„Szkoła Cukrzycy” Porozumienie Zielonogórskie Wrocław, 08 czerwiec 2010 Andrzej Paciorkowski .

Cukrzyca typu 2- epidemia XXI wieku POLSKA Wskaźnik częstości występowania - 5,37% Około 2,6 miliona chorych Około 600 tys. osób leczonych insuliną 3-krotny wzrost liczby zachorowań w ciągu ostatnich 15 lat co 8 pacjent przychodzący do lekarza ma cukrzycę Krótkie wprowadzenie do problemu

Cukrzyca …….dlaczego dobrze leczyć? .

Przewlekłe powikłania cukrzycy – liczy się czas Na świecie - co 15 minut umiera człowiek z powodu powikłań cukrzycy - co 19 minut mam miejsce amputacja z powodu powikłań cukrzycy - co 1,5 godziny ktoś traci wzrok z powodu powikłań cukrzycy - co 4 godziny kolejny pacjent rozpoczyna dializoterapię z powodu powikłań cukrzycy przypomnienie o dramatycznych skutkach cukrzycy na świecie

Przewlekłe powikłania cukrzycy – liczą się pieniądze Według badań Banku Światowego aż 8 % nakładów na służbę zdrowia pochłania problem cukrzycy …………… Koszty leczenia przewlekłych powikłań cukrzycy to 80-90% z budżetu opieki zdrowotnej w porównaniu do 10% potrzebnych na leczenie cukrzycy niepowikłanej. Przypomnienie ,że najdroższe w leczeniu jest leczenie powikłań źle wyrównanej cukrzycy, koszt leczenia cukrzycy bez powikłań nawet przy użyciu najnowszych technologii i leków stanowi zaledwie 10 %

Leczenie cukrzycy – w jakim miejscu jesteśmy ? Zła kontrola metaboliczna zwiększa ryzyko powikłań cukrzycy. Badania PolDiab wykazały, że tylko ok. 11% pacjentów leczonych z powodu cukrzycy typu 2 spełnia kryteria prawidłowego wyrównania cukrzycy wg wytycznych PTD 2006 .

Leczenie cukrzycy – w jakim miejscu jesteśmy ? „Nasz kraj znalazł się na jednym z ostatnich miejsc (25 miejsce na 29 krajów) w rankingu konsumenckim Euro Consumer Diabetes Index dotyczącym jakości leczenia chorych na cukrzycę w Europie. Jednym z ważniejszych problemów w Polsce, oprócz dostępności refundowanych insulin, jest też niezadowalający poziom edukacji pacjentów.” .

Leczenie cukrzycy – w jakim miejscu jesteśmy ? Marek Twardowski, wiceminister zdrowia – „…Cukrzyca trafi na listę priorytetów zdrowotnych na najbliższe lata w ramach Strategii Rozwoju Zdrowia na lata 2007-2013” „…większość pacjentów powinna być na co dzień leczona w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej.” Prof. Edwin Gale z brytyjskiego University of Bristol przekonuje, że korzyści płynące z edukacji przeważają nad kosztami, które trzeba na nią ponieść, dlatego Polska powinna stworzyć narodowy program edukacji w cukrzycy Rzeczpospolita/Rynek Zdrowia 2009-09-11 .

Dlaczego leczyć cukrzycę? Poprawa wyrównania metabolicznego cukrzycy z uzyskaniem: obniżenia HbA1c o 1% zmniejsza o 15- 20 % ryzyko zawału serca i udaru mózgu .

Zgon związany z cukrzycą Zmniejszenie ryzyka powikłań cukrzycy wynikające z obniżenia poziomu HbA1c o 1% Wszystkie powikłania Zgon związany z cukrzycą Zawał serca 5 21% p<0.0001 5 . 1 6 7 8 9 11 14% 5 . 1 6 7 8 9 11 14% p<0.0001 p<0.0001 1 . 5 5 6 7 8 9 1 1 1 Ryzyko względne Udar mózgu Mikroangiopatia Choroba naczyń obw. 12% 5 . 1 6 7 8 9 11 15 37% 20 43% p<0.0035 p<0.0001 p<0.0001 10 10 1 Przywołanie wielokrotnie pokazywanego slajdu z podsumowania badania UKPDS 1 0.5 0.1 5 6 7 8 9 10 11 5 6 7 8 9 10 11 HbA1c Dane liczbowe dotyczą zmniejszenia poziomu HbA1c o 1% UKPDS 35. BMJ 2000; 321: 405-12

Cukrzyca …….co to znaczy- dobrze leczyć? .

Glikemia na czczo i przed posiłkami 70 -110 3,9-6,1 Kryteria wyrównania gospodarki węglowodanowej cukrzyca typu 1 i krótkotrwająca cukrzyca typu 2 (PTD 2010) HbA1c ≤ 6,5 % mg/dl mmol/l Glikemia na czczo i przed posiłkami 70 -110 3,9-6,1 Glikemia 2 godziny po posiłku - podczas samokontroli < 140 7,8 . Wartość HbA1c ≤6,5% można się starać osiągnąć u wyedukowanego pacjenta, jeśli ryzyko hipoglikemii nie jest u niego zwiększone.

Glikemia na czczo i przed posiłkami 70 -110 3,9-6,1 Kryteria wyrównania gospodarki węglowodanowej cukrzyca typu 2 ( wg PTD 2010 ) HbA1c ≤ 7,0 % mg/dl mmol/l Glikemia na czczo i przed posiłkami 70 -110 3,9-6,1 Glikemia 2 godziny po posiłku - podczas samokontroli < 160 8,9 .

Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej w cukrzycy mmol/l mg/dl cholesterol całkowity < 4,5 < 175 cholesterol LDL < 2,6 < 100 cholesterol LDL u chorych na cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca < 1,9 < 70 cholesterol HDL* > 1,0 > 40 cholesterol nie-HDL < 3,4 < 130 triglicerydy < 1,7 < 150 . *

Kryteria kontroli ciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę ciśnienie skurczowe < 130 mm Hg ciśnienie rozkurczowe < 80 mm Hg .

Patofizjologia cukrzycy typu 2 Diagnoza Stan przedcukrzycowy Cukrzyca Insulinooporność Glikemia poposiłkowa Wydzielanie insuliny HbA1C glikemia na czczo Norma W typie 2 cukrzycy u osób z otyłością istotną rolę odgrywa narastająca insulinooporność Komórka B trzustki kompensuje insulinooporność zwiększoną produkcją insuliny –hiperinsulinizm, glikemia po posiłku a następnie glikemia na czczo zaczynają wzrastać gdy dochodzi do pogorszenia czynności kom.B- postępujący defekt komórki B jest powodem zmniejszania produkcji insuliny co z czasem zmusza do zastosowania insuliny w leczeniu Upośledzenie tolerancji glukozy (IGT) pojawia się najwcześniej.- to stan przedcukrzycowy HbA1C i glikemia na czczo pozostają w normie na tym etapie Już w stanie przedcukrzycowym zwiększone jest ryzyko choroby sercowo naczyniowej- przyspieszony rozwój miażdżycy-powikłania mikronaczyniowe Pomiary glikemii po posiłku pozwalają na wcześniejszą identyfikację osób z wysokim ryzykiem rozwoju cukrzycy Powikłąnia mikronaczyniowe (retinopatia, neuropatia, nefropatia ) rozwijają się już wtedy gdy wzrasta glikemia poposiłkowa (w praktyce przed rozpoznaniem cukrzycy ) ryzyko kumuluje się w czasie wraz z trwającą nietolerancją glukozy a proces zaczyna się jeszcze przed rozpoznaniem cukrzycy. Warto zatem rozpocząć kontrolowanie glikemii tak ściśle i tak wcześnie jak to jest tylko możliwe. 1. Gerstein HC. Glucose: a continuous risk factor for cardiovascular disease. Diabet Med 1997; 14 (Suppl 3): S25–S31. Lata Powikłania mikronaczyniowe Powikłania makronaczyniowe Adapted from Rabasa-Lhoret R et al. Enc Med Chir. 2003;506–516.

Życie z cukrzycą przypomina trudną wędrówkę po kamienistej górskiej drodze, której kolejny etap pozostaje dla nas niewiadomą... Takie własne przemyślenia

Leczenie cukrzycy LECZENIE CUKRZYCY Edukacja i reedukacja pacjenta Wysiłek fizyczny Dieta LECZENIE CUKRZYCY Edukacja i reedukacja pacjenta Wskazujemy tu ,że edukacja pacjenta jest co najmniej tak samo ważna jak dieta, wysiłek fizyczny i farmakoterapia. Program „Szkoła Cukrzycy” jest próbą sprostania zadaniu stawianemu przed lekarzem- wobec totalnego braku czasu na indywidualną kompleksową edukację Pacjentów. Zorganizowana i usystematyzowana edukacja grupy diabetyków i ich rodzin przez leczącego ich lekarza jest próbą rozwiązania problemu. Uważam, że to lekarz leczący musi mieć decydujący wpływ na sposób edukacji i przekazywane swoim pacjentom treści. Leczenie farmakologiczne

„Szkoła Cukrzycy” „chorzy na cukrzycę wiedzący najwięcej żyją najdłużej” ( prof. Joslin ) Prof. Joslin sformułował to spostrzeżenie przed prawie stu laty, w czasie gdy nie znano jeszcze ani insuliny ani leków doustnych w leczeniu cukrzycy. Przyjąłem tę myśl za motto całego cyklu, wskazując uczestnikom „Szkoły Cukrzycy” , że pomimo całego rozwoju medycyny wiedza diabetyka na temat jego własnej choroby nadal ma bardzo istotny wpływ na długość i jakość życia bez powikłań cukrzycy.

„ Szkoła Cukrzycy” Cykl spotkań edukacyjnych przeznaczony dla osób z cukrzycą, członków ich rodzin i osób zainteresowanych profilaktyką zdrowotną .

„Nekielska Szkoła Cukrzycy” 2006 Organizatorzy Przychodnia Zespołu Lekarza Rodzinnego „AMICOR” s.c. w Nekli ( ok. 6 tys.pacjentów, 3 lekarzy, 3 pielęgniarki) Polskie Stowarzyszenie Diabetyków Koło w Nekli Nekielski Ośrodek Kultury. Ten sposób edukacji pacjentów „przećwiczyłem” na swoich pacjentach w Przychodni, która prowadzę w Nekli w roku 2006. „Szkołę” prowadziłem we współpracy z Kołem PSD ( wcześniej byłem inicjatorem jego powstania) wykorzystując salę i możłiwosci techniczne miejscowego Ośrodka Kultury

Środa Wielkopolska Środa Wielkopolska – miasto powiatowe , 35 km od Poznania, tutaj prowadzę „poradnienkę” ( bo tak mały kontrakt) diabetologiczną Na zdjęciu kościół Kolegiacki , gdzie przez kilka wieków odbywały się sejmiki szlacheckie szlachty wielkopolski.

„Średzka Szkoła Cukrzycy” V edycja - 2009/2010 Organizatorzy Poradnia Diabetologiczna w Środzie Wlkp. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków Koło w Środzie Ośrodek Kultury w Środzie Wlkp. W Środzie prowadzę obecnie 5 edycję „Szkoły Cukrzycy”, każda składa się z cyklu 8 spotkań –po jednym w miesiącu od października do czerwca > Tutaj też wykorzystuję potencjał organizacyjny miejscowego koła PSD i Ośrodka Kultury

„Średzka Szkoła Cukrzycy” Polskie Stowarzyszenie Diabetyków Koło w Środzie Wlkp. Poradnia Diabetologiczna w Środzie Wlkp. zapraszają na cykl spotkań edukacyjnych pod patronatem Starosty Średzkiego „Średzka Szkoła Cukrzycy” 27.10.2005 - Cukrzyca- objawy, typy, rozpoznanie, aktualne kryteria dobrego leczenia. 24.11.2005 - Leczenie cukrzycy-dieta, wysiłek fizyczny cele i zasady samokontroli. 26.01.2006 - Leczenie cukrzycy-leki doustne, zasady i technika insulinoterapii. 23.02.2006 - Ostre powikłania cukrzycy -hipoglikemia, kwasica cukrzycowa. 30.03.2006 - Przewlekłe powikłania cukrzycy- mikroangiopatia: retinopatia, nefropatia, neuropatia. 27.04.2006 - Przewlekłe powikłania cukrzycy- makroangiopatia: udar mózgu, zawał serca. 25.05.2006 - Zespół metaboliczny- związek otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i zaburzeń gospodarki lipidowej. „chorzy na cukrzycę wiedzący najwięcej żyją najdłużej” ( prof. Joslin ) Spotkania odbywają się w Średzkim Ośrodku Kultury o godz.16 Uczestnicy największej liczby spotkań wezmą udział w losowaniu cennych nagród. Plakaty do pierwszej edycji powielałem w Przychodni na ksero

Kolejne drukowaliśmy już w drukarni

W poradni, przychodniach lekarskich, apteka , urzędach dostępne są ulotki z terminami i programem kolejnych comiesięcznych spokań- pozwala to na zaplanowanie uczestnictwa w całym cyklu osobom zainteresowanym

W bieżącym roku plakat jest kolorowy

Wypełniona sala Ośrodka Kultury i prelegent

Streszczenie tematu kolejnego spotkania upowszechnione w lokalnej prasie- uczestnicy powtarzają sobie najważniejsze wiadomości. Informacje te docierają też do osób, które nie mogą lub nie chcą uczestniczyć w grupowej edukacji. Lokalna prasa nieraz omawia tematykę spotkań- to dodatkowa forma zwracania na problem leczenia cukrzycy

www.srodawlkp-powiat.pl Streszczenia dostępne są też na stronie internetowej powiatu

A cóż robią teraz ci ludzie A cóż robią teraz ci ludzie ? Rozwiązuję krótki 7 punktowy test sprawdzający wiedzę z poprzedniego spotkania. To kolejna forma , kolejny etap przekazania najważniejszych informacji z danego tematu. Uczestnicy mobilizują się do przeczytania streszczenia w domu, często też ściągają ze streszczeń podczas wypełniania testu. Wśród uczestników, którzy rozwiązali najlepiej test- na kolejnym spotkaniu losowane są symboliczne nagrody- najczęściej gadżety otrzymywane od firm lub zorganizowane przez współorganizatorów – koszt żaden a uatrakcyjnia całą zabawę.

Retinopatia, nefropatia, neuropatia-sposoby zapobiegania i leczenia.   1. Retinopatia to przewlekłe powikłanie cukrzycy w obrębie : nerek serca oka nerwów obwodowych 2. Kontrolę okulistyczną dna oka wykonujemy w cukrzycy: tylko na zlecenie lekarza co 1 rok lub częściej co 5 lat nie ma potrzeby badania oka w cukrzycy 3. W zaawansowanej retinopatii szansę na zatrzymanie zmian daje: fizykoterapia laseroterapia kinezyterapia nie ma takiej metody leczenia Trzy przykładowe pytania z testu ( do każdego tematu jest test zawierający 7 pytań)

„Średzka Szkoła Cukrzycy” Uczestnicy największej liczby spotkań biorą udział w losowaniu nagród Na każdym spotkaniu uczestnicy dostają kupon uczestnictwa; kolorowe literki –układające się w słowo (np. CUKRZYCA, EDUKACJA ) Naklejone na kartkę i podpisane są podstawą do rozlosowania na ostatnim spotkaniu cyklu cenniejszy nagród

.

Na zakończenie cyklu chętnie przychodzą przedstawiciele Samorządów- tutaj obok mnie - Burmistrz Środy Wielkopolskiej i Starosta Średzki. Właśnie losują wśród uczestników nagrody, których są fundatorami.

Osoby nagrodzone i Organizatorzy

„Średzka Szkoła Cukrzycy” I edycja - 2005/2006 Statystyka Ilość spotkań edukacyjnych – 7 Ilość godzin wykładowych – 14 Średnia liczba uczestników spotkania – 40 osób Liczba „osobogodzin” edukacji – 560 Statystyka I edycji

„Średzka Szkoła Cukrzycy” IV edycja - 2008/2009 Statystyka Ilość spotkań edukacyjnych – 9 Ilość godzin wykładowych – 18 Średnia liczba uczestników spotkania – 120 osób Liczba „osobogodzin” edukacji – 2160 Statystyka IV edycji

„Średzka Szkoła Cukrzycy” IV edycja – 2008/2009 Uczestników poprosiłem o wypełnienie ankiet – pytania dotyczyły przebiegu choroby i sposobu leczenia Charakterystyka wieku uczestników cyklu spotkań, tych którzy zechcieli wypełnić ankietę. Średnia 65 lat- wydaje się późno na naukę o cukrzycy, ale… 1. Prawie 30 % uczestników jest znacznie młodsza 2. Średnia wieku to już prawie 80 lat – więc jeszcze wiele lat z cukrzyca przed nimi- lat może mądrzej przeżytych z cukrzycą Rodzinne występowanie cukrzycy typu 2 jest faktem. Dzieci uczestników naszych Szkół Cukrzycy mają dużą szansę na cukrzycę, a to właśnie chora matka lub chory ojciec z cukrzyca jest pierwszym i często najbardziej wiarygodnym „edukatorem” uczącym postępowania w cukrzycy. Jeżeli wyuczymy właściwego postępowania w cukrzycy rodziców- oni zaniosą tą wiedzę do domów. W ten sposób mamy szansę na przełamanie wielu „zabobonów” krążących o cukrzycy. Z doświadczenia- warto Średnia wieku uczestników, którzy wypełnili ankietę – 65 lat A.Paciorkowski

„Średzka Szkoła Cukrzycy” IV edycja – 2008/2009 Najlepiej byłoby uczyć osoby ze świeżo rozpoznaną cukrzycą, ale … Jest i tak nieźle bo ponad połowa choruje krócej niż 10 lat Czas trwania cukrzycy (na podstawie 65ankiet) A.Paciorkowski

HbA1c w kryteriach wyrównania cukrzycy wg PTD na rok 2010 Docelowe wartości HbA1c: < 7,0% (< 6,5%) Przypomnienie jednego z kryterium dobrego leczenia cukrzycy, wskazuje na średni poziom glikemii w ostatnich 3 miesiącach

HbA1c w badaniach populacji polskiej Typ 1 cukrzycy – 8,98 % Typ 2 cukrzycy – 8,03 % Polska rzeczywistość- średni HbA1c w dużym badaniu populacyjnym-2006- kolejne badania nie wskazują na istotna poprawę tego parametru. Sieradzki J., Grzeszczak W. Karnafel W. Badania PolDiab – analiza leczenie cukrzycy w Polsce, Diabetol. Prakt. 2006

Środa Wielkopolska z lotu ptaka-

„Średzka Szkoła Cukrzycy” II edycja 2006/2007 Średnia wartość HbA1c na zakończenie „szkoły” 7,65 % Liczba osób badanych – 98. A.Paciorkowski Laboratorium – Zakład Diagnostyki Medycznej LaboMed, Poznań ul. Mickiewicza 2 Wszystkim uczestnikom cyklu -w kolejnych latach na zakończenie kolejnych edycji oznaczyłem HbA1c- Oznaczenie laboratoryjne -w wiarygodnym laboratorium- obsługującym Klinikę Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

„Średzka Szkoła Cukrzycy” III edycja - 2007/2008 Średnia wartość HbA1c na zakończenie „szkoły” 6,9 % Liczba osób badanych – 70. (Dane na dzień 30.06.2008) A.Paciorkowski Laboratorium – Zakład Diagnostyki Medycznej LaboMed, Poznań ul. Mickiewicza 2 Kolejna edycja

„Średzka Szkoła Cukrzycy” IV edycja - 2008/2009 Średnia wartość HbA1c na zakończenie „szkoły” 6,6 % Liczba osób badanych – 65. (Dane na dzień 30.08.2009) A.Paciorkowski Laboratorium – Zakład Diagnostyki Medycznej LaboMed, Poznań ul. Mickiewicza 2 Ostatnia z zakończonych edycji

„Średzka Szkoła Cukrzycy” IV edycja - 2008/2009 Po badaniu Accord obawiamy się- czy dobre wyrównanie metaboliczne nie zwiększy u naszych pacjentów ryzyka ostrego powikłania – czyli hipoglikemii. Hipoglikemie , zwłaszcza ciężkie mogą u osób z wieloletnim przebiegiem cukrzycy i współistniejącą chorobą niedokrwienną serca spowodować groźne zaburzenia rytmu serca. To prawdopodobna przyczyna wykazanego w badaniu Accord zwiększonego ryzyka zgonu sercowo-naczyniowego u osób z wieloletnią cukrzycą uzyskujących bardzo dobre wyrównanie cukrzycy. W ankiecie było pytanie o częstość występowania łagodnej bądź ciężkiej hipoglikemii. Tylko 2 osoby wskazały na wystąpienie ciążkiej hipoglikemii w ostatnim roku. Łagodna hipoglikemia była właściwie rozpoznana i samodzielnie zabezpieczona przez chorych. Ten slajd ma wskazać, że dobrze wyedukowany diabetyk może mieć bardzo dobre wyrównanie cukrzycy (średnie HbA1c 6,6% ) przy minimalnym ryzyku ciężkiej hipoglikemii.

„Średzka Szkoła Cukrzycy” IV edycja - 2008/2009 Czy warto powtarzać cykle edukacyjne? Liczba osób badanych –65 ( 30.08.2009) A.Paciorkowski Warto, dajemy możliwość przypominanie wiadomości w kolejnych latach, możemy przedstawić najnowsze tendencje w leczeniu cukrzycy, a uczestnicy sami decydują, czy przychodzić ponownie. Co roku przychodzi około 10% nowych zainteresowanych, a uczestniczenie w spotkaniach „Szkoły” jest coraz lepiej postrzegane przez lokalną społeczność.

Poprzez „Szkołę Cukrzycy” chcemy wspólnym wysiłkiem uczynić tę drogę łatwiejszą i bardziej przewidywalną… Nawiązanie do zdjęcia z drogą krętą , kamienistą i nieprzewidywalną.. Ta droga tez jest kamienista, ale dzięki większej wiedzy diabetyka jest bardziej przewidywalna i jednak łatwiejsza do pokanania

lek . Andrzej Paciorkowski „Szkoła Cukrzycy” Koordynator Programu „Szkoła Cukrzycy” Federacji „Porozumienie Zielonogórskie” lek . Andrzej Paciorkowski Federacja PZ powołała koordynatora programu

Prof. dr hab. med. Bogna Wierusz- Wysocka „Szkoła Cukrzycy” Przewodniczący Rady Naukowej Prof. dr hab. med. Bogna Wierusz- Wysocka Federacja PZ powołała też Radę Naukową, która ma czuwać nad treściami merytorycznymi Szkoły Cukrzycy z przewodniczącym Rady

„Szkoła Cukrzycy” Rada Naukowa 1. Prof. dr hab. med. Witold Lukas- Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej 2. Prof. dr hab. med. Krzysztof Strojek- Konsultant Krajowy w dziedzinie diabetologii 3. Prof. dr hab. med. Dorota Zozulinska- Ziółkiewicz - Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM w Poznaniu Prof. dr hab. med. Ewa Wender- Ożegowska - Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych UM w Poznaniu Prof. dr hab. med. Liliana Majkowska - Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych PAM w Szczecinie Członkowie Rady Naukowej z Konsultantem Krajowym w zakresie medycyny rodzinnej i diabetologii dają nadzieję na dobra współpracę

„Szkoła Cukrzycy” Rada Naukowa 6. Prof. dr hab. med. Maciej Małecki - Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych CMUJ w Krakowie 7. dr n. med. Anna Majchrzak- Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM w Poznaniu 8. dr n. med. Ewelina Pietrzykowska- psycholog-Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM w Poznaniu 9. lek. med. Piotr Liszkowski, Katedra i Klinika Chorób 10. lek. med. Andrzej Paciorkowski- Poradnia Lekarza Rodzinnego w Nekli i Poradnia Diabetologiczna w Środzie Wlkp. .

„Szkoła Cukrzycy” 1. Cukrzyca- co to za choroba? Jak rozpoznać? Dlaczego dobrze leczyć? 2. Samokontrola-cele i zasady. Rola wysiłku fizycznego. 3. Żywienie w cukrzycy - aktualne zasady. 4. Leczenie cukrzycy –dla kogo leki doustne ? 5. Leczenie cukrzycy –dlaczego insulina ? . Tematy kolejnych comiesięcznych spotkań 54

- łatwiej zapobiegać niż leczyć. „Szkoła Cukrzycy” 6. Cukrzyca u kobiety-problem nie tylko kobiet. 7. Ostre powikłania- hipoglikemia, kwasica cukrzycowa- jak ich unikać ? 8. Retinopatia, nefropatia, neuropatia - łatwiej zapobiegać niż leczyć. 9. Zawał serca, udar mózgu - czy to też powikłania cukrzycy? . 55

„ Szkoła Cukrzycy” co oferujemy ? Gotowe prezentacje multimedialne Streszczenia kolejnych wykładów dla uczestników Testy sprawdzające wiedzę Karty i kupony uczestnictwa Konferencje szkoleniowe dla lekarzy prowadzących Pomoc logistyczna przedstawicieli medycznych Prowadzenie „szkoły Cukrzycy” przez zainteresowanych lekarzy nie powinno być uciążliwe. To około 2 godziny przez kolejnych 8 miesięcy. -1.Lekarze z przychodni mogą podzielić się miedzy sobą tematami 2. Możliwa jest współpraca lekarzy sąsiednich praktyk i zaproszenie pacjentów do jednej sali 3. możliwe jest tez prowadzenie „kameralnych” „Szkół Cukrzycy” np. we własnej poczekalni, nawet jeśli na początek będzie to 10 słuchaczy to i tak warto- wyedukowany pacjent to łatwiejsze leczenie 4. Do uczestniczenia w spotkaniach zapraszamy współpracujące pielęgniarki (praktyki, środowiskowe ) – gdy przejdą przez cały cykl będą potrafiły lepiej zastąpić nas w bieżącym edukowaniu naszych pacjentów

„ Szkoła Cukrzycy” kto jest potrzebny ? Lekarze zainteresowani prowadzeniem „Szkoły Cukrzycy” dla swoich pacjentów Proszę o przygotowanie listy i zaproszenie lekarzy zainteresowanych zabawą w „Szkołę Cukrzycy” do wpisania się jeszcze w trakcie tego spotaknia. W ten sposób stworzymy wstępną bazę , którą oczywiście można będzie poszerzyć np. poprzez kontakt przez stronę internetową. Zainteresowanych lekarzy będziemy zapraszać do dalszych działań. Imię i nazwisko Adres kontaktowy Telefon kontaktowy , e-mail…

„Szkoła Cukrzycy” „chorzy na cukrzycę wiedzący najwięcej żyją najdłużej” ( prof. Joslin ) .