LECZENIE PITNYMI WODAMI MINERALNYMI KRENOTERAPIA

KRENOTERAPIA jest to picie wody leczniczej przez określony czas, dozowanej co do ilości, temperatury, czasu w stosunku do posiłku i zgodnie z zaleceniami lekarskimi.

WODA LECZNICZA jest to woda podziemna, bakteriologicznie i chemicznie czysta, o niewielkich wahaniach składu chemicznego i właściwościach fizycznych, uznana za leczniczą przez Ministra Zdrowia na podstawie udowodnionego badaniami naukowymi lub długotrwałą obserwację lekarską działania leczniczego.

LECZNICZE WODY MINERALNE to wody podziemne, które zawierają co najmniej 1 g składników mineralnych w 1 litrze.

SWOISTE WODY LECZNICZE to wody podziemne, które zawierają mniej niż 1g składników mineralnych w 1 litrze

DZIAŁANIE WÓD MINERALNYCH PODANYCH DOUSTNIE

Działanie miejscowe wiąże się z fizycznym i chemicznym działaniem wody na błonę śluzową przewodu pokarmowego / zmiana czynności wydzielniczej gruczołów błon śluzowych, zmiana czynności ruchowej ścian przewodu pokarmowego /

Działanie ogólne sprowadza się do działania: 1. farmakologicznego 2 Działanie ogólne sprowadza się do działania: 1. farmakologicznego 2. chemicznego wynikającego ze składu wody 3. adaptogennego

Działanie farmakologiczne - swoiste zależy bezpośrednio od : 1 Działanie farmakologiczne - swoiste zależy bezpośrednio od : 1. składu chemicznego 2. stężenia odpowiednich składników danej wody. Wody mineralne stosowane w kuracji pitnej są w stanie w wybranych przypadkach uzupełnić niedobory elektrolitów lub poprawić gospodarkę nimi.

Działanie adaptogenne - ogólne Występuje po kuracji pitnej trwającej około 3-4 tygodni. W jej efekcie następuje zwiększone wydalanie wody i jej składników oraz pojawienie się ogólnoustrojowych procesów przystosowawczych z tendencją do stabilizacji zwłaszcza wydalania i procesów regulacyjnych. Działanie adaptogenne dotyczy przede wszystkim układu trawiennego, moczowego i krwionośnego.

Mechanizmy odruchowe działają przede wszystkim na drodze nerwowej i chemicznej dzięki sprzężeniu odruchowo – warunkowemu. Woda po dostaniu się do jamy ustnej na drodze odruchowej wywołuje zwiększone wydzielanie soku żołądkowego o niewielkiej ilości kwasu solnego i pepsyny. Wody siarczanowe na drodze odruchowej powodują obkurczanie się pęcherzyka żółciowego.

Kuracja pitna wodami leczniczymi powinna trwać przeciętnie 3 tygodnie, 6 razy w tygodniu. Kurację należy rozpoczynać stopniowaniem dawki.

Podział dawek stosowanych w krenoterapii Dawka Ilość wody ml/kg ml/70 kg maksymalna Mała 8 560 750 Podstawowa 15 1050 1400 Średnia 20 1800 Duża 30 2100 2700 Maksymalna 35 2450 3500

METODY KURACJI PITNEJ

Kuracja standardowa stosuje się dawkę podstawową lub średnią. Godz. 7 Kuracja standardowa stosuje się dawkę podstawową lub średnią. Godz. 7.00 – 50% dawki dziennej Godz. 12.00 – 20% dawki dziennej Godz. 17.00 – 30% dawki dziennej

Kuracja wspomagająca ma zastosowanie wówczas, gdy potrzebne jest zwiększenie działania farmakologicznego kąpieli leczniczych lub innych zabiegów balneologicznych. Godz. 7.00 – 60% dawki dziennej Godz. 17.00 – 40% dawki dziennej

Kuracja frakcjonowana /1/ jest stosowana u osób z zaburzeniami krążenia oraz układu moczowego i trawiennego, u których konieczne jest prowadzenie kuracji pitnej. Kurację należy stosować w 6 porcjach, pobierając dzienną dawkę podstawową.

Kuracja frakcjonowana /2/ Godz. 7. 00 - 20% dawki dziennej Godz. 9 Kuracja frakcjonowana /2/ Godz. 7.00 - 20% dawki dziennej Godz. 9.00 - 15% dawki dziennej Godz. 12.00 - 15% dawki dziennej Godz. 15.00 - 15% dawki dziennej Godz. 17.00 - 20% dawki dziennej Godz. 21.00 - 15% dawki dziennej

Kuracja oszczędzająca ma zastosowanie u osób w podeszłym wieku z przewlekłymi schorzeniami układu trawiennego i moczowego, zakłóceniami diurezy nocnej, we wczesnym okresie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych i leczeniu zachowawczym. Należy stosować dawkę małą w dwóch porcjach. Godz. 7.00 - 70% dawki dziennej Godz. 12.00 - 30% dawki dziennej

Kuracja moczopędna zwykła dla uzyskania wyraźnego, ale krótkotrwałego efektu moczopędnego należy stosować dawkę dużą. Godz. 7.00 - 80% dawki dziennej Godz. 17.00 - 20% dawki dziennej

Kuracja moczopędna intensywna zazwyczaj powinna być stosowana wówczas, gdy jest konieczne intensywne przepłukanie układu moczowego. Należy stosować dawkę maksymalną, nie przekraczając 3500 ml w 6 równych porcjach w ciągu doby.

Kuracja moczopędna uderzeniowa może być stosowana w wybranych przypadkach kamicy nerkowej, polega na stosowaniu dawki maksymalnej do 3500 ml, wypijanej w godzinach rannych w czasie 2-3 godzin.

Kuracja specjalistyczna ma zastosowanie wówczas, gdy kuracja pitna jest jedną lub podstawową formą leczenia w uzdrowisku, wymagającą szczególnych wskazań.

RODZAJE WÓD STOSOWANYCH DO LECZENIA PITNEGO W POLSCE

Wody chlorkowo – sodowe zwane wodami słonymi i chlorkowo – sodowo – jodkowymi. Wody alkaliczne / wodorowęglanowe /. Szczawy nisko zmineralizowane / hipotoniczne / i szczawy żelaziste. Wody siarczkowo – siarkowodorowe.

WODY SŁONE Są to wody o niskim stężeniu NaCl Do kuracji pitnej stosuje się wody mało zmineralizowane 0,3% – 1,5%.

Wody hiperosmotyczne 1,0% - 1,5% powodują : zwiększenie perystaltyki jelit wzmagają wydzielanie soku żołądkowego zwiększają kwasotę soku żołądkowego działają rozrzedzająco na śluz

Wody hipoosmotyczne 0,3% - 0,5% działają łagodząco w zapaleniach śluzówki żołądka i jelit.

Zastosowanie wód słonych przewlekłe nieżyty żołądka z niedokwasotą zaparcia – również wody słone z zawartością magnezu i siarczanów skaza moczanowa zatrucia metalami, alkoholem, nikotyną nadciśnienie tętnicze i miażdżyca – wody słone z zawartością jodu. ciężka praca fizyczna w uciążliwych warunkach

Przeciwwskazania do stosowania wód słonych nadkwaśność żołądka nieżyt żołądka z nadmierną perystaltyką wrzód żołądka i dwunastnicy zaburzenia przewodu pokarmowego z biegunkami choroby serca i nerek z obrzękami

W towarzystwie soli kuchennej często występuje jod W towarzystwie soli kuchennej często występuje jod. Wody z zawartością jodu mają zastosowanie w leczeniu niektórych chorób tarczycy, nadciśnieniu, miażdżycy.

WODY ALKALICZNE Zawierają wodorowęglany sodu i potasu (alkaliczne) oraz wapnia i magnezu (ziemno-alkaliczne)

Działanie wód alkalicznych polega na /1/ : alkalizacji kwaśnego soku żołądkowego, która trwa bardzo krótko, zaledwie 15-20 min po wypiciu wody. Po przejściu do dwunastnicy powstaje dodatkowy efekt w postaci odruchowego hamowania wydzielania soku żołądkowego. Jednak po tym czasie następuje wzmożone wydzielanie soku żołądkowego, ponieważ wydzielający się CO2 działa silnie drażniąco na czynność wydzielniczą błony śluzowej żołądka. Wtórny wzrost kwasowości można jednak znacznie zmniejszyć, pijąc wodę podgrzaną małymi łykami w wielu małych porcjach.

Działanie wód alkalicznych polega na /2/ : 2. rozluźnianiu i rozpuszczaniu śluzu w przewodzie pokarmowym 3. mechanicznym usuwaniu ze światła jelit bakterii i ich toksyn, uszkodzonych komórek nabłonka oraz zalegających resztek pokarmowych 4. przyspieszają ustępowanie stanów zapalnych błony śluzowej, zwłaszcza przez przeciwzapalne i uszczelniające działanie jonów Ca i Mg

Wskazania do stosowania wód alkalicznych Choroby wątroby i dróg żółciowych Choroby żołądka i dwunastnicy Choroby wydzielania wewnętrznego i metaboliczne

Choroby wątroby i dróg żółciowych

Wskazania /1/ Przewlekłe stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych bez żółtaczki, stanów gorączkowych i nasilonych dolegliwości bólowych Stany pooperacyjne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych w 6 miesięcy po zabiegu lub w 3 miesiące w wyspecjalizowanych ośrodkach w przypadkach bez powikłań i z dobrym stanem ogólnym Zaburzenia czynnościowe pęcherzyka i dróg żółciowych

Wskazania /2/ 4. Stany po WZW w 3 miesiące od ustąpienia ostrych i podostrych objawów 5. Stłuszczenie wątroby 6. Przewlekłe toksyczne uszkodzenie wątroby 7. Marskość wątroby we wczesnym okresie: pozapalna, toksyczna, cholestatyczna, autoimunologiczna

Przeciwwskazania /1/ Ostre i podostre stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych Kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych z napadami bólowymi lub odczynem zapalnym Ropniak pęcherzyka żółciowego i ropnie wątroby

Przeciwwskazania /2/ 4. Żółtaczka 5. Niewyrównwna marskość wątroby 6. Przewlekłe choroby jamy brzusznej wymagające leczenia chirurgicznego

Choroby żołądka i dwunastnicy

Wskazania /1/ Przewlekły nieżyt żołądka z niedokwasotą Przewlekły nieżyt jelit Zaburzenia czynnościowe żołądka i jelit Choroba wrzodowa żołądka i jelit w okresie remisji

Wskazania /2/ 5. Stany po leczeniu operacyjnym choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy w 2-3 miesiące po wykonaniu zabiegu 6. Zespół poresekcyjny 7. Zaparcia nawykowe / atoniczne /. 8. Zaparcie spastyczne jelita grubego

Przeciwwskazania /1/ Wszystkie ostre stany zapalne przewodu pokarmowego Czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy Znaczne zwężenie przełyku i odźwiernika Przewlekłe zaburzenia drożności jelit Krwawienie jawne i utajone z przewodu pokarmowego

Przeciwwskazania /2/ 6. Choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego 7. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego 8. Niegojące się rany i przetoki po wykonanych zbiegach operacyjnych jamie brzusznej 9. Przewlekłe choroby jamy brzusznej wymagające leczenia chirurgicznego

Choroby wydzielania wewnętrznego i metaboliczne / Szczawy wodorowęglanowo-sodowe, hiperosmotyczne typu „Zuber” /.

Wskazania Cukrzyca : łagodne postacie cukrzycy, neuropatia cukrzycowa o przebiegu łagodnym, cukrzyca skojarzona z otyłością Dna Zaburzenia przemiany mineralnej.

Przeciwwskazania Nadciśnienie tętnicze. Niewydolność krążenia.

Choroby zawodowe Wskazania 1 Choroby zawodowe Wskazania 1.Przewlekłe zatrucie ołowiem, kadmem, cynkiem, tlenkiem siarki i kwasu siarkowego Przeciwwskazania 1. Ostre i podostre zatrucia przemysłowe

SZCZAWY NISKOZMINERALIZOWAN /SZCZAWY HIPOTONICZNE/

Działają moczopędnie w związku z czym maja zastosowanie głównie w leczeniu chorób dróg moczowych. Pobudzają one również wydzielanie żołądka i jelit, gdyż zawierają naturalny dwutlenek węgla.

Kamica moczowa

Do leczenia kwalifikują się chorzy z kamicą moczanową, cystynową i szczawianową, natomiast nie zaleca się stosowania tych wód przy kamicy fosforanowej, ponieważ przy intensywnej kuracji dochodzi do alkalizacji moczu, czego skutkiem jest krystalizacja fosforanów.

Wskazania /1/ Kamica kielichów, miedniczek i moczowodów, gdy wielkość kamieni rokuje ich samoistne odejście. Drobne złogi i związki kamieniotwórcze w całym przewodzie moczowym, zwłaszcza z częstym ich odchodzeniem. Stany przed zabiegiem operacyjnym, powikłane zapaleniem miedniczek i miąższu nerkowego, względnie jako przygotowanie ogólne i miejscowe do zabiegu operacyjnego

Wskazania /2/ 4. Stany po operacyjnym usunięciu kamienia z dróg moczowych w okresie do 2-3 miesięcy celu zapobiegania nawrotom oraz dla uzyskania poprawy funkcji układu moczowego 5. Stany po skruszeniu kamieni 6. Stany po wydaleniu złogów, z tendencją do ich tworzenia się, jako profilaktyka kamicy nerkowej

Przeciwwskazania /1/ Ostry stan zapalny układu moczowego. Kamica powikłana ograniczeniem lub wyłączeniem czynności nerki, zastojem, zakażeniem, wodonerczem lub roponerczem. Kamica miedniczki lub moczowodu nie rokująca odejścia kamienia.

Przeciwwskazania /2/ 4. Kamica z częstymi napadami bólowymi lub mocznicą 5. Kamica pęcherza lub cewki 6. Zwężenie cewki moczowej 7. Uporczywe zaleganie moczu w różnych odcinkach dróg moczowych niezależnie od przyczyny.

Przewlekłe schorzenia układu moczowego

Leczenie infekcji dróg moczowych z zastosowaniem kuracji pitnej wymaga stosowania dużych ilości wody leczniczej w granicach 2000 ml/dobę, przyjmowanej w wielu dawkach w ciągu dnia wraz z dodatkowym piciem 2-3 razy w ciągu nocy. Uzyskuje się dzięki temu mechaniczne wypłukanie bakterii i produktów ich przemiany oraz zmiany pH moczu.

Wskazania /1/ Nawrotowe zakażenie dróg moczowych bez ograniczonej przeszkody w odpływie moczu Przebyte ostre zapalenie kłębków nerkowych po upływie 3 miesięcy od ustąpienia objawów klinicznych z poprawnymi wynikami badań laboratoryjnych Łagodne stwardnienie nerek bez nadciśnienia i obrzęków

Wskazania /2/ 4. Zaburzenia neurogenne pęcherza moczowego 5. Wysiłkowe nietrzymanie moczu 6. Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych 7. Stwardnienie ciał jamistych prącia

Przeciwwskazania Ostre i podostre stany zapalne układu moczowego Schorzenia miąższu nerek z towarzyszącym nadciśnieniem Uporczywe zaleganie moczu w różnych odcinkach przewodu moczowego Nerczyca Mocznica

Szczególną postacią szczaw są wody żelaziste Szczególną postacią szczaw są wody żelaziste. Wyróżnia się wody zawierające wodorowęglan żelazowy oraz siarczan żelazowy. Pobudzają one układ krwiotwórczy i są stosowane w leczeniu niedokrwistości, w chorobach wieku dziecięcego oraz w zaburzeniach wydzielania gruczołów dokrewnych

WODY SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE

Wykazują złożony skład chemiczny Wykazują złożony skład chemiczny. Najbardziej aktywny jest w tych wodach siarkowodór. Powstaje on wskutek redukcji siarczanów w warunkach beztlenowych przy współudziale bakterii redukujących.

Wody siarczkowo-siarkowodorowe mają działanie: w obecności kationu wapniowego obniżają poziom cukru we krwi i w moczu i wpływają korzystnie na aktywność insuliny. ich stosowanie przyczynia się do zwiększonego wydalania kwasu moczowego i obniżenia jego poziomu we krwi, przy jednoczesnym wzroście kreatyniny, potasu oraz wapnia w moczu. kuracja pitna prowadzona w dużych dawkach od 1500 do 2000 ml wody dziennie, prowadzi do zwiększenia podstawowej przemiany materii. mają działanie odczulające, odtruwające pobudzają wydzielanie żółci i soku trzustkowego

Wody siarczkowo-siarkowodorowe mają zastosowanie : w chorobach przewodu pokarmowego zaburzeniach przemiany materii zatruciach metalami chorobach dróg oddechowych

LECZNICZE WODY SIARCZANOWE

W zależności od metalu, z którym związany jest jon SO42- wyróżnia się wody: glauberskie Na2SO4 gorzkie MgSO4 gipsowe CaSO4 witriolowe FeSO4

Wody siarczanowo – sodowe i siarczanowo – magnezowe oraz wapniowe Są stosowane głównie do kuracji pitnych w schorzeniach jelit i dróg żółciowych. Siarczany magnezu, sodu i wapnia wywierają efekt osmotyczny, który polega na gromadzeniu wody w świetle jelita, co wywołuje działanie przeczyszczające / stężenie siarczanów powyżej 3000mg/dl /. W mniejszym stężeniu działają żółciopędnie łagodnie wzmagają perystaltykę jelit.

Specyficznym produktem uzdrowiskowym, otrzymywanym przez zagęszczenie roztworu soli kamiennej z Inowrocławia jest tzw. Inowrocławska solanka gorzka - 38% roztwór chlorku sodowego i kompleksowych soli siarczanowo – magnezowych i potasowych.

UZDROWISKA ZAJMUJĄCE SIĘ LECZENIEM CHORÓB UKŁADU TRAWIENIA

Nazwa tworzywa leczniczego Uzdrowisko Nazwa tworzywa leczniczego Klimat DŁUGOPOLE ZDRÓJ wody lecznicze siarczkowe słone, jodkowe, bromkowe Podgórski 400m n.p.m. DUSZNIKI ZDRÓJ Szczawy wodorowęglanowe-wapniowo-sodowe, magnezowe, żelaziste Górski 550m n.p.m. INOWROCŁAW Solanka magnezowa Nizinny 90-100m n.p.m. IWONICZ ZDRÓJ Szczawy słone, bromkowo-jodkowe Górski 410m n.p.m. KRYNICA ZDRÓJ Szczawy wodorowęglanowe, sodowe, wapniowe, jodkowe, bromkowe Górski 650m n.p.m. MUSZYNA Szczawy wodorowęglanowe-wapniowo-magnezowo-sodowe, żelaziste Górski 450-520m n.p.m. POLANICA ZDRÓJ Szczawy wodorowęglanowe-wapniowe SZCZANO ZDRÓJ Szczawy wodorowęglanowe-sodowe, sodowo-magnezowe Górski 400m n.p.m. WYSOWA Szczawy wodorowęglanowe-słone i wapniowe, bromkowe, jodkowe, żelaziste Górski 530m n.p.m.

UZDROWISKA ZAJMUJĄCE SIĘ LECZENIEM CHORÓB UKŁADU MOCZOWEGO

Nazwa tworzywa leczniczego Uzdrowisko Nazwa tworzywa leczniczego Klimat CIEPLICE ŚLĄSKIE Wody lecznicze termalne, słabo mineralizowane Podgórski 350m n.p.m. KRYNICA ZDRÓJ Szczawy wodoroweglanowe, sodowe, wapniowe, magnezowe, jodkowe, bromkowe Górski 650m n.p.m. SZCZAWNO ZDRÓJ Szczawy wodoroweglanowo-sodowe, sodowo-magnezowe, radoczynne Górski 340-450m n.p.m. ŻEGIESTÓW ZDRÓJ Szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe i magnezowo-sodowe, żelaziste Górski 480m n.p.m.

UZDROWISKA ZAJMUJĄCE SIĘ LECZENIEM CHORÓB METABOLICZNYCH I ENDOKRYNOLOGICZNYCH

Naturalne tworzywa lecznicze Klimat KONSTANCIN Uzdrowisko Naturalne tworzywa lecznicze Klimat KONSTANCIN Solanki jodkowe, bromkowe, żelaziste Nizinny 100m n.p.m. KOŁOBRZEG Solanki bromkowe, jodkowe Nadmorski KRYNICA Szczawy wodoroweglanowe, sodowe, wapniowe, magnezowe, jodkowe, bromkowe Górski 650m n.p.m. KUDOWA ZDRÓJ Szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-sodowe, żelaziste, siarczkowe lub radoczynne Górski 400m n.p.m. ŚWINOUJŚCIE Morski

BUTELKOWANE WODY MINERALNE

„Butelkowana woda lecznicza przeznaczona do obrotu handlowego w opakowaniu jednostkowym to pierwotnie czysta, nie uzdatniona woda podziemna z jednego złoża, której skład chemiczny i właściwości fizyczne warunkują określone działanie lecznicze, potwierdzone wynikami badań farmakologicznych i klinicznych. Powinna ona zawierać w litrze nie mniej niż 1000 mg rozpuszczonych składników stałych lub zawierać co najmniej jeden swoisty składnik leczniczy w stężeniu warunkującym działanie lecznicze wody.”

BUTELKOWANE WODY MINERALNE

Miejsce eksploatacji wody Typ wody Lp. Nazwa handlowa wody Miejsce eksploatacji wody Typ wody 1. Multi Vita Tylicz Woda mineralna 2. Woda mineralna niskosodowa 3. Woda źródlana niegazowana 4. Kryniczanka Krynica 5. Jan Woda lecznicza 6. Zuber 7. Słotwinka 8. Krynica Zdrój Woda źródlana 9. Krynica Minerale 10. Perła Krynicy 11. Galicjanka Powroźnik 12. Muszyna Minerale

Woda mineralna niskosodowa Lp. Nazwa handlowa wody Miejsce eksploatacji wody Typ wody 13. Muszynianka Muszyna Woda mineralna 14. Muszyna Zdrój Złockie 15. Muszyńska 16. Piwniczanka Piwniczna 17. Szczawniczanka Szczawnica 18. Jan Woda lecznicza 19. Stefan 20. Helena 21. Józefina 22. Kinga Krościenko Woda mineralna niskosodowa 23. Wysowianka Wysowa 24. Franciszek

Miejsce eksploatacji wody Lp. Nazwa handlowa wody Miejsce eksploatacji wody Typ wody 25. Henryk Wysowa Woda lecznicza 26. Józef 27. Krystyna Ciechocinek Woda mineralna 28. Kujawianka 29. Ciechocińska 30. Połczynianka Połczyn 31. Buskowianka Busko-Solec 32. Nałęczowianka Nałęczów 33. Ostromecko 34. Czantoria Ustroń

Pijalnie powinny być /1/: 1. Usytuowane jak najbliżej źródeł wód stosowanych do kuracji w celu uniknięcia zmian smakowych i wartości leczniczych wód mineralnych. Na tyle duże, aby umożliwiły pacjentom picie wód w trakcie spacerów. Wyposażone w pomieszczenia towarzyszące pijalni: zadaszone hale lub trakty spacerowe na wolnym powietrzu, sale koncertowe, wystawowe, czytelnie