Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej

Synagoga znajdująca się w Dąbrowie Tarnowskiej przy ulicy Berka Joselewicza jest największą zachowaną synagogą w województwie małopolskim.

Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę, następnie urządzili w niej magazyn, który funkcjonował do 1970 roku. Po zakończeniu wojny miejscowi Żydzi modlili się początkowo w przedsionku, a następnie około 1950 roku urządzili dom modlitwy w bocznym pomieszczeniu przylegającym do sieni przejściowej. Wykonano tam wówczas skromny, lecz kompleksowy wystrój malarski ścian. Zaraz po wojnie nowo powstała Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Dąbrowie Tarnowskiej próbowała odzyskać prawo własności do synagogi.

Krótka historia synagogi Synagoga została zbudowana w drugiej połowie XIX wieku według projektu żydowskiego architekta i inżyniera Abrahama Goldsteina. Głównym fundatorem był Ajzyk Stern. Dokładna data zakończenia budowy to najprawdopodobniej 1 kwietnia 1863 roku. Prace budowlane i wykończeniowe wykonywano w latach 1855-1860.

Przed remontem Po remoncie W 2009 roku samorząd gminy Dąbrowa Tarnowska otrzymał dotację, która została przyznana w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Dzięki dofinansowaniu z MRPO wykonana została renowacja architektoniczno-konserwatorska i budowlano-wykonawcza, w wyniku której budynek został przystosowany do pełnienia funkcji Ośrodka Spotkania Kultur Po remoncie

Po renowacji budynku, która zakończyła się w 2012r Po renowacji budynku, która zakończyła się w 2012r., została wykonana instalacja, która ma na celu podświetlenie całego obiektu.

W czerwcu 2012r. odbyło się uroczyste otwarcie synagogi, która była gotowa po trwającym od 2007r. remoncie.

Elewacja boczna Czteroosiowe elewacje boczne rozczłonkowane są zdwojonymi pilastrami, których kapitele ozdobione są reliefami z przedstawieniami znaków zodiaku. Pomiędzy pilastrami, w niszach, znajdują się cztery duże, przesklepione okna o półkolistym wykroju, z glifami zwężającymi się uskokowo. W nadprożach nisz znajdują się plakiety z przedstawieniami zwierząt.

Elewacja tylna Pięcioosiowa elewacja tylna podzielona jest płytkimi pilastrami z dekoracją kapiteli. Otwory okienne znajdują się w trzech osiach. W środkowej osi umieszczono duże okno o półkolistym wykroju, nad którym widoczny jest okulus z rozetą. Po bokach znajdują się zdwojone okna zakończone półkoliście, z dekoracją rozetową pomiędzy łukami nadproży.

Budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta, w stylu eklektyczno-klasycystycznym z licznymi elementami mauretańsko-orientalnymi. Na parterze mieszczą się dwa przedsionki rozdzielone sienią, a w kondygnacjach wyższych babińce otwarte na główną salę modlitewną. Całość jest nakryta dachem dwuspadowym, o łagodnych spadkach połaci. Więźba jest drewniana o konstrukcji krokwiowo-płatwiowej, ze stolcami, nakryta blachą i deskami. Pod dachem w części frontowej zachowała się konstrukcja stropu babińca.

Fasadę tworzą dwie narożne, smukłe wieże na rzucie kwadratu, nieznacznie przewyższające połacie dachu. Nakryte są daszkami namiotowymi, które zasłaniają niskie attyki. U szczytu wież znajdują się po dwie płaskorzeźby biblijnych zwierząt, obok których widniały wyryte w tynku hebrajskie napisy: lampart, orzeł, jeleń  i lew (nawiązanie do biblijnych porównań: „bądź śmiały jak lampart”, „bądź lekki  jak orzeł”, „bądź silny jak lew”, „bądź rączy jak jeleń”).

Pomiędzy wieżami znajduje się kolumnowy portyk z trójkondygnacyjną galerią, wspartą na czterech masywnych, ceglanych kolumnach z korynckimi głowicami. Kondygnacja parteru i pierwszego piętra posiada wykrój arkad o spłaszczonych łukach. Kondygnacja najwyższa posiada arkady półkoliste, znajdujące się pomiędzy kapitelami kolumn. Na szczycie budynku znajduje się dekoracja w kształcie tablic Dekalogu.

We wnętrzu synagogi zachował się bogaty wystrój malarski, polichromie przetrwały w głównej sali modlitewnej, a ponadto w sieni przejściowej i dwu salkach doń przylegających, na dwóch kondygnacjach babińca, a także na elewacjach wschodniej i zachodniej. Według tradycji, autorami malowideł byli włoscy artyści, bracia Fenichel z Mielca lub malarze z Buska. Prace prowadzone wewnątrz budynku wykazały, że pod obecnymi polichromiami jest druga warstwa malarska, nawiązująca do tradycji barokowych.

We wschodniej części synagogi znajduje się obszerna główna sala modlitewna, do której wchodzi się przez przedsionek, nad którym znajdują się dwie, otwarte do wnętrza kondygnacje babińca. Nawa posiada sklepienie beczkowe z wydzielonymi pasami sklepiennymi. Takie same znajdują się w przedsionkach. Sień pierwotnie posiadała pułap belkowy.

Sala modlitw

Salon mieszczański z przełomu XIX/XX w.

EKSPONATY

na parterze znajduje się sala modłów na pierwszym piętrze: babiniec na drugim piętrze: - sala konferencyjna - salon mieszczański

Obecnie w synagodze mieści się Ośrodek Spotkania Kultur, który rozpoczął swoją działalność w strukturach Dąbrowskiego Domu Kultury 5 czerwca 2012 r. OSK jest miejscem dialogu międzykulturowego, stanowi nowoczesną, mobilną ekspozycję, która w razie potrzeby zamienia się w salę koncertową, scenę i widownię teatru, miejsce lekcji historii i regionalizmu.

Synagoga jest jednym z niewielu zabytków znajdujących się w Dąbrowie Tarnowskiej, mieście położonym nad rzeką Breń.

Autor prezentacji: Marcin Pater, klasa IIb Zdjęcia: Anna Chojnowska, klasa IIIb Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Bohaterów Powiśla Dąbrowskiego w Dąbrowie Tarnowskiej