Inwestycje w małe i przydomowe OZE - możliwości finansowania Konwent Marszałków Województw RP Województwo Lubelskie 3 lipca 2014, Lublin Temat przewodni: Gospodarka Zasobami - Bezpieczeństwo energetyczne Polski Inwestycje w małe i przydomowe OZE z uwzględnieniem regulacji prawnych, specyfiki obszarowej, form organizacyjnych - możliwości finansowania Grzegorz Wiśniewski Instytut Energetyki Odnawialnej Kontakt: gwisniewski@ieo.pl

Informacja Rady Ministrów z … 2001 roku o stanie (regionalnego) bezpieczeństwa energetycznego państwa i podejmowanych działaniach W przyszłości należy założyć coraz większe znaczenie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego, jako efekt konsekwentnie wdrażanej reformy administracyjnej kraju, polegającej m.in. na delegowaniu uprawnień administracji centralnej na szczebel województw, powiatów i gmin. (...)Bezpieczeństwo energetyczne będzie funkcjonowało na trzech poziomach: lokalnym (gmina lub kilka gmin), którego najistotniejszym elementem jest niezawodność i ciągłość dostaw energii, regionalnym (np. teren województwa), którego najistotniejszy element to zdolność i gotowość do świadczenia usług przesyłania energii dla gmin (grup gmin) oraz wymiany energii pomiędzy regionami krajowym (…) Odpowiedzialność za poziom bezpieczeństwa energetycznego rozłoży się następująco: administracja rządowa - tworzenie warunków rozwoju połączeń międzynarodowych, międzyregionalnych i wewnątrz regionalnych, umożliwiających niezawodne świadczenie tranzytu, przesyłu i regionalnej dystrybucji energii administracja samorządowa - rozwój lokalnych potencjałów wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, w tym odnawialnej, świadczenie lokalnych usług dystrybucyjnych oraz zapewnienie zaopatrzenia odbiorców w energię elektryczną i ciepło."

Produkcja brutto i zużycie energii elektrycznej w poszczególnych regionach w 2011 r. Źródło: ARE, oprac. IEO

Moc zainstalowana OZE w województwach na koniec 2011 roku Moc zainstalowana OZE w województwach na koniec 2011 roku. Źródło: URE, oprac. IEO

Przykład - województwo lubelskie Problem braku wolnych mocy przyłączeniowych dla nowych źródeł OZE (nie mających jeszcze umowy przyłączeniowej) Przykład - województwo lubelskie Źródło: plan rozwoju PGE Dystrybucja, oprac. IEO PGE Dystrybucja zakłada wolne moce przyłączeniowe na poziomie od 25 MW (obecnie) do 90 MW (rok 2017). Komentarz: są to teoretyczne wolne moce na przyłączenie zarówno odbiorców jak i wytwórców. Operator zazwyczaj traktuje w sposób bardziej priorytetowy odbiorcę niż niezależnego wytwórcę energii elektrycznej, w szczególności z OZE Maksymalne moce nowych źródeł w woj. lubuskim dla wszystkich rodzajów sieci/napięć nie przekraczają 440MW Komentarz: Oceny dokonano na podstawie dostępnych w danych rejonach mocach transformatorów. W woj. lubelskim praktycznie nie ma miejsca na rozwój nowych małych źródeł OZE do wytwarzania energii elektrycznej przyłączanych do sieci SN i nn. Rozwiązaniem może być energetyka prosumencka (nie wymaga mocy przyłączeniowych, zmniejsza nakłady na rozwój sieci). SIEĆ na terenie woj. lubelskiego MOC MAX Wysokiego Napięcia (WN) >60 kV 400 MW Średniego Napięcia (SN) 1-60 kV 35 MW Niskiego Napięcia (nn) > 1kV 0,5 MW

Definicja „PROSUMENTA „ wg „prosumenckiego” projektu ustawy o odnawialnych źródłach energii z 2012 roku: Prosument jest osobą fizyczną, prawną lub jednostką organizacyjną, nieposiadającą osobowości prawnej i będącą wytwórcą energii w mikroinstalacji w celu jej zużycia na potrzeby własne lub sprzedaż. Działalność prosumenta (przynosząca dochód) nie jest działalnością gospodarczą. http://www.ieo.pl/pl/aktualnosci/679-polacy-chc-produkowa-energi-z-oze-wyniki-najnowszych-bada-zawartych-w-raporcie-krajowy-plan-rozwoju-mikroinstalacji-odnawialnych-rode-energii.html

Technologie energetyki prosumenckiej wykorzystującej OZE Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych i projekt ustawy o OZE: małe elektrownie wodne, małe elektrownie wiatrowe (mikrowiatraki), mikrosystemy systemy fotowoltaiczne, mikrosystemy kogeneracyjne na biogaz i biopłyny (do zasilania agregatów prądotwórczych z różnymi silnikami wewnętrznego spalania) kolektory słoneczne, kotły na biomasę, pompy ciepła. Produkcja energii elektrycznej na potrzeby domowe Produkcja ciepła na potrzeby domowe Magazyny energii (ciepła i EE) Elementy mikrosieci i inteligentnej sieci domowej

Stan rozwoju technologii mikroinstalacji w Polsce 2012, źródło: badania własne IEO Małe i mikroinstalacje OZE. Średnia moc [kW] Średni koszt jednostkowy [zł/kW] Średni koszt całej instalacji [zł] Szacunkowa ogólna liczba mikroinstalacji 2012 [szt.] Kolektory słoneczne 7,0 3 200 22 400 120 000 Małe piece i kotły na biomasę (dedykowane) 20,0 900 18 000 90 000 Pompy ciepła 10,0 2 500 25 000 10 000 Małe elektrownie wiatrowe (on i off grid) 3,0 9 000 27 000 3 000 Systemy fotowoltaiczne (on i off grid) 3.0 8 000 24 000 139 Średnia / Razem 9 4 720 23 280 223 139 zdecydowaną większość (ponad 98%) stanowią instalacje do produkcji ciepła Prawie ćwierć miliona użytkowników mikroinstalacji OZE 6-7 mld zł inwestycji prywatnych/obywatelskich w ciągu ostatnich 10 lat Ułamek procenta stanowią instalacje przyłączone do sieci elektroenergetycznej

Preferencje aktywnych konsumentów energii Źródło: badania TNS OBOP na zlecenie Instytutu Energetyki Odnawialnej – „Postawy Polaków wobec małych, przydomowych odnawialnych źródeł energii”

Gotowość zainwestowania w małe, przydomowe odnawialne źródła energii – zróżnicowanie spowodowanej świadomością i możliwościami Zwolennicy Przeciwnicy Zależności Ludzie młodzi (53% nastolatków i 57% dwudziestolatków odpowiada pozytywnie); Mieszkańcy wsi (53%); Ludzie aktywni zawodowo (53%, dla porównania – wśród biernych odsetek ten wynosi 38%). Ludzie starsi (41% z nich odpowiada negatywnie) ; Mieszkańcy dużych, choć nie największych miast (45% w miastach o ludności 100-500 tys. mieszkańców); Osoby niepracujące (35%; dla porównania, wśród aktywnych odsetek ten wynosi już 24%). Im wyższe wykształcenie, tym częściej deklarowana gotowość inwestowania Im lepsza sytuacja materialna, tym częstsze odpowiedzi Źródło: badania TNS OBOP na zlecenie Instytutu Energetyki Odnawialnej – „Postawy Polaków wobec małych, przydomowych odnawialnych źródeł energii”

Polska mapa drogowa mikroinstalacji OZE wg IEO (na podstawie rządowego KPD) Ścieżki rozwoju mikroinstalacji OZE do produkcji energii elektrycznej i ciepła w latach 2013-2020 Łączna moc (cieplna i elektryczna) mikroinstalacji - 24,7 GW Średni współczynnik wykorzystania mocy – 2100 h/rok Średnia moc pojedynczej domowej mikroinstalacji - 12 kW

Mapa drogowa IEO: Liczba prosumentów na rynku mikroinstalacji OZE do2020 roku do 2020 roku energetyka prosumencka może wygenerować obroty na rynku rzędu 25 mld zł i stworzyć 53 tys. miejsc pracy (w produkcji urządzeń dla mikrogeneracji, instalacji, serwisie i zatrzepaniu w pelety/brykiety/biopłyny. www.ieo.pl

Preferencje inwestycyjne aktywnych konsumentów energii Źródło: badania TNS OBOP na zlecenie Instytutu Energetyki Odnawialnej – „Postawy Polaków wobec małych, przydomowych odnawialnych źródeł energii” Aby uzyskać minimalne/wymagane okresy zwrotu nakładów, prosumentom potrzebne jest początkowe wsparcie: Eksploatacyjne Prawo energetyczne nie zapewnia minimum opłacalności mikroinstalacji elektrycznych OZE, projekt ustawy o OZE nie poprawia znacząco sytuacji w zakresie źródeł do wytwarzania energii elektrycznej i nie wspara źródeł do wytwarzania ciepła ) lub inwestycyjne (=> fundusze ekologiczne lub RPO) www.ieo.pl

Niskooprocentowane pożyczki / kredyty Aktualne możliwości dofinansowania prosumentów z funduszy ekologicznych Program Prosument (NFOŚiGW) Okres wdrażania: 2014 – 2020 (umowy do 2018 r.), Budżet : 600 mln zł: 150 dotacje mln zł, 450 mln zł pożyczki/kredyty, Transza pilotażowa: 300 mln zł na lata 2014-2015. Dotacje Niskooprocentowane pożyczki / kredyty Lata 2014-2015 Wydatki do 2017 2016-2018 Wydatki do 2020 2014-2018 Budżet 150 mln zł 450 mln zł Źródła ciepła do 20% do 15% do 100%, oprocentowanie 1% w skali roku max okres finansowania 15 lat karencja: ≤ 6 m-cy realizacja: ≤ 18 / 24 m-ce Źródła energii elektrycznej do 40% do 30% Instalacje hybrydowe udział procentowy dotacji - średnia ważona ww. udziałów procentowych odpowiednio do rodzaju instalacji, proporcjonalnie do ich mocy znamionowej www.ieo.pl

Trudności techniczne dla prosumenta- bilansowanie mocy Zagospodarowanie energii elektrycznej z elektrowni wiatrowej w gospodarstwie domowym przez okres 6-miesięcy Źródło IEO- projekt OZERISE Założenia: Gospodarstwo domowe: rodzina 6-osobowa (zużycie: 4.567 kWh) Mikrowiatrak 5kW (produkcja 4.325 kWh; Cf=20%; maszt: 20m)

Aktualne ścieżki dystrybucji środków dla prosumentów z Program Prosument (NFOŚiGW) Pilotaż 2014-2015 Forma – pośrednik w dofinansowaniu prosumentów Budżet 2014-2015 Minimalna kwota wniosku do NFOŚIGW Informacje o formie dofinansowania dla samorządów 100 mln zł 1 mln zł Wnioski zbiorcze składane przez JST do NFOSiGW - Program otwarty* poprzez banki --- Środki udostępnione przez NFOŚiGW dla banków Otwarcie na przełomie 2014/2015 poprzez WFOŚiGW Środki udostępnione przez NFOŚiGW dla WFOŚiGW - Program w trakcie otwierania *Forma wsparcia najbardziej korzystna dla końcowych inwestorów (mieszkańców) z uwagi na brak podatku dochodowego od dotacji w przypadku jej wypłaty za pośrednictwem JST) oraz brak wystarczającej wiedzy mieszkańców do samodzielnego, w pełni świadomego przystąpienia do Programu Program „Prosument” może być poligonem dla samorządów (JST) do regionów (instytucji wdrażających) do przygotowania RPO 2014-2020 www.ieo.pl

Zagadnienia energetyczne w Regionalnych Programach Operacyjnych 2007-2013. Źródło: IEO

Środki finansowe na sektor energetyki (EE i OZE) w latach 2007-2013 – podsumowanie, Źródło: MIR Więcej o wykorzystaniu funduszu UE na OZE 2007-2013 oraz programowaniu środków w obszarze OZE na lata 2014-2020 -w ekspertyzie Instytutu Energetyki Odnawialnej dla MRR(MIR) z 2012 roku http://www.ieo.pl/pl/ekspertyzy/doc_details/610-ekspertyza-instytutu-energetyki-odnawialnej-dla-ministerstwa-rozwoju-regionalnego.html

Porównanie wysokości wsparcia sektora energetyki w latach 2007-2013 i 2014-2020 Efektywność energetyczna i OZE: 2007-2013: alokacja na działania z zakresu EE i OZE w wysokości ok. 2% całej alokacji polityki spójności (regiony – 1,4%, rząd 0,7%) 2014-2020: Kompromis Rady z 2014 roku – minimum 12% alokacji EFRR (poza Mazowszem – 20%) Zgodnie z podpisaną w kwietniu 2014 Umową Partnerstwa, w perspektywie finansowej 2014-2020, ok. 15% środków z funduszy UE zostanie przeznaczone na sektor energetyki

CEL TEMATYCZNY 4 (jeden z 11 wskazanych przez Komisję Europejską) Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Promowanie produkcji i dystrybucji odnawialnych źródeł energii: Promowanie efektywności energetycznej i użycia OZE w przedsiębiorstwach; efektywność energetyczna w dużych przedsiębiorstwach i MŚP (zmniejszenie strat energii, ciepła, wody) Kompleksowa modernizacja energetyczna budynków przedsiębiorców Wspieranie efektywności energetycznej i wykorzystywania OZE w sektorze publicznym i mieszkaniowym; Kompleksowa modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej oraz budynków mieszkaniowych wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne w zakresie związanym m.in. z: ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenia na energooszczędne, przebudową systemów grzewczych wraz z wymianą i podłączeniem do źródła ciepła, systemów wentylacji i klimatyzacji, instalacja OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, instalacja systemów chłodzących, w tym również z OZE.

Priorytety w ramach RPO w latach 2014 - 2020 na działania dotyczące energetyki odnawialnej Województwo Oś priorytetowa dolnośląskie III. Gospodarka niskoemisyjna kujawsko-pomorskie IV. Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna w regionie lubelskie V. Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna lubuskie łódzkie III. Gospodarka niskoemisyjna i ochrona środowiska małopolskie IV. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach mazowieckie III. Przejście na gospodarkę niskoemisyjną opolskie Gospodarka niskoemisyjna podkarpackie III. Czysta energia podlaskie V. Gospodarka niskoemisyjna pomorskie XI. Środowisko śląskie IV. Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna świętokrzyskie III. Efektywna i zielona energia warmińsko-mazurskie IV. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach wielkopolskie III. Energia zachodniopomorskie III. Wsparcie gospodarki niskoemisyjnej

Regionalne Programy Operacyjne na OZE (i EE) 2014-2020 (źródło: PZS) Stan na kwiecień 2014

Atrakcyjność inwestycyjna województw na podstawie wpisów na Repowermap http://www.repowermap.org 1112 instalacji w Polsce w tym: Zasadnicze wnioski na obecnym etapie tworzenia mapy: Większe skupiska instalacji tam, gdzie wykorzystano najwięcej środków w ramach RPO oraz NFOŚiGW Pokazuje zasięg działania poszczególnych instalatorów Przeważają inwestycja raczej w gminach o niższych przychodach na głowę mieszkańca

Rekomendacje Regiony mają ograniczone możliwości (problemy prawne i infrastrukturalne) poprawy bezpieczeństwa energetycznego poprzez stymulowanie większych inwestycji w OZE Energetyka prosumencka to rozwiązanie pozwalające na pominięcie problemów infrastrukturalnych i trafiające w oczekiwania i możliwości obywateli, małego biznesu oraz poprawiające lokalne i regionalne bezpieczeństwo energetyczne i poziom spójności społeczno-gospodarczej Wobec opóźnień w programowaniu funduszy UE 2014 na gospodarkę niskowęglową oraz w przyjmowaniu regulacji wdrażających prawo unijne w zakresie OZE i zasad pomocy publicznej (niepewność regulacyjna), pilotażem i testem (2014-2015) dla uwzględnienia energetyki prosumenckiej w RPO może być program PROSUMENT (NFOŚIGW) Wysoki potencjał mikroinstalacji i powszechna dostępność ale także niepewność regulacyjna w zakresie OZE i mikrogeneracji elektrycznej wskazują na zasadność skierowania środków RPO najpierw na mikroźródła OZE do wytwarzania ciepła (brak ograniczeń) w drugiej kolejności na mikroinstalacje elektryczne OZE zarówno dla gospodarstw domowych jak i małego biznesu (stosunkowo niewielkie ryzyko regulacyjne) w trzeciej – dodatkowo - na większe źródła elektryczne OZE (problemy infrastrukturalne/przyłączeniowe oraz środowiskowe, niejasność w zakresie możliwości łączenia pomocy publicznej eksploatacyjnej (świadectwa pochodzenia i/lub aukcje) i inwestycyjnej.