Świat kultury i literatury antycznej Wprowadzenie Iwona Pawłowska

sztuka Cechą sztuki antycznej jest mimesis, czyli naśladowanie rzeczywistości

człowiek dobra sława, umiar, harmonia, cnota, ład – to wartości istotne w życiu człowieka doby starożytnej

wiara Politeizm to wiara w wielu bogów. Starożytni Grecy i Rzymianie wyznawali wiarę politeistyczną. Zapis ich wierzeń znajdziemy min. w „Mitologii” J. Parandowskiego, Kubiaka, Gravesa. Mitologia rzymska jest bardzo zbliżona do greckiej: występują ci sami bogowie, ale pod innymi imionami. Grecy jednak wykazali się większą wyobraźnią mitotwórczą (co prawda mają mniej bogów, ale ich historie są ciekawsze).

epika Epika w Grecji pojawia się wraz z „Iliadą” i „Odyseją” ułożonymi przez aojda Homera na przełomie IX i VIII wieku p.n.e. W Rzymie - w I wieku przed Chrystusem Wergiliusz tworzy „Eneidę”. Wszystkie te utwory to eposy.

liryka Pierwsze utwory liryczne pojawiają się w Grecji w VII wieku przed naszą erą. Do najwybitniejszych poetów w starożytnej Grecji należą: Safona (poezja miłosna), Tyrteusz (poezja patriotyczna, zagrzewająca do walki), Anakreont (utwory biesiadne), Symonides (treny, hymny, elegie). W Rzymie w I wieku p.n.e. tworzy Horacy (ody, pieśni). Wzoruje się on na poezji greckiej.

dramat Pierwsze utwory dramatyczne powstają na przełomie VI i V wieku p.n.e. w Grecji. Wywodzą się z kultu Dionizosa, a konkretnie z dytyrambów śpiewanych na cześć boga. Do wybitnych dramatopisarzy należą: Tespis, Ajschylos, Sofokles, Eurypides. Komedie tworzył m.in. Arystofanes

filozofia Sokrates Platon Arystoteles Heraklit Zenon z Kition Epikur Diogenes

Sokrates Cnota utożsamiana z wiedzą Niewiedza sokratejska: „Wiem, że nic nie wiem” (tylko głupiec może powiedzieć: wiem wszystko) Metoda sokratejska (nauczał przez zadawanie pytań, nazywał siebie akuszerką myśli) Filozof nie pozostawił po sobie żadnych pism, jego myśli spisywał uczeń – Platon Sokratesa skazano na śmierć przez wypicie cykuty

Platon Uczeń Sokratesa Idealista, wierzył w istnienie świata idei. Rzeczywistość materialna to odbicie świata idei (jaskinia platońska) Autor pierwszej utopii Triada platońska (prawda – dobro – piękno) Zło wynika z niewiedzy Miłość to szukanie drugiej połówki duszy Dusza ludzka jest wieczna (teoria preegzystencji) i nieśmiertelna, po opuszczeniu ciała wraca do świata idei

Arystoteles Odrzucił platoński podział na świat idei i rzeczy, w to miejsce wprowadził podział na materię i formę Autor teorii „złotego środka”, czyli umiarkowania w życiu. Umiarkowanie prowadzi do szczęścia, czyli najwyższego dobra (na straży umiarkowania stoi rozum) Teoretyk literatury: wprowadza pojęcia mimesis i katharsis, definiuje rodzaje i gatunki literackie Głosi kontrowersyjny pogląd o kobietach („zdeformowany mężczyzna”) – dlatego nie będziemy lubić Arystotelesa 

Heraklit Filozof przyrody Twierdził, że świat pochodzi z ognia, woda to śmierć Jego teorię nazywano filozofią przeciwieństw (są konieczne do dopełnienia świata) Światem rządzi logos, (myśl, rozum świata) – utożsamiał go z Bogiem Świat jest wieczny i odwieczny, nie został stworzony Panta rhei – wszystko płynie, świat ulega ciągłym zmianom

Zenon z Kition Twórca stoicyzmu Uważał, że Bóg jest twórcą wszelkiego bytu, świat jest zatem celowy i zaplanowany Osiągnięcie szczęścia jest możliwe po wyzbyciu się afektów i osiągnięciu apatii Głosił kult cnoty i rozumu Dobra materialne nie są potrzebne do osiągnięcia szczęścia Wszyscy ludzie są sobie równi

Epikur Twórca epikureizmu Zajmował się zagadnieniem szczęścia Suma przyjemności powinna być większa niż suma cierpień Szczęście to brak nieszczęść Śmierć nas nie dotyczy (kiedy przychodzi, nas nie ma) Bogowie nie są straszni To, co dobre, jest łatwe do zdobycia To, co złe, jest łatwe do zniesienia

Diogenes Zwany „filozofem z beczki” Minimalista, abnegat, cynik, kosmopolita Postulował wprowadzenie wspólności kobiet i dzieci Nawoływał do ascezy Głosiciel cynicznego bezwstydu (to, co wszyscy robią, można robić publicznie) Bohater wielu anegdot

Dziękuję za uwagę Iwona Pawłowska