Wola sensu i realizacja wartości w dynamice osobowości (Oleś, Wprowadzenie ...) Źródła filozoficzne: Soren Kierkegaard, Martin Heidegger. Fenomenologia - Edmund Husserl Literatura - Jean P. Sartre, Albert Camus Psychologia egzystencjalna Ludwig Binswanger, Medard Boss. Rollo May, Victor Frankl, Ludwik Minkowski Podstawowe tezy podejścia egzystencjalnego do natury ludzkiej Wolność, intencjonalność, odpowiedzialność, aktywność osoby w nadawaniu sensu własnej egzystencji Egzystencja – proces stawania się osobą Miłość (doświadczenie „MY” - fundament egzystencji (Binswanger) Metoda fenomenologiczna – opis, doświadczanie i rozumienie

W poszukiwaniu sensu życia – Logoteoria Victora Frankla Centralne kategorie teorii: Autotranscendencja, Sens życia, Wartości Naturalnym dążeniem człowieka jest tendencja do poszukiwania znaczenia świata, zdarzeń i własnego życia. Frankl nazwał ją „w o l ą s e n s u”. Istotą egzystencji człowieka jest i n d y w i d u a l n o ś ć i a u t e n t y c z n o ś ć. U ich podstawy tkwi autonomia i intencjonalność, przejawiająca się w podejmowaniu samodzielnych decyzji

c.d. Wartości i Sens (Frankl: Homo Patiens) II. Wartości i Metawartości Trzy aspekty przeżywania wartości (emocjonalnie, poznawczo i dążeniowo): „Muszę (biologizm, sytuacjonizm)”, „Potrafię” (humanistyczne ujecie realizacji potencjału) „Powinienem”(apel ze strony wartości). Wartości z poziomu duchowego - metawartości (motywacja typu „być”) – kluczowe dla sensownej egzystencji, mają moc organizującą wobec wartości niższego rzędu. Potrzeby a metapotrzeby (co? vs jak?) III. Sens życia – twórcze ustosunkowanie się wobec własnego losu i skierowanie rozwoju ku wartościom obiektywnym (pozaosobistym).

Potrzeba sensu Potrzeba sensu, znaczenia – metapotrzeba, będąca funkcją twórczego zaangażowania, wysiłku. Sens danego zachowania wynika z jego miejsca w egzystencjalnej relacji Ja – świat, rozumianej w sposób ponadindywidualny (por. samotranscendecja a samorealizacja). Spełnianie sensu życia to urzeczywistnianie wartości poprzez: działanie (praca, aktywność twórcza, społeczna), przeżywanie świata (piękna, prawdy, miłości), akceptację losu (również cierpienia)

Wymiary egzystencji Trzy wymiary egzystencji, hierarchicznie zorganizowane: biologiczny, społeczny, duchowy (noetyczny). Wymiar biologiczny i (psycho-) społeczny – kontekst dla realizacji wymiaru duchowego (autotranscendencja - wolność od uwarunkowań bio-psycho-społecznych, odpowiedzialność – możność wyboru postawy wobec tych uwarunkowań). „Proces hierarchizacji potrzeb – to prawidłowość odkrywana w toku doświadczenia i rozwoju, respektującego każdy wymiar egzystencji”

Konflikt egzystencjalny. Depresja egzystencjalna. Źródła i przejawy zaburzeń funkcjonowania Utrata dotychczasowych wartości i sensu życia Poczucie pustki Konflikt egzystencjalny (Popielski K. Noetyczny wymiar osobowości) – dysonans między tym co biologiczne, psychologiczne i duchowe. Zniewolenie konformizmem i potrzeba zmiany, odzyskania poczucia, że życie ma szerszy sens.

Rozwój, zmiana, terapia egzystencjalna Odkrywanie nierozpoznanych potencjałów osoby Uznanie, że aktualne trudności, nie wynikają z minionych zdarzeń, lecz z interpretacji aktualnej sytuacji egzystencjalnej, z nadania jej określonego sensu. Zasadę przyczynowości zastępuje zasada rozumienia i interpretacji

PODEJŚCIE NARRACYJNE Michotte (Belgia,1943-1963) – w opisach ruchu figur geometrycznych spontanicznie wykorzystywano kategorie narracyjne ( jedna figura ucieka, bo ta druga ją przestraszyła). Ludzie mają tendencję do nadawania znaczenia nawet nic nie znaczącym zdarzeniom. Robią to w kategoriach narracyjnych – mówiąc o relacjach przyczynowo – skutkowych, intencjach i działaniach (Bruner, Hermans, Sarbin).

Sposoby rozumienia świata Człowiek rozumie świat na dwa sposoby: paradygmatyczny (obiektywne, powszechne, uniwersalne) i narracyjny (subiektywne, szczegółowe, unikalne). Narracyjny sposób myślenia – zawiera zmienność ludzkich intencji w toku życia, treści dotyczące pragnień, potrzeb, celów, uczuć, wartościowania. Subiektywne interpretacje. Podejście naukowe Paradygmatyczne: wyjaśnianie, wykrywanie ukrytych zależności Narracyjne: rozumienie, opis doświadczenia, odkrycie jego sensu

Nadawanie znaczeń własnej historii Wśród różnych schematów poznawczych percepcję człowieka organizują- schematy narracyjne. Ludzie narracyjnie strukturalizują doświadczenia. Schematy narracyjne - są to schematy mające strukturę opowieści o przebiegu zdarzeń oraz o zachowaniach intencjach i uczuciach ich uczestników. Jest to powszechna forma reprezentowania wiedzy o zjawiskach i ludziach. Konstrukcjonizm poznawczy: układanie lub słuchanie historii to powierzchniowy aspekt głębszych procesów, zachodzących w strukturach poznawczych, a polegających na nadawaniu narracyjnej formy treściom własnych doświadczeń. Strukturalizacja (lepiej niż jej brak) ułatwia nadawanie subiektywnego znaczenia i połączenie ich z wiedzą osobistą i społeczną i dalej z działaniem. H.Murray- osobowość to historia życia.Tworząc swoją historię człowiek kreuje określona motywację (ukierunkowanie zachowań, mechanizmy samokontroli (Trzebiński).

Schemat autonarracyjny Schemat autonarracyjny można porównać do scenariusza własnej opowieści o określonej fabule i kontekście. Różne cechy schematów odpowiadają za określone sposoby myślenia o sobie i działania. Np. stopień zwerbalizowania różnych jego elementów (reprezentacja celów, albo strategii) mają funkcje regulacyjne (np. zwiększają skuteczność działania, poprawiają komunikację itd..por.badania Trzebińskiego.)

c.d. Osobista historia ma: 1. Ton narracyjny, tj. klimat emocjonalny, uczucia. 2.Temat – wątek zbudowany wokół motywów (siły/władzy lub intymności/miłości/wspólnoty (rodzaje zabaw, ulubione bajki itd.). 3. Układ odniesienia-religia, tradycja, wartości (podstawa tożsamości). 4. Idealna personifikacja Ja – ideały, pragnienia, role chciane i niechciane. Tożsamość narracyjna (Mc Adams) - specyficzna organizacja pamięci biograficznej

Idea życiowego skryptu S. Tomkinsa Indywidualna historia – serie scen o znaczeniu emocjonalnym (metafora sztuki teatralnej). Sceny o negatywnym ładunku emocjonalnym łatwiej prowadzą do uogólnień. Sceny pozytywne są bardziej różnicowane. Nadawanie sensu relacjom miedzy scenami jest podstawą i wynikiem skryptu. SKRYPT – zespół zasad interpretowania scen.Np.. „być w czepku urodzonym” „mieć dwie lewe ręce, pecha” Skrypt zbudowany wokół uczuć pozytywnych – typu „zaangażowanie” Sceny (z dzieciństwa) – w których oczekiwanie spełnienia kończy się negatywną emocją, wzmacniane podobną sekwencją emocji – skrypt jądrowy.