W jaki sposób można chronić przyrodę ? Przygotowali: Sebastian Baur Krystian Drozdowski Patryk Kamiński Dawid Małecki Paweł Milewski Mirosław Przewodowski Opiekunowie: mgr inż. Milena Kamińska mgr Barbara Szmigielska

Co to jest przyroda? Przyroda to wszystko, co nas otacza, i my sami. Wyróżniamy w niej część biotyczną (organizmy) i abiotyczną (czynniki środowiska).

W Polsce specjalną ochroną objęte są tereny o szczególnie cennych walorach przyrodniczych lub krajobrazowych, albo takie, na których występują rzadkie i narażone na wyginięcie rośliny i zwierzęta. Obecnie prawa chroniące przyrodę są zapisane w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz w Ustawie o ochronie przyrody.

Ochrona przyrody… Ochrona przyrody w ujęciu ustawowym oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Jest to ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej.

Ochrona przyrody może odbywać się w sposób bierny lub czynny. ochrona bierna polega na objęciu ochroną prawną okazu, obiektu przyrodniczego, gatunku lub obszaru. ochrona czynna polega na odwróceniu niekorzystnych zmian w środowisku, zawinionych przez człowieka.

Ochrona bierna i czynna Bierna ochrona przyrody (ścisła) ma na celu ochronę naturalnie zachodzących procesów przyrodniczych. Stosuje się ją wtedy, gdy po zaprzestaniu działalności człowieka przyroda nie może sama wrócić do stanu równowagi. Czynna ochrona (częściowa) ma na celu utrzymanie stanu środowiska, takiego jaki był w momencie obejmowania terenu ochroną. Stosowana jest na całości lub części rezerwatu przyrody lub parku narodowego, dopuszczająca wykonywanie w razie potrzeby zabiegów ochronnych, ingerujących w naturalne procesy.

OCHRONA PRZYRODY JEST OBOWIĄZKIEM KAŻDEGO OBYWATELA, ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, A TAKŻE JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ORAZ OSÓB PRAWNYCH I FIZYCZNYCH PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ WPŁYWAJĄCĄ NA PRZYRODĘ.

Inne prawne formy ochrony przyrody w Polsce: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Formy ochrony przyrody w Polsce

Parki Narodowe Park Narodowy stanowi najwyższą formę ochrony na ściśle określonym obszarze, nie mniejszym niż 1000 ha. Ochronie podlega cała przyroda ożywiona i nieożywiona. Zatem wszystkie występujące na jego terenie gatunki flory i fauny, ekosystemy, a także woda, gleba, krajobraz, wartości historyczne i kulturowe podlegające ochronie. Głównym celem parku narodowego jest poznanie i zachowanie całości systemów przyrodniczych danego terenu oraz warunków ich funkcjonowania, a także odtwarzanie zniekształconych i zanikłych ekosystemów. Pierwszym Parkiem Narodowy na świecie był Yellowstone- powstał w 1872 roku w Stanach Zjednoczonych. Obecnie w Polsce istnieją 23 parki narodowe, obejmujące ponad 3 000 km², co stanowi około 1% powierzchni naszego kraju. Są to tereny najcenniejsze pod względem przyrodniczym.

Rozmieszczenie Parków Narodowych w Polsce

Ciekawostki… Najstarszy Park Narodowy w Polsce – Białowieski Najmłodszy Park Narodowy w Polsce – „Ujście Warty” Największy Park Narodowy w Polsce – Biebrzański Najmniejszy Park Narodowy w Polsce – Ojcowski Parki Narodowe: Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Kampinowski, Karkonowski, Poleski i Słowiński znajdują się na światowej liście rezerwatów biosfery UNESCO, której celem jest ochrona naturalnych ekosystemów.

Rezerwaty przyrody Rezerwaty przyrody obejmują mniejsze tereny niż parki narodowe. Są obszarami objętymi ochrona prawną. Na ich terenie znajdują się wartościowe fragmenty środowiska naturalnego, zbiorowiska roślinne i zwierzęce, stanowiska rzadkich gatunków, formy reliktowe i wymierające. Charakteryzują się zazwyczaj wysoką jednorodnością ekosystemów. Cel ochrony rezerwatowej jest ściśle określony, stąd podział na rezerwaty : leśne, stepowe, słonoroślowe, torfowiskowe, wodne, florystyczne, faunistyczne, przyrody nieożywionej, krajobrazowe. Najliczniej reprezentowane są rezerwaty leśne, a najmniej rezerwaty wodne.

Liczba rezerwatów w Polsce stopniowo rośnie, według danych z 2011 roku liczba obiektów tego typu osiągnęła 1469, a ich całkowita powierzchnia wynosiła 164 463 hektary, co stanowi 0,53 % powierzchni kraju. Stosunkowo najwięcej rezerwatów znajduje się w województwie mazowieckim (181), najmniej w województwie opolskim (35).

Parki krajobrazowe Parki krajobrazowe obejmują obszary chronione ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Na obszarach parków krajobrazowych chronione są elementy przyrody ożywionej i nieożywionej, zabezpiecza się także cenne zabytki architektury (np. zamki, skanseny). Strefa ochronna (otulina) może być wykorzystana i zagospodarowana turystycznie z zachowaniem właściwych proporcji. W Polsce utworzono 120 parków krajobrazowych.

Parki krajobrazowe na Mazowszu

Pomniki przyrody Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej lub nieożywionej, bądź ich skupiska, chronione ze względów naukowych, estetycznych, kulturowych i historycznych oraz odznaczające się indywidualnymi cechami. Dzielimy je na dwie grupy: pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej. Mogą być użytkowane gospodarczo i poddawane specjalnym zabiegom ochronnym i konserwacyjnym. Wszystkie pomniki przyrody są wyposażone w specjalne tabliczki informacyjne. W Polsce istnieje ok. 36 000 pomników przyrody.

Maczuga Herkulesa w Ojcowskim PN Głaz Jastrzębowskiego w Łazienkach Królewskich w Warszawie Dąb „Bartek Mazowiecki” Źródło Pani Halskiej w Sokolnikach

Obszary chronionego krajobrazu Obszary chronionego krajobrazu to jedna z najmniej restrykcyjnych form ochrony przyrody. Obszary takie zajmują różnej wielkości tereny, zwykle rozległe, obejmujące pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska. Obszary te uznawane są za cenne ze względu na wyróżniający się krajobraz, zróżnicowanie ekosystemów lub pełnioną często funkcję -korytarzy ekologicznych, umożliwiających migrację zwierząt. Są również istotne ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem. Zaliczamy do nich np.: Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego Obszar Chronionego Krajobrazu Karkonosze - Góry Izerskie, Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Narwi,

Stanowiska dokumentacyjne Jedyna forma ochrony dedykowana wyłącznie przyrodzie nieożywionej. W województwie mazowieckim znajduje się sześć stanowisk dokumentacyjnych; Cztery z nich zostały utworzone, by chronić ściany nieczynnych kamieniołomów wgłębnych piaskowców szydłowieckich; Pozostałe dwa chronią wał moreny rzęgnowskiej i wychodnię głazów narzutowych

Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe Obszary o wybitnych walorach krajobrazowych stanowiących mieszankę krajobrazu kulturowego i naturalnego. W województwie mazowieckim jest ich tylko siedem, np. Park SGGW znajdujący się na terenie warszawskiej dzielnicy Mokotów (gdzie ochronie podlega zachowany układ historyczny parku z pomnikowymi okazami drzew gatunków rodzimych i obcych).

Użytki ekologiczne Ta forma ochrony przyrody pozwala zachować w krajobrazie miejsca charakteryzujące się wysoką bioróżnorodnością, niejednokrotnie stanowiące schronienie dla lokalnych populacji cennych gatunków roślin i zwierząt. Obszary, na których zachowały się cenne siedliska rzadkich i chronionych roślin, czy też miejsca występowania chronionych gatunków zwierząt, np. oczka wodne, torfowiska, płaty ekstensywnie użytkowane lub wyłączone z gospodarowania łąki.

Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Dla zagrożonych organizmów tworzone są strefy ochrony między innymi Równina Kurpiowska (woj. Mazowieckie), gdzie gniazduje największa w Polsce populacja kraski. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących na terenie Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną gatunków roślin, zwierząt , grzybów i ich siedlisk.

NATRUA 2000 Głównym celem wyznaczania sieci NATURA 2000 jest ochrona różnorodności biologicznej, a w szczególności ochrona tych gatunków i ich siedlisk oraz siedlisk przyrodniczych, które są zagrożone w skali całej Europy. Najmłodszą formą ochrony przyrody w Polsce, z którą mamy do czynienia od dnia wejścia do UE, są tzw. obszary NATURA 2000. Tworzone są one na mocy implementowanych do ustawy o ochronie przyrody dyrektyw zwanych potocznie: Ptasią i Siedliskową. W woj. mazowieckim dotychczas zaliczono do sieci NATURA 2000 17 obszarów ptasich i 60 obszarów siedliskowych (np. Aleja Pachnicowa, Puszcza Biała).

Dziękujemy za uwagę