorazowym ręcznikiem, Posiadać stały zestaw: jałowe gaziki, spirytus, zamknięty pojemnik na odpady (zużyte paski testowe, lancet z nakłuwacza, igła z pena), Posiadać dostępny glukometr, paski testowe do badania krwi, dodatkowe lancety do nakłuwacza, dodatkowe igły do wstrzykiwaczy,

Dziecko z cukrzycą typu 1 powinno mieć możliwość: Posiadać zapasowy zestaw glukagonu oraz zapasowe wkłady z insuliną, Posiadać zapasowe oprzyrządowanie do pompy insulinowej (zestaw infuzyjny, pojemnik na insulinę, urządzenie do zakładania wkłuć), Posiadać zapasowe butelki wody mineralnej w przypadku hiperglikemii. Dziecko z cukrzycą typu 1 powinno mieć możliwość: Wykonania poziomu stężenia glukozy we krwi, Wykonania iniekcji insuliny czy zjedzenia posiłku także w czasie lekcji.

Czynniki ułatwiające funkcjonowanie chorego dziecka w szkole: 1) przyjazna postawa i otwartość nauczyciela na potrzeby chorego dziecka. 2) wysokie kompetencje nauczyciela. 3) dobra znajomość ucznia i jego aktualnej sytuacji oraz wiedza na temat potrzeb ucznia, jego choroby i postępowania w sytuacji pogorszenia stanu zdrowia, 4) spokój, pewność i opanowanie nauczyciela, który bez lęku potrafi udzielić dziecku pomocy i wsparcia, 5) przyjazna atmosfera w klasie i w grupie rówieśniczej, wysoki poziom wzajemnego szacunku i akceptacji oraz zrozumienia problemów, z jakimi spotyka się dziecko, 6) poczucie bezpieczeństwa, 7) dostosowanie sposobów i form nauczania do spowodowanych chorobą i sposobu jej leczenia aktualnych trudności dziecka, takich jak obniżenie koncentracji uwagi, męczliwość, wolne tempo pracy, zmienność nastroju, niecierpliwość, drażliwość, zmienność zachowań i zainteresowań,

8) zapewnienie zaplecza medycznego oraz opracowanie procedur postępowania w sytuacji pogorszenia samopoczucia dziecka lub zagrożenia życia, 9) zapewnienie dziecku na terenie szkoły pomocy i odpowiednich warunków do nauki i odpoczynku, dostosowanych do aktualnych potrzeb dziecka; udzielenie pomocy w nauce oraz w nadrobieniu zaległości spowodowanych nieobecnościami w szkole, 10) elastyczne stosowanie norm i zasad obowiązujących w klasie i dostosowanie ich do potrzeb chorego dziecka, np. zgoda na jedzenie podczas lekcji, 11) częste wietrzenie klasy, odpoczynek poprzez zmianę pozycji z siedzącej na leżącą, a także w razie potrzeby, zmiana terminów sprawdzianów i egzaminów, dostosowanie zakresu i treści nauczania do aktualnych możliwości dziecka, 12) pomoc w wyborze zawodu i dalszej drogi życiowej.

Problemy i trudności, z którymi mogą się borykać chore na cukrzycę dzieci: Konieczność podporządkowania się zakazom, nakazom o graniczeniom wynikającym z przebiegu choroby i sposobu jej leczenia, Większa odpowiedzialność i samodzielność niż rówieśników, Obowiązek obserwowania i kontrolowania objawów choroby i swojego samopoczucia wymaga skupienia uwagi na sobie i na otoczeniu pod kątem zapewnienia sobie bezpieczeństwa, Informowanie i tłumaczenie innym swojej choroby, Niska odporność psychofizyczna: męczliwość, rozproszona uwaga, trudności w nauce, labilność nastroju, drażliwość, wybuchy złości lub bierność i apatia, Uzależnienie od leków i innych urządzeń ratujących życie, Lęk przed odrzuceniem, wykluczeniem społecznym, brakiem akceptacji ze strony rówieśników.

PAMIĘTAJMY! Dla ucznia, który ma cukrzycę , powinniśmy znaleźć chęci i cierpliwość, aby nauczyć się najważniejszych rzeczy o jego chorobie po to, żeby bez lęku i obaw pomagać mu w jego codziennym funkcjonowaniu w szkole. Pedagog szkolny powinien doradzić wybór drogi życiowej. Od nauczyciela, który ma w klasie dziecko z cukrzycą, oczekuje się: uszanowania określonych (wynikających z choroby) potrzeb dziecka, bycia aktywnym i uważnym obserwatorem jego stanu i zachowania oraz interweniowania w koniecznych sytuacjach.

Sposoby pomocy dziecku choremu możliwe do zrealizowania na terenie szkoły Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego oraz zaufania do grupy i nauczyciela, Przygotowanie dzieci zdrowych na spotkanie chorego kolegi, pomoc w akceptacji; poinstruowanie uczniów, jak należy chronić chorego kolegę i w jaki sposób można mu pomagać; zawarcie na ten temat umowy z klasą, Wzmacnianie poczucia własnej wartości poprzez przydzielanie odpowiednich do jego możliwości zadań i ról społecznych na zajęciach; eksponowanie tych dyspozycji ucznia, które mogą zwiększyć jego atrakcyjność w grupie, Wykazywanie zainteresowania sprawami dziecka: jego samopoczuciem, terminem badań kontrolnych i wynikami badań, nastrojem, sytuacją domową, a także sprawami związanymi z chorobą,

Zapewnienie dziecku wsparcia i pomocy psychologiczno- pedagogicznej, a w razie potrzeby pomocy socjalnej, Stała współpraca z rodzicami, pielęgniarką, lekarzem, nauczycielami oraz innymi osobami opiekującymi się dzieckiem, Uczenie uczniów rozmawiania o uczuciach i trudnych sprawach,

Hipoglikemia (niedocukrzenie)‏ Osłabienie, Zmęczenie, Problemy z koncentracją, niemożność skupienia się i zapamiętania, Napady agresji lub wesołkowatości przypominające stan upojenia alkoholowego, Ziewanie/ senność, Zaburzenia mowy, widzenia i równowagi, Zmiana charakteru pisma, Nielogiczne odpowiedzi, Drgawki, Utrudniony kontakt lub utrata przytomności. Objawy: Bladość skóry, Nadmierna potliwość, Drżenie rąk, Ból głowy, Ból brzucha, Szybkie bicie serca, Uczucie silnego głodu/ wstręt do jedzenia, Chwiejność emocjonalna, nadpobudliwość, niepokój, Nietypowe dla dziecka zachowania/ nagła zmiana nastroju,

Uwaga! Nie należy wpadać w panikę i pozostawiać dziecka samego! Jeżeli dziecko z cukrzycą zostanie znalezione nieprzytomne- z niewiadomych przyczyn- należy zawsze podejrzewać, że ma ciężkie niedocukrzenie. Dziecku nieprzytomnemu nie wolno podawać niczego do picia ani do jedzenia. Istnieje ryzyko, że się zachłyśnie lub udusi. W tym przypadku należy: Ułożyć dziecko na boku, Wstrzyknąć domięśniowo glukagon; zastrzyk z glukagonem może podać pielęgniarka szkolna, ale może to zrobić każdy (zastrzyk ratujący życie), Wezwać pogotowie ratunkowe, Skontaktować się z rodzicami dziecka, Po podaniu glukagonu dziecko powinno odzyskać przytomność po kilkunastu minutach.

Glukagon INSTRUKCJA OBSŁUGI Podaj rozpuszczalnik ze strzykawki do fiolki zawierającej glukagon, Wymieszaj zawartość fiolki, Po rozpuszczeniu nabierz roztwór z fiolki ponownie do strzykawki, Usuń ze strzykawki pęcherzyki powietrza i podaj glukagon podskórnie lub domięśniowo.

Zastrzyk ratujący życie-glukagon To hormon wytwarzany u każdego człowieka w trzustce; przeciwnie do insuliny, w wyniku jego działania dochodzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi. Pamiętaj! Prawidłowe zrobienie zastrzyku z glukagonem dziecku w ciężkiej hipoglikemii może uratować mu życie! Dziecko nie może podejmować wysiłku fizycznego, dopóki wszystkie objawy hipoglikemii nie ustąpią. Dopiero, gdy dziecko odzyska przytomność i będzie w dobrym kontakcie, można mu podać węglowodany doustnie (sok, coca-colę, tabletkę glukozy).

Zanim podasz glukagon Sprawdź datę ważności glukagonu na opakowaniu, Glukagon można wstrzyknąć podskórnie lub domięśniowo, najlepiej w pośladek, ramię lub udo, W zestawie jest fiolka z glukagonem i strzykawka z roztworem, w którym rozpuszcza się glukagon, Najpierw wstrzyknij cały roztwór ze strzykawki do fiolki z glukagonem, a gdy się całkowicie rozpuści, wciągnij roztwór glukagonu z powrotem do strzykawki, Dzieciom powyżej 25 kg należy wstrzyknąć 1 mg glukagonu (cała dawka).

W przypadku hipoglikemii dzieci leczonych pompą należy: 1) zatrzymać pompę, 2) zmierzyć glikemię na glukometrze, 3) jeżeli dziecko jest przytomne, należy podać doustnie 5-15 gramów węglowodanów prostych, np. sok owocowy ( w kartoniku 200 ml jest około 20 gramów), cukier rozpuszczony w wodzie, miód, 4) po 10-15 minutach zmierzyć ponownie poziom glukozy we krwi; jeżeli nie ma poprawy, podać ponownie cukry proste; jeżeli objawy ustąpią, a kontrolny pomiar glikemii wskaże podnoszenie się stężenia glukozy, należy włączyć pompę i podać kanapkę lub inne węglowodany złożone, 5) jeżeli dziecko jest nieprzytomne lub ma drgawki, wskazane jest ułożenie go w pozycji bezpiecznej (na boku), podanie domięśniowo zastrzyku z glukagonu i koniecznie wezwać karetkę pogotowia.

Hiperglikemia- wysoki poziom glukozy we krwi Objawy: Wzmożone pragnienie, Potrzeba częstego oddawania moczu, Rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji, Złe samopoczucie, osłabienie, przygnębienie, apatia. Utrzymywanie się hiperglikemii może doprowadzić do rozwoju kwasicy cukrzycowej, która jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Objawy kwasicy cukrzycowej: Obok wymienione oraz Ból głowy, Ból brzucha, Nudności i wymioty, ciężki oddech, tzw. ,,oddech kwasiczy”. Uwaga! Zawsze w razie wątpliwości najlepszym rozwiązaniem jest pomiar glukozy przy pomocy glukometru.

Przyczyny hiperglikemii U dzieci wieku szkolnym najczęściej ,,dojadanie” nieplanowanych i niezalecanych produktów: , np. słodycze, słodkie napoje. W przypadku stosowania pompy insulinowej dodatkowymi przyczynami mogą być problemy z oprzyrządowaniem pompy lub osoba użytkująca pompę. Należy sprawdzić: - czy nie ma nieprawidłowości w pracy wkłucia, - czy nie został przerwany dren, - czy dziecko ma przypiętą pompę.. Należy podać bolus korekcyjny, a następnie upewnić się, że insulina podana przez pompę działa. W tym celu należy zbadać glikemię po godzinie od podania bolusa. Jeśli stężenie glukozy we krwi nie obniży się, należy skontaktować się z rodzicami dziecka. Uwaga! Jeżeli występują wątpliwości co do prawidłowej pracy zestawu infuzyjnego lub pompy, należy podać insulinę penem, który dziecko zawsze powinno mieć przy sobie.

Sytuacje szczególne EGZAMIN GIMNAZJALNY Uczeń ma prawo mieć przy sobie podczas egzaminu następujące rzeczy: - zestaw do badania krwi: glukometr, paski, nakłuwacz,gaziki, lancety oraz paski do badania moczu, - peny lub pompę do podania insuliny, - węglowodany proste na wypadek hipoglikemii, - posiłek, który powinien spożyć w trakcie egzaminu. MUSI MIEĆ MOŻLIWOŚĆ - zbadania sobie stężenia glukozy w czasie egzaminu i adekwatnego zareagowania na otrzymany wynik, - wyjścia do toalety. INDYWIDUALNIE NALEŻY ROZWAŻYĆ MOŻLIWOŚĆ I POTRZEBĘ PRZEDŁUŻENIA CZASU TRWANIA EGZAMINU.

WYCHOWANIE FIZYCZNE sposób postępowania bardzo indywidualny WYCHOWANIE FIZYCZNE sposób postępowania bardzo indywidualny. Niektóre dzieci mogą odłączyć na czas trwania lekcji wych. fiz. pompę. Należy zmierzyć poziom glukozy przed wysiłkiem: 1) poziom dobry- może wykonywać ćwiczenia, grać, 2) niski- pozwól dziecku zjeść dodatkowy posiłek i skontroluj glikemię po 10-15 minutach, 3) bardzo niski- postępuj jak przy hipoglikemii-dziecko nie może przystąpić do aktywności fizycznej, 4) wysoki- rozważ podanie małej dawki korekcyjnej i wypicie niesłodzonych płynów, 5) bardzo wysoki- jak przy hiperglikemii- nie powinno ćwiczyć, 6) ryzyko kwasicy cukrzycowej- nie powinno w tym dniu brać udziału w zajęciach wych. fiz. Dla bezpieczeństwa należy zmierzyć poziom cukru w trakcie wysiłku. Koniecznie ustalić z rodzicami, co i w jakiej ilości uczeń powinien zjeść. Uwaga! Dziecko reaguje indywidualnie na wykonywany wysiłek fizyczny, dlatego nie można podać jednej uniwersalnej ,,recepty”.

WYCIECZKA SZKOLNA Należy koniecznie zabrać: Leki i sprzęt medyczny do leczenia cukrzycy w wystarczającej ilości na czas planowanego pobytu, np. - pompa, - zapasowe baterie, - serter- urządzenie do zakładania wkłuć, - pokrowiec na pompę, - maść leczącą podrażnienia. Dziecko leczone pompą musi mieć na wycieczce pen oraz ,,wstrzykiwacze”, igły do pena, zeszyt samokontroli do prowadzenia notatek, jak również odpowiedniej ilości i jakości żywność, butelkowana wodę mineralną niegazowaną oraz leki przeciwwymiotne. Umożliwienie dziecku z cukrzycą uczestnictwa we wszystkich zajęciach szkolnych, w których biorą udział jego koledzy, jest dla niego bardzo ważne - to dowód, że z cukrzycą można żyć normalnie.

Aby zapewnić bezpieczeństwo i warunki do nauki trzeba: Poznać swojego ucznia, Poznać istotę jego choroby, Poznać rodziców i nawiązać z nimi stałą współpracę. Autor prezentacji: Wioletta Rafałowicz