Zasięg cywilizacji według Samuela P. Huntingtona

KULTURA JAKO POJĘCIE WARTOŚCIUJĄCE Do kultury tradycyjnie zaliczano korzystne dla praktyki urządzenia i wynalazki, aprobowane zasady moralne i obyczaje akceptowane w danym kręgu. Zgodnie z takim poglądem do kultury należy tylko to, co jest oceniane pozytywnie, „właściwe” i „stosowne” zachowanie, dobre maniery, wychowanie, wykształcenie, wiedza i sztuka. To, co odbiega od aprobowanych reguł, nawet jeśli jest szeroko rozpowszechnione i typowe dla całych społeczeństw lub kręgów społecznych jest z kultury wyłączone, „niekulturalne” W świadomości potocznej, publicystyce, debatach politycznych i naukowych pojawia się problem oceny kultur i ich porównywania. Pojawiają się tutaj rozmaite stereotypy wynikające z etnocentryzmu, trudno też proponować jakieś uniwersalne kryteria umożliwiające podobne porównania. Istotna staje się też refleksja nad stanowiskiem skrajnie relatywistycznym, reprezentowanym przez postawę postmodernistyczną.

KULTURA JAKO PRODUKT SPOŁECZNY Współczesne rozumienie kultury odrzuca z jednej strony ostrą opozycję między nią a naturą, z drugiej – eliminując pogląd o metafizycznej genezie kultury – związano jej powstawanie z genetycznie określonymi ludzkimi właściwościami. Kultura nie jest zarazem indywidualnym wytworem człowieka, lecz produktem współżycia ludzi, ich wzajemnych relacji w życiu zbiorowym, a trwając przez pokolenia może się rozwijać i wzbogacać w procesie międzypokoleniowej transmisji. „Źródła kultury pochodzą z natury gatunku ludzkiego, ale jej rozwój historyczny oddala poszczególne pokolenia coraz bardziej od tych źródeł, a dystansu tego nie da się pokonywać indywidualnym wysiłkiem. Człowiek z natury jest zdolny do tworzenia i przyjmowania kultury, ale dopiero za sprawą wychowania dokonuje się jego wprowadzenie do udziału w osiągniętym już dorobku kultury. To drugie narodziny człowieka – jego narodziny w kulturze” (A. Kłoskowska)

DEFINICYJNE PROBLEMY KULTURY Edward Tylor (1871): Kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje oraz wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa Stefan Czarnowski: kultura jest zobiektywizowanym dorobkiem wspólnym szeregowi grup społecznych i dzięki swojej obiektywności zdolny rozszerzać swój zasięg w czasie i przestrzeni. Podstawowym czynnikiem kształtującym kulturę jest ludzka praca Ralph Linton: „Kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy są podzielane (wspólne) i przekazywane przez członków danego społeczeństwa”

DEFINICYJNE PROBLEMY KULTURY (2) Już Johann G. Herder pisał, iż „Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż kultura” Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn w pracy „Kultura. Krytyczny przegląd jej koncepcji i definicji” podali 178 określeń kultury, dzieląc wszystkie definicje na sześć typów: opisowo-enumeracyjny historyczny genetyczny normatywny psychologiczny strukturalny

DEFINICYJNE PROBLEMY KULTURY (3) typ opisowo-enumeracyjny: definicje zaliczane do niego w członie definiowanym (definiens) zawierają wyliczenie (enumerację) lub opis (deskrypcję) tego, co stanowi kulturę (definiendum) Schemat takich definicji: KULTURA to A+B+C+D…