GLEBY ORGANICZNE I ICH FUNKCJE W ŚRODOWISKU Ćwiczenie nr 1

GLEBY ORGANICZNE I ICH FUNKCJE W ŚRODOWISKU Charakterystyka przedmiotu: 14 ćwiczeń x 1,5 h (wyjazd terenowy 4 ćwiczenia) 15 ćwiczenie (kolokwium zaliczeniowe) Zaliczenie przedmiotu (Wykład + ćwiczenia)

GLEBY ORGANICZNE I ICH FUNKCJE W ŚRODOWISKU PROGRAM ĆWICZEŃ: 1. Charakterystyka utworów organicznych 2. Morfologia profilu gleby organicznej 3. Systematyka gleb organicznych. Część I 4. Systematyka gleb organicznych. Część II

PROGRAM ĆWICZEŃ: GLEBY ORGANICZNE I ICH FUNKCJE W ŚRODOWISKU 5-8. Wyjazd terenowy do Przedmościa Świętego – charakterystyka gleb torfowisk niskich i gleb murszowych. 9. Metody oznaczania stopnia rozkładu torfu. 10. Oznaczanie stopnia rozkładu torfu metodą półstrzykawki. 11. Oznaczanie stopnia rozkładu torfu metodą SPEC. 12. Właściwości retencyjne gleb organicznych – krzywa pF 13. Prognostyczne kompleksy wilgotnościowo glebowe (PKWG) wg. Okruszki 14. Bonitacja gleb organicznych. 15. Kolokwium zaliczeniowe

Gleby organiczne i ich funkcje w środowisku Wykaz literatury podstawowej: Ilnicki P. Torfowiska i Torf. PWRiL 2002. Okruszko H., Piaścik H.: Charakterystyka gleb hydrogenicznych. Wyd. AR w Olsztynie 1990. Maksimow A. Torf i jego użytkowanie. PWRiL 1970. Maciak F., Liwski S.: Ćwiczenia z torfoznawstwa. Wyd. SGGW, Warszawa 1996. Wykaz literatury uzupełniającej: Horawski M.: Torfoznawstwo dla meliorantów. Wyd. AR w Krakowie 1987. Okruszko H.: Rodzaje hydrogenicznych siedlisk glebotwórczych oraz powstających z nich utworów glebowych. Zesz. Prob. Post. Nauk Rol. z. 186, 1997. Myśliwska E.: Grunty organiczne i metody ich badania, PWN, 2001.

Gleby organiczne i ich funkcje w środowisku Dane kontaktowe: Dr inż. Przemysław Woźniczka Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska pok. 202 tel. 71 3205 625 e-mail: przemyslaw.wozniczka@up.wroc.pl Godziny konsultacji: Wtorki 12:00 – 13:00 Czwartki 14:00 – 15:00

Gleby organiczne i ich funkcje w środowisku Ćwiczenie nr. 1 Charakterystyka utworów organicznych Prezentacja przygotowana przez dr inż. Bartłomieja Glinę

Gleba organiczna (Organic soil): Tereny podmokłe stale lub okresowo zalane wodą Obumarłe szczątki roślinności torfotwórczej Całkowita anaerobioza Akumulacja dominuje nad rozkładem > 20 % Mat. organicznej (12% C org.) Miąższość profilu minimum 40 cm ( dawniej 30 cm). Fot. B. Glina

Roślinność torfotwórcza: Turzyce (Carex sp.) Skrzypy (Equisetum ) Mchy (Sphagnum sp.) Mchy brunatne (Bryales sp.) Sity (Juncus sp. ) Trzcina (Phragmites L.) Wełnianki (Eriophorum) Woskownica (Myricaceae L.) Drzewa: - Brzoza (Betula L.) - Olsza (Alnus) - Wierzba (Salix L.) - Świerk (Picea L.) - Sosna (Pinius L.) (Rydin i in. 2006)

Rodzaje utworów organicznych: Torf (Peat) Gytja (Sapropel) Muł (Mud) Dy (Tyrfopel) Mursz (Muck, Moorsh)

- wodorostowy (Potamioni), Typ Torfu: Torf niski - wodorostowy (Potamioni), - szuwarowy (Limno-Phragmitioni), - turzycowiskowy (Magnocaricioni), - mechowiskowy (Bryalo-Parvocaricioni), - olesowy (Alnioni) (źródło: PN-85-G-02500)

- mszarny przejściowy (Minero-Sphagnioni) - brzezinowy (Betulioni) Typ Torfu: Torf przejściowy - mszarny przejściowy (Minero-Sphagnioni) - brzezinowy (Betulioni) Torf wysoki - mszarny wysoki (Ombro-Sphagnioni) - wrzosowiskowy (Ericioni) - bór bagnowy (Ledo-Pinioni) (źródło: PN-85-G-02500)

Torf Niski: odczyn (pH) > 5; wody gruntowe i powierzchniowe; wody zasobne w składniki pokarmowe ; siedliska eutroficzne; Zbudowany z obumarłych szczątków: trzcin, turzyc, mchów brunatnych, skrzypu, traw; doliny rzeczne lub odpływowe zagłębienia terenu, głównie na niżu Fot: B. Glina

Typy torfów niskich Torf szuwarowy Torf turzycowiskowy Zbudowany ze szczątków trzcin oraz turzyc (liście oraz korzonki), możliwa domieszka kłączy skrzypu. Struktura grubo włóknista lub amorficzno-włóknista. Barwa brunatno-brązowa lub smolisto-czarna ciemnieje na powietrzu. W świeżo pobranym torfie wyczuwalnym jest zapach siarkowodoru. Stopień rozkładu różny. Torf turzycowiskowy Zbudowany ze szczątków turzyc (korzonki). Możliwe domieszki kłaczy trzciny, nasion bobrka, kory i drewna łozy. Masa torfu jest jednolita, struktura włóknista lub amorficzno-włóknista. Barwa torfu jest szara lub szarobrunatna, ciemnieje na powietrzu. Stopień rozkładu różny.

Typy torfów niskich Torf mechowiskowy Torf olesowy Zbudowany ze szczątków turzyc oraz listków i łodyżek mchów, często z domieszką nasion bobrka. Struktura gąbczasta, przy większej domieszce mchów gąbczasto-włóknista. Barwa torfu szara lub brunatna, nie ulega zmianie po wyschnięciu. Stopień rozkładu R1/R2. Torf olesowy Zbudowany z mieszaniny zachowanych szczątków gąbczastego lub zbutwiałego drewna oraz dobrze zachowanej, łupliwej kory. Struktura włóknisto – amorficzno - kawałkowa, amorficzno - kawałkowa lub amorficzna. Barwa torfu od ciemno-brązowej poprzez szaro brunatną do czerwonej. Stopień rozkładu R3.

Torf Przejściowy: odczyn (pH) 4-5 wody gruntowe i powierzchniowe; wody opadowe (zwiększony udział); siedliska mezotroficzne Zwiększony udział gatunków oligotroficznych (mchy, brzoza); odpływowe zagłębienia terenu, położone blisko działów wodnych, często na obrzeżach torfowisk wysokich; najliczniejsze w północnej Polsce Fot: B. Glina

Typy torfów przejściowych Torf mszarny-przejściowy Zbudowany z drobnych szczątków torfowców i korzonków turzyc oraz błyszczących szczątków bagnicy. Czasem występują w torfie zbite pęczki włókna wełnianki. Struktura gąbczasto-wlóknista, barwa brunatno-szara. Stopień rozkładu R1. Torf brzezinowy Zbudowany ze szczątków torfowców, mchów gałązkowych, wełnianki z wyraźnym udziałem białej kory brzozy. Struktura torfu kawałkowa krucha, amorficzno-kawałkowa. Barwa szarobrunatna. Stopień rozkładu torfu R2.

Torf Wysoki: odczyn (pH) < 4 wody opadowe ubogie w składniki pokarmowe; siedliska oligotroficzne; Dominujaca roslinnośc : mchy (Sphagnum sp.), wrzos; bezodpływowe zagłębienia obszarów wododziałowych, tereny górskie źródłó: www.blanketbogswales.org

Typy torfów wysokich Torf mszarny-wysoki Torf wrzosowiskowy Zbudowany ze zbitej gąbki łodyżki torfowców z domieszką szczątek wełnianki oraz drobnych pędów wrzosowatych i żurawiny. Struktura torfu gąbczasta lub włóknisto-gąbczasta. Stopień rozkładu R1. Torf wrzosowiskowy Tworzy krucha masę torfową z rozpoznawalnymi szczątkami roślin wrzosowatych, grubego włókna wełnianki oraz nasion sitów. Struktura torfu amorficzno-kawałkowa, barwa ciemno-brunatna. Stopień rozkładu R2/R3. Torf bór-bagnowy Zbudowany z fragmentów kory, drewna i szyszek sosny, niekiedy całe pniaki i gałęzie. W torfie obecne są również liczne szczątki wełnianki i roślin wrzosowatych. Struktura torfu gąbczasta z drewnem lub amorficzno-kawałkowa. Stopień rozkładu różny.

Rodzaje utworów organicznych: - Torf (Peat) - Gytia (Sapropel) - Muł (Mud) - Dy (Tyrfopel) - Mursz (Muck, Moorsh)

Za tydzień: Morfologia profilu gleby organicznej