Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kolbuszowej Proces stawania się sprawcą przemocy opracowanie: Katarzyna Chudzik źródła: Godne życie bez przemocy – Niebieska Linia, Warszawa 2008r. Przemoc domowa – Sharon D. Herzberg, PARPA, Warszawa 2002r. Przeciwdziałanie przemocy domowej - Jerzy Mellibruda, IPZ 2009r. Poradnik dla kobiet ofiar przemocy – Consuelo Barea, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2010r. Przemoc w rodzinie. Teoria i rzeczywistość – Jadwiga Mazur, Wydawnictwo Akademickie Żak W-wa 2002r.

Proces stawania się sprawcą przemocy Zjawisko przemocy w rodzinie występuje w różnych relacjach, w których zawsze jednak występuje nierówny układ sił: Mężczyzna – kobieta Kobieta – mężczyzna Rodzic – dziecko Krewny – dziecko Starsze rodzeństwo – młodsze Dorosłe dzieci – starzejący się rodzice Rodzina – niepełnosprawni Rodzina – inni (najczęściej osoby o innej orientacji seksualnej) Wymienione relacje pokazują tło psychospołeczne zjawiska przemocy w rodzinie, oparte na wzajemnej zależności i władzy. Większość osób w tym układzie znajduje się raz po jednej, raz po drugiej stronie przemocy. Zatem większość sprawców przemocy to byłe ofiary!

Proces stawania się sprawcą przemocy Badacze zakładają, że zdrowy człowiek przychodząc na świat nie ma biologicznych uwarunkowań do stosowania przemocy, z tego wynika, że jest to zjawisko nabyte w toku dorastania i wychowania. Po przemoc sięgamy zwykle wtedy, gdy chcemy: zaspokajać własne potrzeby, zachować własny porządek, być szanowani, mieć poczucie wpływu, uprawiać władzę. Z opisu relacji, w których najczęściej występuje zjawisko przemocy w rodzinie wynika, że są jednak pewne elementy, które stwarzają przewagę w różnych obszarach naszego życia i umożliwiają sięganie po przemoc. Są to płeć męska i różnica wieku.

Proces stawania się sprawcą przemocy Ogromna większość sprawców przemocy w rodzinie to mężczyźni, a także rodzice, którzy stosują przemoc wobec dzieci. Mężczyzna i rodzic stosujący przemoc są „produktem” zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych uwarunkowań kształtujących wzorzec przemocowy, jako sposób wywierania wpływu i rozwiązywania konfliktów interpersonalnych. Taki wzorzec przemocowy nie jest wymysłem indywidualnego człowieka, ale rezultatem funkcjonujących od zarania dziejów przekonań, schematów i przyzwyczajeń, które do niedawna były kanonem w relacjach pomiędzy mężczyznami a kobietami i rodzicami a dziećmi.

Proces stawania się sprawcą przemocy Na kształtowanie się wzorca zachowań przemocowych wpływają czynniki zewnętrzne - środowiskowe: makrosystemowe – państwo, prawo, religia, dotyczą one obowiązującej koncepcji władzy i posłuszeństwa. Obejmują przekonania i wartości kulturowe dotyczące funkcjonowania rodziny, roli kobiety, mężczyzny i dziecka. Określają system dominacji i uległości w rodzinie i związane z tym przekonania i wartości kulturowe i religijne uzasadniające przemoc. mikrosystemowe – obejmują głównie rodzinę, środowisko pierwotne jednostki, w tym wzory ról pełnionych w rodzinie przez jej poszczególnych członków, sposoby rozwiązywania konfliktów, formy autorytaryzmu, symbole i wartości, a także „wzory” reagowania na zaistniałe zdarzenia i sytuacje rodzinne oraz sposoby komunikowania się (przez przemoc).

Proces stawania się sprawcą przemocy Rozmowy i kontakty z osobami stosującymi przemoc pokazują specyficzny sposób myślenia wywodzący się z naszych pradawnych wierzeń i znaczeń przyjętych przy całkowitej akceptacji kulturowej. Pokazuje to jak poszczególne instytucje, jak szkoła, wojsko inne organizacje hierarchiczne kształtują pewien porządek stojący często za zachowaniami przemocowymi. Trudno nie zauważyć wpływu rodziny, zwłaszcza autorytarnej na przyszłego sprawcę. To tu kształtują się nasze postawy wobec płci przeciwnej, nasze wzorce zachowań i sposoby komunikacji. Nie bez znaczenia jest także wpływ systemów religijnych, w których się wychowujemy. Wbrew pozorom to one często wpajają nam przyzwolenie na stosowanie zachowań przemocowych, utwierdzają w przekonaniu o wyższości płci męskiej i konieczności podporządkowania się, uległości i usłużności kobiet wobec mężczyzn, a także wprowadzają element hierarchii, zależności i ucisku.

Proces stawania się sprawcą przemocy Analizując elementy środowiska, systemu norm, religii, tradycji kulturowej i rodziny widzimy jak wielki wpływ mają one w procesie stawania się osobą stosującą przemoc. Wymienione wyżej czynniki wywierają wpływ na trzy sfery człowieka - potencjalnego sprawcy przemocy : Stera poznawcza – obszar myśli, przekonań, sądów, wierzeń itp. Sfera emocjonalna – obszar uczuć, niezależnie od tego czy je uświadamiamy, czy też nie. Sfera behawioralna – obszar czynów i zachowań.

Proces stawania się sprawcą przemocy SFERA POZNAWCZA tzw. „prawdziwa tożsamość męska” – chodzi o przekonanie o sobie samym, jako mężczyźnie cieszącym się akceptacją i uznaniem, będącym „prawdziwym facetem” – niestety ten obraz jest często agresywny, niedostępny i władczy..; głęboko zakorzeniony stosunek władza i posłuszeństwo – jako jedyny porządkujący relacje z innymi ludźmi; silne przekonanie o posiadaniu kogoś – np. „moja żona, moje dzieci, moja własność..”; sztywne zasady ustalonego porządku – brak tolerancji na jakąkolwiek spontaniczność, czy też na inne niż ustalone zasady; Przekonanie, że najlepszą drogą do uzyskania szacunku jest wywołanie lęku, obawy, respektu;

Proces stawania się sprawcą przemocy przekonanie, że kobieta jest gorsza od mężczyzny, inna – takiej nie da się zrozumieć; autorytarne poglądy na życie w rodzinie – ktoś rządzi, ktoś musi wykonywać rozkazy; rozwiązywanie konfliktów, jedynie za pomocą siły – kto silniejszy ten wygrywa, zawsze trzeba postawić na swoim; duża tendencja do racjonalizacji zachowań przemocowych – „jeżeli dopuściłem się przemocy, to musiały zaistnieć ku temu ważne powody”, „to twoja wina, trzeba było mnie nie prowokować”.

Proces stawania się sprawcą przemocy SFERA EMOCJONALNA niska wrażliwość – jako osoba doznająca w przeszłości przemocy, sprawca ma często ograniczoną zdolność odczuwania, z powodu uruchomienia mechanizmów obronnych polegających na tzw. znieczuleniu się. - niska wrażliwość jest związana z kształtowaniem się tzw. męskiej tożsamości – „prawdziwy mężczyzna nigdy nie płacze”, „prawdziwy mężczyzna jest twardy, nie okazuje uczuć, jak baba”; brak empatii – osoba stosująca przemoc mając sztywne poglądy, mocne przywiązanie do hierarchiczności, doświadczenia „znieczulające” oraz będąc uboga w obcowaniu z własną sferą emocjonalną, nie jest w stanie posługiwać się empatią.

Proces stawania się sprawcą przemocy niepewność, zwłaszcza w sferze tożsamości – „najważniejsze, żeby inni uważali mnie za prawdziwego mężczyznę”, niskie poczucie własnej wartości; mały kontakt ze sobą – niska świadomość i zdolność rozpoznawania różnych stanów emocjonalnych; łatwość przeżywania złości i gniewu; zaborczość, zazdrość oraz lęk przed porzuceniem – najczęściej nieuświadomiony, przechodzi w chęć posiadania.

Proces stawania się sprawcą przemocy SFERA BEHAWIORALNA słaba samokontrola, czyli zdolność panowania nad sobą – w wielu przypadkach okazuje się, że mimo wcześniejszych deklaracji osoby stosujące przemoc potrafią jednak w różnych sytuacjach uruchamiać samokontrolę, szczególnie wobec osób, nad którymi nie mają przewagi. przymus – (zachowanie przemocowe jest podobne do „uzależnienia” – może nastąpić nawyk stosowania przemocy) osoby stosujące przemoc często zgłaszają przymus stosowania przemocy – „nic na to nie poradzę, to silniejsze ode mnie”. Okazuje się, że jednak w większości potrafią zapanować nad swoimi zachowaniami;

Proces stawania się sprawcą przemocy „lupa” na błędy i deficyty innych, szczególnie partnerki – osoba stosująca przemoc bywa selektywnie spostrzegawcza w wyszukiwaniu błędów i braków, które mogą posłużyć jako instrument maltretowania psychicznego lub pretekst do awantur. gwałty – nie tylko w sferze seksualnej, lecz także jako zmuszanie do czegokolwiek, na co osoba maltretowana nie wyraża zgody. Osoba stosująca przemoc rzadko myśli w kategoriach „demokratycznych”, uważa, że wszystko jej się należy, w swojej strategii wpływania na drugą osobę nie zostawia miejsca na odmowę.

Proces stawania się sprawcą przemocy PRZEMOC JAKO ŹRÓDŁO OSOBISTYCH NAGRÓD Wielu badaczy problemu twierdzi, że nie ma potrzeby badać klinicznych uzasadnień dla motywów stosowania przemocy, wystarczy powiedzieć, że w większości przypadków zachowanie przemocowe po prostu się opłaca. Przemoc jest atrakcyjna, ponieważ najczęściej jest skuteczna. Daje natychmiastowe rezultaty i poczucie mocy! Dodatkowa atrakcyjność przemocy, to także możliwość jej natychmiastowego zastosowania, od prób zdyscyplinowania, po wymuszanie odpowiednich zachowań.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kolbuszowej Dziękuję za uwagę