Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju Niskoemisyjna mapa drogowa dla Polski do 2050, a możliwość kreowania miejsc pracy w ramach działalności pro środowiskowej Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju Konferencja p.t. „Energetyczna mapa drogowa dla województwa świętokrzyskiego do 2050 r.” Kielce, 19.03.2014 Przygotowano w oparciu o materiały opracowane w ramach projektu „Niskoemisyjna Polska 2050” Projekt „Perspektywy RSI Świętokrzyskie – IV etap „ współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ZIELONE MIEJSCA PRACY

Zielone miejsca pracy w niskoemisyjnej gospodarce Niższe emisje Zielone miejsca pracy Ochrona środowiska Efektywne wykorzystanie zasobów A. Kassenberg, A. Śniegocki. „Zrównoważona transformacja rynku pracy”. W przygotowaniu.

Zielone miejsca pracy – definicje Produktowe - produkty finalne dostarczane przez przedsiębiorstwa wyróżniają się przyjaznością dla środowiska (np. oczyszczalnie ścieków, energetyka odnawialna); Procesowe tj. wpływ poszczególnych stanowisk pracy na oddziaływanie przedsiębiorstw na środowisko (np. osoby kontrolujące poziom zanieczyszczeń w fabryce, rolnicy uprawiający ziemię w sposób zrównoważony). Podejście procesowe oferuje pełniejszy obraz zielonej gospodarki Wg OECD

Zielone miejsca pracy wg sektorów w USA w 2011 r. Employment in Green Goods and Services – 2011, Bureau of Labor Statistics, US Department of Labor, Waszyngton 2012.

Zielone miejsca pracy w UE (w tys.)   2010 Zmiana 2000-10 Gospodarka odpadami 606 76 (+15%) Gospodarka ściekami 529 117 (+29%) OZE 381 212 (+125%) Recykling 331 164 (+99%) Gospodarka wodna 480 73 (+18%) Pozostałe 639 126 (+25%) Ogółem 2966 771 (+35%) The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency improvements, analiza wykonana na zlecenie DG Environment, Ecorys, Rotterdam 2012.

Energetyka przyjazna środowisku oszczędzanie i poszanowanie energii, rezygnacja z paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii, ograniczenie negatywnego wpływu energetyki konwencjonalnej na środowisko i zdrowie ludzi, promowaniem idei odnawialnych źródeł energii bezpośredniemu użytkownikowi jako energii wytwarzanej lokalnie (tzw. energetyka rozproszona).

Zatrudnienie w wybranych łańcuchach wartości w energetyce odnawialnej Łańcuch wartości Rodzaj zatrudnienia Produkcja urządzeń i ich dystrybucja (energetyka wiatrowa) Inżynierowie ds. B+R (komputery, elektryczność, środowisko, projektowanie turbin), inżynierowie programiści, modelarze (testowanie prototypów), mechanicy przemysłowi, technicy przemysłowi, operatorzy przemysłowi, eksperci ds. kontroli jakości, weryfikatorzy, eksperci ds. logistyki, operatorzy w transporcie, pracownicy transportowi, eksperci ds. zamówień, marketingowcy, sprzedawcy Projekt inwestycyjny (energetyka słoneczna) Inżynierowie, architekci, meteorologowie, eksperci ds. oceny zasobów i wyboru miejsca na inwestycję, konsultanci środowiskowi, prawnicy, kredytodawcy, inwestorzy, doradcy ds. zagospodarowania terenu, negocjatorzy, lobbyści, mediatorzy, pracownicy PR, eksperci ds. zamówień, ds. pozyskania zasobów. Budowa i zainstalowanie (energetyka wodna) Inżynierowie (budowlani, mechanicy, elektrycy), menadżerowie, wykwalifikowani pracownicy budowlani (operatorzy ciężkiego sprzętu, monterzy rur, spawacze itp.), niekwalifikowani robotnicy, deweloperzy, Inżynierowie ruchu, pracownicy transportowi. Produkcja biomasy (bioenergetyka) Agronomowie, zarządzający produkcją biomasy, pracownicy hodowlani i leśnicy, pracownicy rolni i leśni, pracownicy transportowi Działalność przekrojowa (wszystkie podsektory) Pracownicy administracji publicznej, izby handlowe I profesjonalne stowarzyszenia, nauczyciele I trenerzy, menedżerowie, administratorzy, wydawcy i naukowcy, ubezpieczyciele, eksperci IT, pracowni finansowi (księgowi, audytorzy i finansiści), konsultanci ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, sprzedawcy i marketingowcy. Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa 2011.

Średnie zatrudnienie w energetyce w pierwszej dekadzie XXI w Średnie zatrudnienie w energetyce w pierwszej dekadzie XXI w. – liczba miejsc pracy na GWh wyprodukowanej energii w analizie cyklu życia   Wytwarzanie, budowa, instalowanie Funkcjonowanie, doglądanie, przygotowywanie paliwa Razem Fotowoltaika* 24 - 26 5 - 20 29 - 46 Energetyka wiatrowa 3 - 17 2 5 - 19 Biomasa 4 3 - 21 7 - 25 Energetyka węglowa 2,4 6,5 8,8 Energetyka gazowa 2,2 6,1 8,3 Green Jobs: Towards decent work in a sustainable, low-carbon world, Green Jobs Initiative, UNEP, ILO, IOE i ITUC. Waszyngton 2008.

Ograniczenie kosztów zdrowotnych i ryzyk środowiskowych Czynniki wyznaczające pozytywny wpływ niskoemisyjnej transformacji na rynek pracy oraz niedoskonałości rynku pracy utrudniające pozytywne zmiany Czynniki wyznaczające pozytywny wpływ niskoemisyjnych działań na rynek pracy Opłacalność rynkowa Ograniczenie kosztów zdrowotnych i ryzyk środowiskowych Bodziec do rozwoju innowacji Bariery dla niskoemisyjnej transformacji rynku pracy Ogólna niska elastyczność rynku pracy Brak odpowiednich kwalifikacji wśród pracowników Lokalne zróżnicowanie potencjału gospodarczego A. Kassenberg, A. Śniegocki. „Zrównoważona transformacja rynku pracy”. W przygotowaniu.

Ważniejsze zawody, których brak jest odczuwany w różnych sektorach energetyki odnawialnej Podsektory Zawody Energetyka wiatrowa Projektanci inwestycji, technicy serwisanci, analitycy baz danych, inżynierowie: elektrycy, komputerowcy, mechanicy i konstruktorzy Energetyka solarna Instalatorzy fotowoltaiki i paneli słonecznych, inspektorzy budowlani Energetyka wodna Inżynierowie: elektrycy, operatorzy i zarządzający; technicy, transportowcy, specjaliści od zrównoważonego rozwoju Geotermia Trenerzy; inżynierowie od geotermii Investment in renewable energy generates jobs. Supply of skilled workforce needs to catch up, International Labour Organization, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Genewa 2011.

Struktura własności instalacji energetyki odnawialnej w Niemczech w roku 2010 Genossenschaftliche Unterstützungsstrukturen für eine sozialräumlich orientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia 2012.

Spółdzielnie energetyczne w Niemczech w roku 2011 Genossenschaftliche Unterstützungsstrukturen für eine sozialräumlich orientierte Energiewirtschaft, Klaus Novy Institute e. V., Kolonia 2012.

Rozwój energetyki rozproszonej w Danii Dania – w roku 2050 100% OZE 30% mniej zużywanej energii

Prognoza liczby miejsc pracy powstałych do roku 2020 w wyniku rozwoju mikroinstalacji OZE Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do roku 2020. Synteza, Instytut Energetyki Odnawialnej i Związek Pracodawców Forum Energetyki Odnawialnej. Warszawa 2013.

Oszczędzanie energii - wpływ na rynek pracy Źródło: ECF/3CSEP/FEWE employment impacts of large-scale deep building retrofit in Poland

Schemat ideowy hybrydowego lokalnego system energetycznego

NISKOEMISYJNA MODERNIZACJA SZANSĄ NA INNOWACJE I NOWOCZESNE, ZIELONE MIEJSCA PRACY

Dwie ścieżki wzrostu Niskoemisyjna modernizacja Źródło: IBS BAU Ścieżka umiarkowanego wzrostu (scenariusz referencyjny) – narzędzie odniesienia dla analizy w ramach projektu Ścieżka przyspieszonego wzrostu (scenariusz modernizacji) – scenariusz zakładający wdrożenie reform oraz uwzględniający zielony wzrost.

Zmieniający się potencjał energetyczny Polski - podsumowanie Niskoemisyjna modernizacja Zmieniający się potencjał energetyczny Polski - podsumowanie Źródło energii Perspektywy Węgiel kamienny Wzrost kosztów wydobycia w kraju, niska konkurencyjność międzynarodowa i wypieranie przez import. Węgiel brunatny Konieczność otwarcia nowych złóż – wysokie koszty pozaekonomiczne. Gaz z łupków Nieznany potencjał - niepewna skala i opłacalność wydobycia. Źródła odnawialne Dziś relatywnie wysoki, ale szybko spadający wraz z rozwojem technologii, koszt wykorzystania OZE Energia nuklearna Brak własnych zasobów uranu, brak tradycji technicznej w energetyce jądrowej i ograniczone know-how w tym zakresie Wspólny europejski rynek energii Wymaga dokończenia reform na szczeblu europejskim oraz rozbudowy infrastruktury, a także uwolnienia cen na rynku krajowym

Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Niskoemisyjna modernizacja Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Dominacja węgla nie jest jedyną możliwą opcją dla Polski Ewolucyjne zmiany mogą przez 40 lat całkowicie odmienić energetykę w Polsce, tak jak kiedyś w Danii czy Wielkiej Brytanii Już teraz trzeba zdecydować o strategicznych kierunkach rozwoju energetyki Kluczowe są pytania o stopień centralizacji oraz otwartości tego sektora

MOD – scenariusz modernizacyjny; BAU – scenariusz odniesienia Struktura produkcji energii elektrycznej według scenariuszy w roku 2050 Niskoemisyjna modernizacja MOD – scenariusz modernizacyjny; BAU – scenariusz odniesienia

Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Niskoemisyjna modernizacja Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Koszty produkcji energii elektrycznej Pełna dywersyfikacja Bez CCS redukcja emisji 70% Z CCS redukcja emisji 90% ale wyższe koszty Przy porównywaniu kosztów technologii należy brać pod uwagę faktyczny czas pracy elektrowni wynikający z sytuacji na rynku energii Elektrownie węglowe będą wypychane z rynku przez instalacje o niskich kosztach operacyjnych, co już dziś obniża ich atrakcyjność inwestycyjną

Saldo handlu surowcami energetycznymi Niskoemisyjna modernizacja Saldo handlu surowcami energetycznymi Scenariusz odniesienia Scenariuszy modernizacji

Czy OZE mogą być alternatywą? Niskoemisyjna modernizacja Czy OZE mogą być alternatywą? Uwaga: Ceny energii elektrycznej dla Polski w roku 2020 i 2050 na podstawie scenariusza odniesienia, bez ETS Źródło: opracowanie własne na podstawie Breyer i Gerlach (2011) oraz własnych prognoz dla lat 2020 i 2050 Rozproszona fotowoltaika w perspektywie dekady stanie się w Polsce konkurencyjna Instalacje rozproszone nie konkurują z ceną hurtową, ale dużo wyższą ceną detaliczną energii

Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? Niskoemisyjna modernizacja Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? Indeks energochłonności PKB, 2010 = 100 Zużycie energii finalnej w Polsce Źródło: opracowanie własne Źródło: opracowanie własne Brak dodatkowych działań doprowadzi do dużego wzrostu całkowitego zapotrzebowania Polski na energię Postawienie na dwa kluczowe obszary – efektywnie energetycznie budynki oraz paliwooszczędny transport – pozwoli tego uniknąć

Emisje gazów cieplarnianych w Polsce Niskoemisyjna modernizacja Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? Emisje gazów cieplarnianych w Polsce Źródło: opracowanie własne Redukcja emisji o ponad połowę względem 1990 r. jest nie tylko możliwa, ale i nie wymaga uciekania się do technologii kosztownych, takich jak CCS Zastosowanie CCS zwiększa potencjał redukcyjny do ponad 60%

Niskoemisyjna modernizacja Dodatkowe działania pozwalające na osiągnięcie celu 80% redukcji emisji względem 1990 r.

Ile zyskamy na niskoemisyjności? Niskoemisyjna modernizacja Ile zyskamy na niskoemisyjności? Skumulowane korzyści netto pakietu modernizacyjnego Korzyści płynące z efektywności energetycznej oraz oszczędności operacyjnych w energetyce przeważają nad dodatkowymi nakładami już po 2030 roku. Niskoemisyjna modernizacja przynosi korzyści netto nawet z CCS

Co z kosztami zewnętrznymi? Niskoemisyjna modernizacja Co z kosztami zewnętrznymi? Koszty zdrowotne jako proc. PKB w Polsce Źródło: opracowanie własne Nawet przy założeniu znacznego „oczyszczenia” spalania paliw kopalnych, niskoemisyjna transformacja przynosi łączne korzyści rzędu 100 mld euro na przestrzeni 40 lat, głównie dzięki redukcji emisji z budynków oraz energetyki Koszty i potencjał „oczyszczania” paliw kopalnych są niepewne, niskoemisyjne technologie już są dostępne i szybko się rozwijają

Podsumowanie – zielone miejsca pracy Efektywność energetyczna - ograniczenie negatywnych efektów zdrowotnych i środowiskowych funkcjonowania gospodarki w sposób efektywny kosztowo; Energetyka odnawialna - Inwestycje w niskoemisyjne technologie o dużym potencjale rozwojowym; Poprawę sytuacji na peryferyjnych rynkach pracy – efektywność energetyczna i OZE; Stymulowanie rozwoju zielonych branż oraz wsparcie działań badawczo-rozwojowych nakierowanych na wzrost udziału zaawansowanej produkcji o wysokiej wartości dodanej; Wprowadzenie zielonej reformy podatkowej; Osłona emisyjnych oraz energochłonnych branż przed negatywnymi skutkami.

Polskie dylematy – 2014/2050 Postawa reaktywna Postawa proaktywna Koncentrowanie się na bieżących problemach, skupienie się na stabilizacji sytuacji gospodarczej Inwestycje w potencjał rozwojowy przydatny za kilka-kilkanaście lat, podjęcie wysiłku kolejnej modernizacji Postawa reaktywna Postawa proaktywna

Dziękuje za uwagę! Zapraszam na stronę www.np2050.pl Pełna wersja raportu Arkusze z danymi do wykresów Szczegółowy opis scenariuszy energetycznych Inne publikacje powstałe w ramach projektu Więcej informacji o projekcie