System prezydencki Paweł Pochmara

System prezydencki Cechy systemu prezydenckiego System prezydencki na świecie Historyczne podłoże systemu prezydenckiego USA Prezydent Kongres I prezydentura Partie polityczne Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki

System prezydencki System prezydencki (prezydencjalizm) - system polityczny w demokracji charakteryzujący się rygorystycznym podziałem władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu. W myśl tych zasad prezydentowi (jako organowi władzy wykonawczej) przysługuje pełnia władzy wykonawczej oraz zwolnienie z odpowiedzialności przed parlamentem - pozbawiony zostaje jednak możliwości ustawodawczych.

Cechy systemu prezydenckiego Prezydent jest wybierany w głosowaniu powszechnym, kadencja prezydenta jest określona w czasie (najczęściej jest ona czteroletnia - jak np. w USA czy Brazylii, choć np. w Meksyku trwa sześć lat) ministrowie wchodzący w skład rządu odpowiadają jedynie przed prezydentem, istnieje jeden ośrodek władzy wykonawczej, akty wydawane przez prezydenta nie wymagają kontrasygnaty, prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie, ale w przypadku złamania konstytucji lub prawa może zostać odwołany (przez parlament lub naród w referendum), prezydent ma możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy w sytuacjach nadzwyczajnych (np. okres wojny).

System prezydencki na świecie Dziś system prezydencki panuje w Brazylii, Argentynie, Peru, Chile, Meksyku (a więc w państwach Ameryki Łacińskiej), dalej w Egipcie i Nigerii (Afryka), oraz w Indonezji w Azji. Klasycznym przykładem systemu prezydenckiego są Stany Zjednoczone Ameryki.

Historyczne podłoże systemu prezydenckiego Ogromne uprawnienia prezydenta USA daje sama konstytucja. Konstytucja ta wprowadziła także Monteskiuszowski podział władzy na: władzę wykonawczą, sądowniczą i ustawodawczą. Jednocześnie wprowadzona została separacja tych trzech władz, tak aby żadna z nich nie uzyskała przewagi nad pozostałymi. W rezultacie doprowadziło to do osiągnięcia przewagi prezydenta. W rękach prezydenta Stanów Zjednoczonych skumulowane są bardzo ważne funkcje. Prezydent jest jednocześnie głową państwa, szefem rządu, naczelnym dowódcą. Do jego praw należy: powoływania i odwoływanie członków gabinetu (w USA zwanych sekretarzami stanu), prawo veta, prowadzenie polityki zagranicznej, mianowanie urzędników różnych szczebli, wystąpienie z orędziem do Kongresu i narodu. System partyjny Stanów Zjednoczonych Ameryki wykształcił się na podłożu historycznym i dziś w praktyce sprowadza się on do rywalizacji między demokratami (Partia Demokratyczna) i republikanami (Partia Republikańska). Bardzo rzadko w wyborach pojawia się kandydat niezależny. Do walki między Clintonem a Bushem stanął Ross Perot. Po II wojnie świtowej pełne kadencje prezydenckie piastowali: R. Reagan (Partia Republikańska), L. Johnson (Partia Demokratyczna). F. D. Roosevelt (1882-1945) sprawował urząd prezydenta przez okres aż 3 kadencji.

USA

USA United State America Prezydent jest odpowiedzialny tylko przed Narodem i Konstytucją, nie ponosi natomiast odpowiedzialności politycznej. Jednak Kongres może zastosować tzw. impeachment - uchylenie władzy prezydenta w wypadku złamania przez niego prawa. Prezydent Stanów Zjednoczonych dysponuje dużym zakresem władzy. Prezydent Stanów Zjednoczonych pełni funkcję zwierzchnika sił zbrojnych, ale Kongres - decyduje o wypowiedzeniu wojny, budżecie na nią przeznaczonym oraz o zawarciu pokoju. Prezydent powołuje przedstawicieli dyplomatycznych i najwyższych urzędników państwowych, jednak Senat zatwierdza kandydatury większością 2/3 głosów. Prezydent ma prawo weta, które może być jednak odrzucone większością 2/3 głosów obu izb Kongresu. Jego specyficznym uprawnieniem teoretycznie wzmacniającym pozycję jest weto kieszonkowe.

Prezydent USA Prezydent jest wybierany na okres 4 lat. W praktyce przed upływem jej końca nie może on zostać odwołany. Istnieje jednak tzw. przypadek wyjątkowy - postawienie prezydenta w stan oskarżenia i usunięcia go przez Kongres. Zgodnie z XXII poprawką do konstytucji z 1951 roku, ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta tylko przez dwie kadencje. Jeśli objęcie urzędu nastąpiło w czasie trwania kadencji i sprawowano ją przez 2 lata, na stanowisko prezydenta ta sama osoba można być wybrana tylko raz. Jednocześnie wraz z prezydentem wybierany jest wiceprezydent - konstytucyjny zastępca prezydenta. Jeśli w trakcie trwania kadencji urząd wiceprezydenta został opróżniony to prezydent musi je obsadzić ponownie. Każdą tego typu nominację musi zatwierdzić Kongres. Konstytucja nie wyznacza dużego zakresu kompetencji wiceprezydenta. Wiceprezydent pełni funkcje przewodniczącego Senatu oraz obowiązki prezydenta, gdy ten nie jest zdolny ich wykonywać. W przypadku opróżnienia urzędu prezydenta: śmierć, ustąpienie lub usuniecie przez Kongres, wiceprezydent staje się automatycznie prezydentem i pełni tą funkcję do końca kadencji.

Prezydent USA cd. Władzę wykonawczą w USA sprawuje prezydent, który jednocześnie spełnia funkcję głowy państwa i szefa administracji terytorialnej. Pozycję jego wyznaczają z jednej strony uprawnienia konstytucyjne, z drugiej zaś pozakonstytucyjne możliwości działania. Prezydent kieruje federalną administracją, ma też wpływ na sprawy wojskowe, głównie z tego powodu, gdyż jest on głównodowodzącym armią i flotą. Poza tym kieruje on polityką zagraniczną państwa, oraz podejmuje działania, gdy wymaga tego wyjątkowa sytuacja.

Kongres USA Kongres USA składa się z Izby Reprezentantów (435 członków), wybieranych co dwa lata oraz z Senatu, w którym zasiada 100 senatorów. Wybory do senatu odbywają się co 6 lat, jednak co 2 lata 1/3 senatorów jest wybierana ponownie. Senatorem może zostać osoba, która ma ukończone 30 lat (bierne prawo wyborcze) i od 10 lat mieszka na terenie Stanów Zjednoczonych. Kongres tworzy prawo, ale ma przy tym także prawo przesłuchiwania członków rządu, uchwalania budżetu, podjęcia decyzji w sprawie wojny i pokoju. Może on także wprowadzać poprawki do konstytucji. Kongres USA obraduje na sesjach, a jego najważniejsze funkcje sprowadzają się do 2 fundamentów: legislacja i kontrola. Projekt każdej ustawy musi podpisać prezydent. Jeśli prezydent zastosuje wobec ustawy prawo veto, to obie izby Kongresu muszą je przegłosować 2/3 głosów. Wtedy taka ustawa wchodzi w życie.

I prezydentura USA W kwietniu 1789 roku dobyły się wybory prezydenckie. Elektorowie, zasiadający w Zgromadzeniu Elektorów, wybrali jednogłośnie Jerzego Waszyngtona. Z walki o dalszą ratyfikację konstytucji nie wyłonił się jeszcze skrystalizowany system dwupartyjny. Dotychczasowy podziały na konserwatystów i radykałów, czy na federalistów i antyfederalistów nie miały jeszcze klarowności. Parlamentarna i rządowa praktyka USA miał się dopiero wykrystalizować. Główną osobą w rządzie Jerzego Waszyngtona został minister skarbu - A. Hamilton, który zmierzał do tego, by na wzór brytyjski odgrywać rolę premiera przy boku dekoracyjnego prezydenta. Waszyngton, który nie był w najlepszych stosunkach z Senatem, odseparował rząd od parlamentu. W przeciwieństwie do angielskich obyczajów, ministrowie nie stali się parlamentarnymi leaderami i nie mieli swych popleczników w izbach. W czasie prezydentury Waszyngtona administracja była obsadzona przez federalistów, a antyfederaliści (których można nazwać rzecznikami uprawnień stanów) stali się partia, stosującą systematyczną opozycję parlamentarną.

Partie polityczne W Stanach Zjednoczonych istnieje system wielopartyjny, ale faktycznie politykę kontrolują jedynie dwie partie: Demokraci (Partia Demokratyczna) i Republikanie (Partia Republikańska). Partia Demokratyczna jest uważana za partię centrum ze skrzydłami lewicowymi. Część jej członków opowiada się za wprowadzeniem publicznej służby zdrowia, zwiększeniem podatków, zwiększeniem wydatków na edukację, prawami dla homoseksualistów do zawierania małżeństw i adopcji dzieci, domaga się utrzymania obowiązującego na terenie Stanów Zjednoczonych od 1973 r. prawa do aborcji. Partia Republikańska jest uważana za prawicową, postuluje wolny rynek, liberalizację gospodarki, obniżkę podatków, a w kwestiach społecznych - m.in. zakaz aborcji. Opowiada się także za łatwym dostępem dla każdego obywatela do broni palnej w celu możliwości skutecznej obrony koniecznej.

Lista partii politycznych w USA: Partia Niepodległości Alaski (Alaskan Independence Party) Connecticut na rzecz Liebermana (Connecticut for Lieberman) Partia Demokratyczna (Democratic Party) Partia Konstytucyjna (Constitution Party) Partia Libertariańska (Libertarian Party) Partia Republikańska (Republican Party) Partia Zielonych (Green Party)

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki (ang. The Constitution of the United States) to ustawa zasadnicza tego państwa, uchwalona 17 września 1787 i później ratyfikowana przez specjalne konwencje w każdym z 13 stanów. Wchodząc w życie 4 marca 1789, Konstytucja zastąpiła Artykuły konfederacji i wieczystej unii, które obowiązywały w latach 1781-1788. Pierwotny projekt Konstytucji przygotował James Madison z Wirginii. Początkowo miała służyć jako podpora w rządzeniu 4 milionami ludzi w 13 stanach i doprowadzić do centralizacji władzy, pozostawiając jednak przy tym prawa poszczególnych stanów i dając im swobodę w sprawach wewnętrznych. Zawarty kompromis stanowił, że wszystkie stany będą reprezentowane przez jednakową liczbę swoich przedstawicieli w Senacie, natomiast w Izbie Reprezentantów ich liczba będzie zależeć od liczby mieszkańców danego stanu.

Poprawka XIII z 1865 roku - zniosła niewolnictwa Najważniejsze punkty do konstytucji Poprawka XIII z 1865 roku - zniosła niewolnictwa "Nie wolno w Stanach Zjednoczonych lub jakimkolwiek innym miejscu podległym ich jurysdykcji nikogo trzymać w niewoli ani zmuszać do pracy przymusowej, chyba że pod postacią kary za przestępstwo, za które sprawca został zgodnie z prawem skazany". Poprawka XV z 1870 - wprowadziła prawo wyborcze dla kolorowych "Stany Zjednoczone ani jakikolwiek Stan nie może pozbawić ani ograniczać praw wyborczych obywateli Stanów Zjednoczonych ze względu na rasę, kolor skóry ani uprzedni stan niewoli". Poprawka XIX z 1920 - wprowadziła prawa wyborcze dla kobiet. "Stany Zjednoczone ani jakikolwiek Stan nie może pozbawić ani ograniczyć praw wyborczych obywateli Stanów Zjednoczonych ze względu na płeć". Poprawka XXII z 1951 roku - wprowadziła ograniczenie sprawowania urzędu prezydenta do 2 kadencji. "Nikt nie może być wybrany na Urząd Prezydenta więcej niż dwa razy, a kto pełnił Urząd Prezydenta lub pełni jego funkcje w okresie kadencji innej osoby przez okres dłuższy niż dwa lata nie może być wybierany na Urząd prezydenta więcej niż raz". Poprawka XXV z 1967 roku - wprowadziła przepis, że w razie ustąpienia prezydenta jego miejsce zajmuje wiceprezydent "W przypadku usunięcia Prezydenta z Urzędu albo jego śmierci lub ustąpienia Prezydentem zostaje Wiceprezydent". "Stany Zjednoczone lub jakikolwiek inny Stan nie mogą ze względu na wiek pozbawić lub ograniczyć praw wyborczych obywateli Stanów Zjednoczonych, którzy ukończyli osiemnaście lub więcej lat".