Różne typy źródeł historycznych

Periodyzacja Dzieje społeczności ludzkich dzielimy na pewne okresy nazywane epokami historycznymi. Początek i koniec każdej z nich wyznaczają pewne cezury czyli daty doniosłych, znaczących wydarzeń.

Historia a prehistoria Historia jako dziedzina naukowa zajmuje się badaniem przeszłości ludzkich społeczeństw od momentu pojawienia się pisma, którym ok. 3,5 tys. lat p.n.e. zaczęto posługiwać się w Mezopotamii. Prehistoria to wcześniejsze dzieje człowieka, ale przed pojawieniem się pisma.

Paleolit - Obejmuje czasy od pojawienia się pierwszych hominidów do końca epoki lodowcowej, czyli od ok. 2,8 mln lat temu (1, 2 mln lat temu) do ok. 10 tys. lat temu.

Mezolit - Obejmuje czasy od wykształcenia się społeczności zbieracko – łowieckich, czyli od ok. 10 tys. lat temu aż do ok. 5400 lat temu (na ziemiach polskich) i 6800 lat temu dla ziem Europy, kiedy to pojawiły się nowe modele społeczności.

Neolit Wyznacznikiem neolitu w Europie jest powstanie społeczności operującej gospodarką rolniczo – hodowlaną oraz potrafiącą wypalać naczynia ceramiczne. Koniec tej epoki to ok. 4000. lat B.P i nastanie społeczności potrafiących wykonywać narzędzia miedziane.

Eneolit (epoka miedzi) i epoka brązu - To epoka charakteryzująca się występowaniem narzędzi miedzianych, czyli na ziemiach polskich jest to okres od ok. 3700 lat B.P do ok. 2200 lat B.P., kiedy to pojawia się umiejętność wytwarzania narzędzi z brązu. Daje to początek następnej epoce – brązu trwającej od ok. 2200 lat B.P do ok. 1000 lat B.P.

Epoka żelaza Epoka ta trwa w Europie od ok. 1000 roku B.P do VI w. n.e. W Polsce okres ten trwa od VII w p.n.e. do VII w .n.e., czyli do pojawienia się Słowian na ziemiach polskich. Epoka żelaza dzieli się na kilka okresów.

Okres halsztacki Jest pierwszym okresem epoki żelaza, trwającym od ok. 1000 r p.n.e. do IV w. a.C. Nazwa pochodzi od ośrodka wzmożonej produkcji metalurgicznej w Hallstatt w dzisiejszej Austrii.

Okres lateński To drugi okres epoki żelaza trwający od ok. 400 r. a.C do I w. p.C. Często nazywany jest okresem przedrzymskim, bo poprzedza okres rzymski. Nazwa pochodzi od znanego ośrodka kultury celtyckiej – La Tène w Szwajcarii nad jeziorem Neuchâtel.

Okres wpływów rzynskich Okres ten przypadał na lata oddziaływań Cesarstwa Rzymskiego na barbarzyńską Europę, czyli od początku I w. p.C. do ok. 375 roku, czyli początku kryzysu Imperium Romanum

Okres wędrówek ludów Okres ten został zapoczątkowany najazdem Hunów na Europę w końcu IV w .n.e. i trwał do połowy VI w. n. e. ( Europa) lub początków VII w .n.e. (Polska). Za koniec tej epoki naukowcy uznają zajęcie Kotliny Karpackiej przez Awarów lub też dominację Słowian w środkowej Europie w początkach VII w.n.e. Po tych okresach zaczyna się średniowiecze.

Średniowiecze Za datę symboliczną początku średniowiecza uznaje się historycznie datę 476 r. – upadek Cesarstwa na Zachodzie. Ze względu na mnogość zmian zachodzących w tym czasie tę epokę podzielono na kilka okresów.

Wczesne średniowiecze - od końca V wieku – do końca X wieku (w Polsce do wieku XII a nawet XIII) Rozkwit średniowiecza - od XI do XIV wieku; w Polsce są to wieki XII – XIV; - „jesień średniowiecza” lub schyłek średniowiecza – od XIV do XV wieku w Europie, a w Polsce od poł. XIV wieku do początków wieku XVI (konstytucja „nihil novi)

Koniec średniowiecza Za koniec średniowiecza uznaje się rok 1492 czyli odkrycie nowego kontynentu przez Krzysztofa Kolumba, aczkolwiek historycy podaja kilka innych dat: wynalezienie druku przez Jana Gutenberga (ok. 1450) zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek Cesarstwa Bizantyjskiego (1453) powrót Krzysztofa Kolumba do Hiszpanii (1493) wystąpienie Marcina Lutra (1517).

Epoka nowożytna To epoka trwająca od XV wieku ( zależnie od daty jaką przyjmiemy za koniec średniowiecza) do 1914 roku …..ale Historycy z epoki nowożytnej wyodrębniają tzw. „długi wiek XIX”, który rozpoczęła Wielka Rewolucja Francuska w 1789 a zakończyła I wojna światowa w 1914 roku.

Chronologia prehistorii Najstarszym okresem w dziejach jest tzw. EPOKA KAMIENIA , którą dzielimy na 3 podokresy: Starszy (paleolit) Środkowy (mezolt) Młodszy (neolit)

Epoka najnowsza Trwa od 1914 czyli wybuchu I wojny światowej i końca „starego świata” do dziś. Niektórzy historycy uważają, że epoka najnowsza zakończyła się w 1989 upadkiem komunizmu lub też wraz z dniem 11 września 2001 roku – atakiem terrorystycznym na WTC w Nowym Yorku.

Źródła historyczne Przeszłość można poznać tylko i wyłącznie na podstawie pozostałości po dawnych epokach. Nazywamy je źródłami historycznymi. Źródła te dzielą się na poszczególne rodzaje. Najpopularniejszy podział jest taki:

Najmniej źródeł zachowało się z najstarszych epok, natomiast badacze epoki najnowszej są przysypywani coraz to nowymi źródłami historycznymi. Badacze dawniejszych epok musza korzystać więc nie tylko ze źródeł pisanych, ale również materialnych, jak pieczęcie, monety, dzieła sztuki czy architektury. Bardzo pomocna jest w tym względzie praca archeologów.

Badanie Mając do dyspozycji wiele różnych źródeł, historyk powinien poddać je badaniu. Dzieli się ono na kilka etapów, podczas których badacz postępuje wg ściśle ustalonych reguł. Każde źródło musi na początki zostać poddane krytyce zewnętrznej.

Krytyka źródła - Zewnętrzna – dokonuje się jej na podstawie badania materiału z której zostało zrobione źródło, typu pisma, stylu dzieła artystycznego; na tej podstawie każdy historyk powinien stwierdzić gdzie i kiedy oraz w jakich okolicznościach powstało; kto jest autorem i czy jest ono autentyczne;

Krytyka źródła - Wewnętrzna – celem jest ustalenie wiarygodności źródła na podstawie informacji w nim zawartych – czy źródło przekazuje prawdziwe treści, czy autor miał dostęp do wiarygodnych informacji o opisywanych faktach, czy mógł i chciał przekazać prawdę, czy zniekształcał fakty

Interpretacja i opracowanie Polega na ustaleniu faktów i zjawisk o których mówi źródło Po interpretacji źródła badacz może przystąpić do opracowania źródła czyli opisu przeszłości na jego podstawie.