Ś R E D N I O W I E C Z N E R Y C E R S T W O

Terminologia

Rycerstwo Rycerz - w średniowieczu warstwa społeczna (stan) trudniąca się służbą wojskową Rycerz - termin określający opancerzonego wojownika walczącego konno za pomocą różnorakiej broni białej. posiadał specjalny status społeczny i był przedstawicielem uprzywilejowanej warstwy feudalnej. jako wasal – osoba podlegające zwierzchności swojego suwerena, zobowiązana była do pełnienia służby wojskowej w zamian za przywileje

kodeks rycerski zbiór zasad etycznych, moralnych i zawodowych, którymi kierowali się rycerze przestrzeganie zasad gwarantowało dobrą opinię i godne życie prawo niepisane, honorowe. opierało się na kilku podstawowych zasadach, wśród których wyróżnić można oddanie swojemu władcy, chrześcijańskie miłosierdzie (zwłaszcza odnoszące się do słabych, wdów, sierot) zasady walki równego z równym.

Przykładowy kodeks rycerski 1.Bądź zawsze oddany Bogu, Ojczyźnie, Panu. 2.Nigdy nie bądź tchórzliwy. 3.Bądź ambitny i podążaj do celu. 4.Przegrane bitwy znoś z honorem. 5.Bądź wzorem dla innych. 6.Szanuj ludzi wokół siebie. 7.Dobro i prawość przed niesprawiedliwością broń. 8.Bądź hojny dla ludzi w potrzebie. 9.Bądź wierny swym zasadom i ideałom. 10.Nie krzywdź słabszych.

Cnoty rycerskie stanowiły podstawę kodeksu honorowego rycerza średniowiecznego przekonanie otoczenia o posiadaniu przez rycerza tych cnót nobilitowało go i wyróżniało spośród ogółu ówczesnego społeczeństwa rycerz taki stawał się często tematem eposów rycerskich i wzorem postępowania dla młodych adeptów rycerskiego fachu.

Do cnót tych zaliczano: Żyć w prawdzie Mieć wiarę Żałować za grzechy Dawać dowody pokory Miłować sprawiedliwość Być miłosiernym Być szczerym i wielkodusznym Znosić prześladowania

Etos rycerski zespół wartości, powszechnie przyjętych i akceptowanych przez rycerzy stanowił zbiór norm, które ustalały się przez wieki i wyznaczały wzorzec osobowy idealnego rycerza oraz kształtowały wzory zachowań przyjętych w społeczności rycerskiej w dużym stopniu wpływał na tożsamość klasową rycerstwa – był tym, co odróżniało rycerza od chłopa czy mieszczanina, określał ogólny styl życia rycerzy

Najważniejsze wyznaczniki etosu rycerskiego Dobre urodzenie – stanowiło jeden z podstawowych atrybutów rycerza. Legitymowanie się bogatym drzewem genealogicznym było powodem do dumy i potwierdzało wysoką pozycję społeczną Stanowa solidarność rycerska – jej wyrazem na gruncie kultury Europy Zachodniej była na przykład idea bractw rycerskich, mająca swoją kontynuację w powoływaniu towarzystw turniejowych Hojność – skąpstwo było cechą pogardzaną, charakterystyczną dla chłopa lub mieszczanina. Prawdziwy rycerz powinien być rozrzutny. Hojność przysparzała sprzymierzeńców, a okazana truwerowi mogła opłacić się z nawiązką, gdyż obdarowany sławił imię darczyńcy w swojej dalszej drodze.

Żądza sławy – rycerz szukał okazji do nadania rozgłosu swojemu imieniu zarówno na polach bitew, na polowaniu, jak i w turniejach. Starania o dobre imię i sławę po śmierci nieustannie przejawiają się na kartach średniowiecznych kronik Odwaga – zarzucenie rycerzowi tchórzostwa stanowiło największą – oprócz oskarżenia o wiarołomstwo – zniewagę. Chęć wykazania odwagi połączona z przeświadczeniem o własnej nieograniczonej mocy bywała tak silna, że przeczyła zdrowemu rozsądkowi, doprowadzając do śmierci całe chorągwie rycerstwa, szarżujące na przeważające liczebnie wrogie wojska Siła fizyczna, uroda, wdzięk – cechy bezspornie odróżniające rycerza od plebsu. W literaturze rycerskiej dobrze urodzonego wojownika cechuje już od dziecka niespotykana siła i walory fizyczne.

Wierność danemu słowu – odróżniała rycerza od chłopa i mieszczanina, z zastrzeżeniem jednak, że dotyczy ona tylko osób równych stanem. Szczególnie ważną odmianą tej wierności, na której opierał się w zasadzie system feudalny, była wierność seniorowi Etyka walki – była jednym z najważniejszych składników rycerskiego etosu. Tworzyły ją dbałość o równe szanse w walce (nieatakowanie słabszych, dozbrajanie przeciwnika), powinność ataku twarzą w twarz oraz szacunek dla przeciwnika – szacunek ten wszakże ograniczał się do przeciwników dobrze urodzonych Szlachetna postawa wobec kobiet – dzięki literaturze rycerskiej pojawił się pogląd, że myśl o ukochanej wzmacnia rycerza w boju, nadając mu cech wyższych – wojownik walczył już nie tylko o swój honor, ale także sławił imię swej wybranki.

Droga do rycerstwa

Początkowo rycerzem mógł zostać każdy ochrzczony mężczyzna potrafiący władać bronią prawo to zostało ograniczone do tych, którzy pochodzili z rodzin rycerskich.

w wieku siedmiu-ośmiu lat chłopiec z rycerskiej rodziny posyłany był do zamku, gdzie jako paź lub giermek podlegał i służył panu odpowiedzialnemu za jego wychowanie

Paź - w średniowieczu syn rycerza oddany ok Paź - w średniowieczu syn rycerza oddany ok. 7 roku życia na dwór pana feudalnego w celu zdobycia wychowania, poznania życia dworskiego, w wieku ok. 14 lat zostawał giermkiem Giermek - w średniowieczu młodzieniec pochodzący z rodziny szlacheckiej, towarzyszący rycerzowi na wojnie. Walczył przy boku rycerza, nosił za nim kopię, tarczę i hełm. Służba jego traktowana była jako pierwsza praktyka, przygotowanie do stanu rycerskiego, które kończyło się uroczystym pasowaniem na rycerza.

Obowiązki pazia nabycie dobrych manier, usługiwanie przy stole, nauka : pisania, czytania, jazdy konnej, polowania, władania mieczem, pływania zapasów

Zadania giermka kształcenie cnót rycerskich zajmowanie się koniem, bronią i ekwipunkiem pana

Pasowanie na rycerza Pasowanie na rycerza to nadanie adeptowi rzemiosła rycerskiego – giermkowi – godności rycerza Aby stać sie rycerzem giermek musiał wykazać się znaczącymi osiągnięciami Pasowanie polegało na: przypięciu pasa rycerskiego uderzeniem ręką, później mieczem w kark lub ramię wręczeniem miecza przypięciem ostróg.

„Pasowanie na rycerza” – uderzenie mieczem w ramię, obraz Edmunda Blaira Leightona

U Z B R O J E N I E

Pancerze ochronne, zbroje Podział ze względu na typ Pancerze zbroje skórzane zbroje lamelkowe kolczuga brygantyny zbroje łuskowe Zbroje właściwe zbroje płytowe zbroje turniejowe zbroje kryte

1. hełm 2. naramiennik 3. napierśnik (z tyłu naplecznik) 4 1. hełm 2. naramiennik 3. napierśnik (z tyłu naplecznik) 4. nałokietnik 5. zarękawie 6. fartuch 7. taszka 8. nakolanek (nakolannik) 9. nagolennica (nagolennik) 10. trzewik 11. rękawica 12. opacha 13. wspornik do kopii 14. płot

Zbroje rycerskie z XV w.

Rycerz konny w pełnej zbroi z XV wieku

Zbroje jezdnych z XV wieku

Zbroje jezdnych i pieszych z XV wieku

Zbroja z początku XVI w.

Kolczuga

Przykładowe tarcze

Broń sieczna    Miecze Topory Sztylety 

1. głownia 2. rękojeść 3. zastawa 4. sztych 5. nasada 6. ostrze 7 1.głownia 2.rękojeść 3.zastawa 4.sztych 5.nasada 6.ostrze 7.zbrocze 8.płaz 9.grań(ość) 10.trzon 11.głowica 12.jelec 13.taszka 14.trzpień 15.okładzina 16.podstawa głowicy 17.nakładka głowicy 18.szyjka 19.trzewik

Broń obuchowa Maczugi Młoty

Broń drzewcowa Włócznie Glewie

Broń strzelecka Łuki     Kusze 

Przykładowe hełmy średniowieczne garnczkowy Psi pysk Salada

Rycerskie rozrywki Turnieje - były formą zawodów i sprawdzania umiejętności rycerza. Polegały na prowadzeniu walki według ściśle określonych zasad, a rozgrywane były często na dworach królewskich i książęcych

Turniej w Kodeksie Menesse

Zawisza Czarny z Grabowa herbu Sulima Ok.1380-1428

sławny polski rycerz niepokonany w licznych turniejach symbol cnót rycerskich od 1417 r. starosta kruszwicki Wielokrotnie brał udział w wyprawach przeciwko Turkom u boku króla Węgier, Zygmunta Luksemburskiego, z którego dworem był przez lata silnie związany. brał czynny udział w bitwie pod Grunwaldem (niewykluczone, że to właśnie Zawisza w krytycznym momencie bitwy uratował królewski sztandar, choć nie ma na to wyraźnych dowodów) Był dyplomatą - wystąpił z propozycją zawarcia pokoju między królem polskim i królem węgierskim Zygmuntem Luksemburskim - (układ w Lubowli w 1411)

W 1412 r. uczestniczył wraz z królem Władysławem Jagiełłą w zjeździe monarchów w Budzie, występując również jako uczestnik zorganizowanego przy tej okazji wielkiego turnieju rycerskiego został wysłany jako jeden z sześciu posłów polskiej delegacji na Sobór w Konstancji (1414-1418) W 1415, towarzysząc królowi Zygmuntowi Luksemburskiemu w podróży do Aragonii pokonał w głośnym pojedynku Jana z Aragonii, wysadzając z siodła jednym uderzeniem kopii najprzedniejszego rycerza turniejowego zachodniej Europy W 1428 uczestniczył w roli dowódcy w wyprawie Zygmunta Luksemburskiego na Turków gdzie podczas odwrotu zginął

Zakony rycerskie

Templariusze

Joannici

Krzyżacy

Bracia Dobrzyńscy

Jan Matejko Bitwa pod Grunwaldem

I Ty możesz zostać rycerzem 

W prezentacji wykorzystano zasoby: http://www.miecze.com.pl http://pl.wikipedia.org http://dorotaokonska.webpark.pl http://www.ornatowski.com/kni.htm http://portalwiedzy.onet.pl http://www.rycerze.org/ http://www.turystykatorun.pl