Psychologia rozwoju człowieka w biegu życia PÓŹNA DOROSŁOŚĆ Psychologia rozwoju człowieka w biegu życia Przygotowała: Kinga Dym gr. 1

Późna dorosłość (starość) – schyłkowy okres życia człowieka (najczęściej wskazywany wiek progowy 60-65 lat; „trzeci wiek”), przewaga zmian regresywnych nad progresywnymi, okres zmian wielopłaszczyznowych i wielokierunkowych; o wejściu w ten etap decydują jakościowe zmiany w funkcjonowaniu − Biologiczny punkt widzenia: uboczny, nieadaptacyjny produkt ewolucji − Psychologiczny punkt widzenia: ostatnia szansa rozwojowa

Kryteria: • biologiczne: uchwytne zmiany funkcji fizjologicznych organizmu • socjoekonomiczne • psychologiczne: przeobrażenia w sferach: procesów poznawczych, osobowości i emocjonalno-motywacyjnych

Kategorie wieku człowieka starego: 3 Kategorie wieku człowieka starego: 3. wiek chronologiczny – (kalendarzowy+socjoekonomiczny), charakter wyłącznie orientacyjny 4. wiek biologiczny 5. wiek psychologiczny Starość – podokresy: • s. wczesna (old-young, wiek podeszły, wiek młodych starszych): 60-74 lat • s. zaawansowana (old-old, wiek starczy, starsi w średnim wieku): 75-89 lat • s. późna (longlife, starość sędziwa, starość właściwa, długowieczność): powyżej 90 lat

Sfera szeroko rozumianej osobowości, wraz z emocjami i dążeniami: Cechy osobowości: -wrodzone cechy raczej stabilne Struktura Ja: - tendencja do przeceniania pozytywnych zmian w sobie - częstsze przekonanie o zmienności człowieka w biegu życia Emocje, stres i sposoby sobie z nim radzenia: -reagowania w zasadzie bez zmian - stabilizacja wzorca emocjonalnego od okresu średniej dorosłości - pewne zmiany w zakresie znaku emocji intensywność emocji spada System potrzeb i postaw: -u osób starszych nasilenie potrzeby uległości i poniżania siebie (nieco większe u mężczyzn) u kobiet wzrost potrzeby autonomii - nasilenie postawy uległości – przejaw instynktu samozachowawczego -wzrost egocentryzmu Cele i zadania życiowe: -przesunięcie priorytetów życiowych -poczucie samospełnienia –przeświadczenie, że życie jako całość było wartościowe, najważniejsze cele zostały osiągnięte

Mądrość = sztuka dobrego życia Charakterystyczna cecha starości Szerokie spektrum współokreślających ją czynników (właściwości systemu poznawczego, cechy osobowości związane z poznaniem, panowanie nad własną perspektywą biograficzną

Jakość życia: Na ogół deklarowana na dość wysokim poziomie Źródło poczucia wysokiego poziomu jakości życia: dobre relacje z innymi, serdeczne więzi, poczucie sensu życia, kontakty z przyjaciółmi Wyznaczniki dobrej jakości życia: przyjemne spędzanie czasu, praktyki religijne i subiektywnie odczuwane zdrowie Ocena aktualnej sytuacji życiowej = ocena przeszłości + poziom rozwoju osobowego + cechy osobowości (regulatory posiadanych zasobów) O poczuciu jakości życia ostatecznie decyduje mądrość człowieka Wysoki poziom jakości życia: osoby sumienne, ekstrawertyczne, o umiarkowanym neurotyźmie

Umieranie: - Śmierć jako najpotężniejsze źrodło motywacji - Lęk przed śmiercią – motor poszukiwania sensu życia - Kuebler-Ross: śmierć jako przerwanie życia (problem) i śmierć jako naturalny kres życia w wyniku starzenia się (proces stanowiący integralną część cyklu rozwoju) - Zainteresowanie śmiercią – wyrożniki fazy preterminalnej. Lęk przed śmiercią: u ludzi starszych nie tak silny jak u młodych, ale nie zanika zupełnie ;duże znaczenie obawy przed karą, lęku przechodzenia przez próg śmierci i związanego z nim cierpienia, upokorzenia i utraty tożsamości („życie po życiu” i żal za światem nie takie istotne); mniej boją się osoby zdecydowanie religijne i niewierzące – najbardziej osoby słabej wiary; słabszy u osob, które pomyślnie zrealizowały zadania życiowe, czują się spełnione i mają poczucie sensu życia.

Nie ma jednej uniwersalnej teorii wyjaśniającej zmiany rozwojowe sfery psychicznej w późnej dorosłości. Wiodące teorie: Teoria selektywnej optymalizacji – głownie zmiany w sferze poznawczej i psychospołecznej Teoria kontynuacji – głownie cechy osobowości i styl funkcjonowania Teorie dynamiki biegu życia – dialektyczny i kontekstowy charakter rozwoju Teorie egologiczne – rozwój ego