Opieka farmaceutyczna 1

Definicja opieki farmaceutycznej Termin opieka farmaceutyczna po raz pierwszy pojawił się w 1975 r. w Stanach Zjednoczonych w artykule opublikowanym przez Mikeal i wsp. w „American Journal of Hospital Pharmacy”, w którym opisywana jest ona jako: 2

„opieka, jakiej wymaga i jaką otrzymuje dany pacjent, która zapewnia bezpieczne i racjonalne stosowanie leków” 3

Pierwszą pełniejszą definicję opieki farmaceutycznej podali w 1980 r. Brodie i wsp. stwierdzając, że: „opieka farmaceutyczna obejmuje określenie potrzeb lekowych danej osoby, nie tylko zaopatrzenie w potrzebne leki, lecz również udzielenie niezbędnych świadczeń (przed, w czasie i po zakończeniu leczenia) zapewniających optymalnie bezpieczną i skuteczną farmakoterapię” 4

 uwzględnia ona mechanizm sprzężenia zwrotnego  umieszcza opiekę farmaceutyczną w kontekście społecznym, w którym pacjent i jego potrzeby mają znaczenie pierwszoplanowe. 5

W 1987 r. Hepler wyraźnie określił zobowiązania wobec pacjenta definiując że: „opieka farmaceutyczna jest uzgodnionym związkiem miedzy pacjentem a farmaceutą, w którym farmaceuta, sprawuje kontrolę nad procesem stosowania leków (posiadając odpowiednią wiedzę i umiejętności), kierując się świadomością i zobowiązaniem wobec interesu (dobra) pacjenta” Sugerował on tu, że opiekę farmaceutyczną może sprawować tylko farmaceuta. 6

W 1990 r. Hepler i Strand sformułowali klasyczną definicję, wg. której: „Opieka farmaceutyczna jest odpowiedzialnym zapewnieniem farmakoterapii, której celem jest uzyskanie określonych efektów poprawiających jakość życia pacjenta. 7

Efektami tymi są:  wyleczenie, wyeliminowanie lub złagodzenie objawów choroby  zatrzymanie lub spowolnienie procesu chorobowego  zapobieżenie chorobie lub wystąpieniu jej objawów 8

Opieka farmaceutyczna jest więc procesem, w którym farmaceuta współpracuje z pacjentem i innymi członkami zespołu opieki zdrowotnej np.: lekarzem, pielęgniarką, stomatologiem w opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu planu terapeutycznego, którego celem jest uzyskanie określonych efektów terapeutycznych u tego pacjenta. 9

W 1998 roku Międzynarodowa Federacja Farmaceutyczna wprowadziła do definicji uzupełnienie w postaci celu  uzyskanie określonych efektów poprawiających lub utrzymujących jakość życia pacjenta jest realne w odniesieniu zwłaszcza do chorych przewlekle na:  cukrzycę  astmę  nadciśnienie  niewydolność krążenia  oraz osób starszych z niewydolnością nerek, wątroby oddechową. 10

W 2007 roku Naczelne Rada Aptekarska przyjmuje strategię opieki farmaceutycznej w Polsce. Zostaje ona umieszczona w systemie kształcenia podyplomowego w postaci propozycji szkoleń dla farmaceutów. 11

W styczniu 2008 roku definicja opieki farmaceutycznej pojawia się w polskim ustawodawstwie i od roku 2008/2009 na wszystkich wydziałach farmaceutycznych w Polsce pojawiają się zajęcia z opieki farmaceutycznej. 12

Opieka farmaceutyczna:  wskazuje sposób, w jaki pacjenci powinni otrzymywać i stosować leki  wskazuje w jak sposób pacjenci powinni być informowani o prawidłowym stosowaniu leków  dotyczy ona odpowiedzialności, nadzoru nad farmakoterapią, doradzania i efektów leczenia 13

14

Czego można oczekiwać od opieki farmaceutcznej? W zakresie choroby: 1.poprawy stanu zdrowia pacjenta 2.poprawy wartości mierzonych parametrów (poziom glukozy, ciśnienie krwi) 3.uniknięcia lub osłabienia powikłań W odniesieniu do pacjenta: 1.lepszej wiedzy o chorobie i jej leczeniu 2.poprawy jakości życia 3.zadowolenia z opieki 15

W zakresie ekonomicznym: 1.uniknięcia niepotrzebnego stosowania leków 2.zredukowania przypadków niewłaściwego stosowania leków 3.uniknięcia zdrowotnych i ekonomicznych skutków niewłaściwego stosowania leków 16

Przykładami pacjentów wymagających opieki farmaceutycznej są również: 1.pacjenci otrzymujący wiele leków, narażeni są na zwiększone ryzyko wystąpienia złożonych interakcji lek-lek, lek-choroba, lek-pożywienie 2.pacjenci wymagający stosowania szczególnie toksycznych leków – np. przeciwnowotworowe środki chemioterapeutyczne, leki zmniejszające krzepliwość krwi, narkotyki parenteralne 17

3.pacjenci, których ostra faza choroby może być niebezpieczna dla życia, jeżeli przepisany lek będzie nieskuteczny lub stosowany niewłaściwie – np. niektóre zakażenia, ciężkie biegunki. 18

Zadania opieki farmaceutycznej  rozpoznawanie rzeczywistych i potencjalnych problemów związanych ze stosowaniem leków  rozwiązywanie aktualnych problemów lekowych  zapobieganie potencjalnym problemom lekowym 19

Co to jest problem lekowy? Problemem lekowym jest każde niepożądane zdarzenie doświadczane przez pacjenta związane ze stosowaniem leku lub mogące się z jego stosowaniem wiązać, wpływające lub mogące wpłynąć na efekt leczenia tego pacjenta. 20

Warunki problemu lekowego:  Występuje lub może wystąpić u pacjenta  forma skargi, objawu, rozpoznania procesu chorobowego, niewydolności  Musi istnieć (lub być podejrzewany) związek przyczynowy danego zdarzenia z farmakoterapią. Może to być albo skutek farmakoterapii albo dane zdarzenie może wymagać zastosowania leku dla zapobieżenia mu lub wyeliminowania go. 21

Problem medyczny a problem lekowy Rzeczywiste i potencjalne problemy lekowe 22

Rodzaje problemów lekowych Problem: Potrzeba zastosowania leku Przyczyna: Stan nie leczony Leczenie synergistyczne Profilaktyka i prewencja 23

Rodzaje problemów lekowych Problem: Zbędna farmakoterapia Przyczyna: Brak wskazań Stosowanie leków uzależniających i rekreacyjnych Możliwość leczenia niefarmakologicznego Zdublowanie leków o tych samych właściwościach farmakologicznych Leczenie możliwych do uniknięcia działań niepożądanych 24

Rodzaje problemów lekowych Problem: Niewłaściwy lek Przyczyna: Niewłaściwa postać farmaceutyczna Obecne przeciwwskazania Stan oporny na lek Lek nie jest wskazany w danym stanie Dostępny jest lek skuteczniejszych 25

Rodzaje problemów lekowych Problem: Za mało właściwego leku Przyczyna: Złe dawkowanie Niewłaściwa częstość przyjmowania Niewłaściwy czas leczenia Niewłaściwe przechowywanie Interakcje lekowe Wpływ stanu chorobowego Genetycznie uwarunkowany szybki metabolizm Za dużo właściwego leku 26

Rodzaje problemów lekowych Problem: Za dużo właściwego leku Przyczyna: Złe dawkowanie Niewłaściwa częstość przyjmowania Niewłaściwy czas leczenia Interakcja lekowa Wpływ stanu chorobowego Genetycznie uwarunkowany wolny metabolizm 27

Rodzaje problemów lekowych Problem: Działania niepożądane Przyczyna: Reakcja uczuleniowa Niewłaściwe podawanie Interakcje lekowe Dawka zwiększana lub zmniejszana zbyt szybko Niepożądany efekt Niewłaściwe dawkowanie 28

Rodzaje problemów lekowych Problem: Niezdyscyplinowanie pacjenta Przyczyna: Lek niedostępny Trudności w połykaniu lub przyjmowaniu leku w inny sposób Niezrozumienie instrukcji Pacjent nie chce stosować leku Pacjent nie umie sobie radzić z lekiem 29

Pytania 1.Jakie są przyczyny niewłaściwego stosowania leków przez pacjentów? 2.Kto jest podmiotem w opiece farmaceutycznej? 3.Czego można oczekiwać od opieki farmaceutycznej w zakresie choroby? 30

Pytania 1.Co jest celem opieki farmaceutycznej? 2.Co jest warunkiem prawidłowego przebiegu procesu opieki farmaceutycznej? 3.Jaka jest przyczyna niezdyscyplinowania pacjenta w procesie leczenia? 31

Pytania 1.Czym się różni rzeczywisty problem lekowy od potencjalnego? 2.Kto jest inicjatorem i organizatorem opieki farmaceutycznej? 3.Czego można oczekiwać od opieki farmaceutycznej w odniesieniu do pacjenta? 32