Życie codzienne średniowiecznego… Prezentacja: Aleksandry Zagórskiej Justyny Zawady Zuzanny Dębskiej Julii Kurzewskiej

W średniowieczu chłopi byli najliczniejszą grupą społeczną – około 74%. Nie podlegali królowi , lecz panu, dla którego pracowali. Nazywamy systemem poddaństwa w ustroju feudalnym. Polegał na posłuszeństwu panu, płaceniu podatków w postaci daniny lub pańszczyzny. Płacono również podatek na rzecz Kościoła – dziesięcinę. Ich życie codzienne usiane było wieloma trudami, gdyż według drabiny feudalnej nie mieli oni praktycznie żadnych praw. Byli najniższą warstwą społeczną, niewykształconą, niepiśmienną, opierającą swój światopogląd na podstawie symboliki i doktryn dyktowanych przez Kościół. W sposobie myślenia i wrażliwości ludzi średniowiecza dominowało poczucie niepewności materialnej i moralnej, na którą według kościoła była tylko jedna rada – oparcie się na solidarności grupy i wspólnocie (czyli w domyśle- Kościele). … chłopa Jan Matejko, Chłopi, 1507-1548

Chłopi codziennie zmagali się z ciężką pracą na polu Chłopi codziennie zmagali się z ciężką pracą na polu. Wszystkie prace wykonywali ręcznie. Podstawowym narzędziem pracy był pług, który lepiej spulchniał ziemię dzięki zastosowaniu żelaznych części. Zboże młócono za pomocą cepa, a do jego przemiału używano żarna. Z czasem zaczęto wprowadzać ulepszenia. Najważniejsze było wprowadzenie pługów i młynów wodnych oraz systematyczne zmiany zasiewów, czyli trójpolówka. Polegało to na podzieleniu pola na trzy części: jedną część obsiewano wiosną, drugą jesienią, trzecią pozostawiano pod ugór. Podział zmieniano co rok, co dawało większe plony. Chłopi na ziemiach polskich, XV w.

od 3500 do 4000 kalorii. Co bardzo istotne, 12 - godzinny dzień pracy chłopa rozpoczynał się wraz ze wschodem słońca. Przeciętny średniowieczny wieśniak mógł zjadać dziennie ok. 2 bochenków chleba i 22,5 dag ryby czy innego mięsa. Do tego warzywa, w tym fasola, rzepa oraz pasternak, a także mniej więcej 1,5 litra lekkiego piwa. W sumie chłop spożywał od 3500 do 4000 kalorii. Co bardzo istotne, w tego rodzaju pożywieniu nie było właściwie w ogóle rafinowanego cukru. W konsekwencji w średniowieczu zagrożenie chorobami serca czy cukrzycą było znacznie mniejsze, ale średnia długośc życia dużo krótsza...  Chłopi mieszkali w tzw. kurnych chatach. Miały w środku palenisko, a nad nim otwór w dachu, przez który wylatywał dym. Chwytanie gęsi, J.P. Norblin

…zakonnika Średniowiecze nazywamy epoką wiary. Świat traktowano jako pośrednie miejsce bytowania- nie myślano o życiu doczesnym, ale pośmiertnym. Wszystkie ludzkie poczynania skupiały się na Bogu . Społeczeństwu ufającemu przesądom, symbolom potrzebni byli zakonnicy, którzy stanowili wzór dla ludności świeckiej i pokazywali jej jak powinien postępować prawdziwy chrześcijanin. Dzień zakonnika dzielił się na :matutinum, laudes, primę, tercję, sekstę, nonę, nieszpory i komplety. Zaczynał się 30 minut po północy i kończył około godziny 19 –tej. Ten czas bracia zakonni spędzali na modlitwie i pracy. Jedynie godzinę spędzali na odpoczynku. Nie jedli posiłków przed 12 w południe. Zimą spożywano jedyny posiłek o 15 – tej, a podczas Wielkiego Postu o 18 – tej. Latem - dwa posiłki: prendium w południe i cenę pomiędzy 17 –tą a 18 –tą. Rozkład zajęć średniowiecznego zakonnika był wypełniony w taki sposób, aby nie znajdowli czasu na zadumę. Pozwalano jedynie na trwającą ok. półtora godziny drzemkę. …zakonnika Zakonnik przy pracy

Obowiązkiem zakonnika było publiczne wyznanie grzechów i win przed zgromadzonymi członkami wspólnoty. Takie wydarzenie nosiło nazwę „kapituła win”. W przypadku, gdy któryś z grzechów został pominięty lub zakonnik nie odczuł wystarczającej skruchy, inni mnisi na nich donosili. Investigator był osobą, która spisywała wykroczenia braci i zapisywała je na tabliczkach, aby następnie wyjawic je przed kapitułą. Przełożony wyznaczał karę i wygłaszał publiczną naganę. Zakonnicy bezustannie się umartwiali, aby powstrzymac wszelkie „namiętności” i upamiętnic cierpienia Syna Bożego. Powszechnymi praktykami było tarzanie się po cierniowych krzewach lub rozżarzonych węglach. W średniowieczu nie przywiązywano wagi do higieny osobistej, zakonnicy nie byli wyjątkiem. Kąpano się zazwyczaj 2 – 4 razy w roku, osoby chore natomiast mogły kąpac się kiedy tylko chciały. W VII wieku w wielu klasztorach zaczęły powstawac łaźnie z wodą. Ponadto myto ręce przed i po posiłku, przed udaniem się do chóru na jutrznię, po mszy, przed umywaniem nóg trzynastu ubogim w Wielki Czwartek. Zakonników wyróżniał oczywiście wygląd. Ubrani w długie, ciemne habity, z wierzchem głowy wygolonym, a resztą włosów ostrzyżoną, tak aby tworzyły krąg . St. Tomas , Carlo Crivelli

Mnisi posiadali znaczną częśc pól uprawnych Mnisi posiadali znaczną częśc pól uprawnych. Często do pracy zatrudniano chłopów, ale zakonnicy również zajmowali się rolnictwem. Najprawdopodobniej gromadzili się na dany znak, przełożony wyznaczał zadania. Po odmówieniu modlitwy pracowano w ciszy lub śpiewając psalmy. Zadaniem zakonników było przepisywanie manuskryptów. Sprzedawanie ich odbiorcom z zewnątrz, stanowiło dla klasztoru pewien zysk. Kopista przepisywała do 40 ksiąg w ciągu całego życia. Zajęcie było bardzo pracochłonne, wymagało dużo cierpliwości, ale dzięki temu powstały niezwykłe dzieła sztuki. Jednym z najważniejszych zadań mnichów była opieka nad ubogimi. Wspomagano biednych, okazując im wsparcie materialne - otrzymywali oni pożywienie, ubrania, drobne kwoty pieniędzy. Osoby bezrobotne mogły znaleźć zatrudnienie w klasztorach. Zakonnicy stanowili jedyną wykształconą warstwę społeczną, dlatego na nich spoczywał obowiązek nauczania. Przy każdej katedrze czy opactwie znajdowała się szkoła. Szkoły katedralne prowadził kanonik, kantor lub scholastyka, a klasztorne mnisi. Nauczano takich przedmiotów jak: katechizm, śpiew, czytanie, pisanie arytmetyka oraz łacina. W szkołach obowiązywała surowa dyscyplina - kary cielesne były na porządku dziennym. Nie nauczano jednak ludzi ubogich, a jedynie duchownych. Katedra i szkoła katedralna, Otton Lindheimer

Klasztor był złożonym systemem, w którym obowiązki pomiędzy mnichów rozdzielała najważniejsza osoba w hierachii, czyli opat. Jego pomocnikiem i zastępcom był przeor. Szafarz kontrolował wszystko co nie należało do obowiązków innych funkcjonariuszy: wyżywienie wspólnoty, kupni i sprzedaż gruntów, pobieranie opłat, doglądanie folwarków, młynów itp. Funduszami zarządzał skarbnik. Kantor zajmowała się intonowaniem śpiewu i czynności w klasztornych. Kanclerz prowadził rejestry. Zakrystian dbał o kościół. Infirmierz opiekował się chorymi. Hospitaliusz przyjmował gości. Jałmużnik zajmował się pomocą ubogim. Mistrz nowicjatu nauczał nowicjuszy i wprowadzał ich w życie klasztoru. Schemat budowy katedry bazylejskiej Mnisi byli bardzo ważną grupą w społeczeństwie średniowiecznym. Dzięki wypełnianiu swoich codziennych obowiązków służyli innym oraz rozwijali cywilizację: opiekowali się biednymi i chorymi, szerzyli chrześcijaństwo, prowadzili szkoły, wprowadzili nowe zasady uprawy roli… Wiedli życie spokojne, zrównoważone, wypełnione modlitwą i pracą.

…rycerza Rycerze nie tworzyli zdefiniowanej klasy. Byli odrębną grupą społeczną. W średniowieczu rycerzem był każdy mężczyzna, który został na niego pasowany. Każdy rycerz ma prawo pasować na rycerza człowieka, którego uznał za godnego tego zaszczytu, ze względu na pochodzenie i pozycję społeczną. Jednak musiał on przestrzegać pewnych reguł i prowadzić określony tryb życia. Życie przyszłego rycerza zaczynało się od długiego i trudnego ,,terminowania”, czyli okresu ciężkich ćwiczeń oraz pracy, dzięki którym młodzieniec kształcił swoje umiejętności. Swoją przygodę z rycerstwem chłopiec zaczynał od ,,postrzyżyn”. Był to uroczysty obrzęd obcięcia włosów chłopcu, który przechodził spod opieki matki pod opiekę ojca. Mały chłopiec zaczynał terminarz w ojcowskim zamku następnie uczył się pod okiem bogatego ojca chrzestnego lub możnego opiekuna. W pierwszym okresie wychowania chłopiec przyswajał sobie podstawy jazdy konnej, polowania oraz władania bronią. Rycerz na białym koniu, Piotr Michałowski

Między 16, a 23 rokiem życia młodzieniec pełnił służbę swojego protektora. Usługiwał panu, uczestniczył w polowaniach, nabierał światowej ogłady. Zajmował się czyszczeniem stajni oraz zbroi. Po kilku latach młody rycerz towarzyszył protektorowi w turniejach rycerskich. Od dnia, gdy dopuszczono młodzieńca do poznania sztuki wojennej nosił on miano giermka. Dopiero po pasowaniu mógł być nazywany rycerzem. Ceremonia pasowania na rycerza miała charakter sakralny. Zaczynała się od poświęcenia rynsztunku. Później ojciec chrzestny przyszłego rycerza podawał chrześniakowi miecz, ostrogi, kolczugę, hełm, tarczę i włócznię. Giermek recytował modlitwę oraz przysięgę, która zobowiązywała go do przestrzegania kodeksu rycerskiego. Pasowanie na rycerza, Edmund Blair Leighton

Rycerz posiadał swój dwór, który był urządzony zależnie od jego majątku. Bardziej ubogi dwór składał się z ogromnej sieni, z kuchni, dwóch izb, gdzie znajdowały się okna z błon. Na środku znajdowało się ognisko, natomiast na ścianach wisiały zbroje, szynki i zwoje kiełbas. Na nieco bogatszym dworze rycerze posiadali modrzewiowe podłogi, ściany ozdobione półkami, a pod stołami znajdowały się skóry zwierząt. Stan rycerski jadał głównie mięso, pieczoną dziczyznę - mocno przyprawioną, aby poprawić smak oraz zabić nieświeży zapach mięsa. Posiłki popijano piwem i winem. Zawisza Czarny, najsłynniejszy polski rycerz, fragm. obrazu Jana Matejki

Jedną z najistotniejszych cech średniowiecznego rycerza,był zespół wartości i norm zwanymi etosem rycerskim. Etos ten określał ogólny styl życia, odróżniając rycerza od innych warstw społecznych. Rycerza cechowała więc odwaga, prawdomówność i honorowość, których zarzucenie braku stanowiło największą zniewagę. Rycerza podczas walki wyróżniała etyka , która między innymi przewidywała dbałość o równe szanse w potyczce. Rycerz był także wierny swojemu Królowi, Ojczyźnie oraz damie serca, której dedykował swoje bitewne sukcesy, sławiąc jej imię. Zakończenie wyprawy, Sir Frank Dicksee

…mieszczanina Mieszczaństwo, czyli inaczej klasa średnia, to grupa lub stan społeczny obejmujący mieszkańców miast. Pojęcie to narodziło się we wczesnym średniowieczu. W Europie na przełomie VIII i IX wieku, a w Polsce w XIII wieku w związku z powstawaniem nowych miast. Grupa ta składała się głównie z kupców i rzemieślników. Do mieszczaństwa nie zaliczano rządzących się odrębnymi prawami i nie podlegających władzy rad miejskich Żydów, duchownych oraz mieszkających w miastach, ale nie posiadających żadnych praw plebsu. Życie mieszczan było uzależnione od długości dnia. Długośc dnia pracy zależała od pory roku. Dzień kończył się równo z zachodem słońca. Warsztat szewski

na ścianach pełniły funkcję ozdobną oraz ocieplającą. Domy mieszczan były zróżnicowane. Najbiedniejsi mieszkali i ciemnych, zimnych i wilgotnych chałupach. Najczęściej za okna służyły małe otwory z drewnianymi okiennicami, które zamykane były jedynie na noc. Domy miały zazwyczaj tylko jedno pomieszczenie, spano i jadano razem. Rzadko składały się z dwóch pokoi. Zamożni mieszczanie mogli pozwolić sobie na nieco lepsze mieszkania. Były one starannie wykonane. Wewnątrz podłogi były wybrukowane, a gobeliny wiszące na ścianach pełniły funkcję ozdobną oraz ocieplającą. Tylko najbogatsi mogli pozwolić sobie na szklane okna. W centrum znajdował się duży kamienny piec śłużący do przygotowywania posiłków jak i ogrzewający cały dom. Kuchnie budowane były w oddzielnych pomieszczeniach, co zmniejszało ryzyko pożaru. Kantor kupiecki

Noszono czepce i kapelusze rozmaitych Gotowanie, pieczenie i sprzątanie całego domu należało do obowiązków kobiety. Głównym pokarmem był chleb, kasze oraz placki z mąki. Ludzie chętnie spożywali nabiał, produkty rolne oraz owoce – świeże i suszone. Pito głównie wodę i piwo. Bogatsi mogli pozwolić sobie również na wino. Mięso pochodziło z własnej hodowli, które solono i suszono, dzięki czemu mogło przeleżeć nawet kilka miesięcy. Poprzez dodawanie dużych ilości przypraw korzennych, pietruszki oraz ziół maskowano zepsuty smak mięsa. W bogatych domach jedzono dziczyznę oraz ptactwo pochodzące z polowań. Noszono czepce i kapelusze rozmaitych kształtów. Tkaniny były bogato zdobione i drapowane. Mężczyźni nosili tuniki do kolan, lub podobnie jak kobiety do kostek. Spodnie składały się z dwóch oddzielnych nogawek, przez co bardzo dobrze nadawały się do jazdy konnej. Noszono długie płaszcze upięte na ramionach. Uczta

na polu oświaty, nauki, kultury. W miastach Podstawą egzystencji mieszczan były wykonywane przez nich zawody miejskie. Rozwijało się rzemiosło, przemysł, handel. Popularne były wolne zawody, jak lekarz, czy prawnik, duża działalność rozwijała się na polu oświaty, nauki, kultury. W miastach o gospodarce słabiej rozwiniętej, większość ludności utrzymywała się z zajęć rolno-hodowlanych. Mieszczanie byli to jednak przede wszystkim kupce, zrzeszeni w cechach rzemieślników. Od ich zawodów nazywano ulice, tak więc na szewskiej było wielu szewców, a na piekarskiej piekarzy. Stopniowo wyodrębniła się bogata warstwa społeczna, zajmująca się bankowością oraz handlem morskim, zrzeszona w gildiach, oraz kampaniach handlowych, która zapoczątko-wała kapitalizm. Warsztat bednarza

Bibliografia: Projekt Aleksandry Zagórskiej „Średniowiecze- kultura materialna i duchowa”; „Życie codzienne w miastach śląskich XIV I XV w.” Jana Drabiny ; „ Europa średniowieczna 962 – 1154”, Christopher Brooke źródła inetrnetowe w tym : stankiewicze.com; wikipedia; obrazy google