Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Polska Norma PN-N-18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Adam Szewiel Lucyna Piekarska Ewelina Łosińska Ewa Olkowska

Adam Szewiel 1. Zakres normy. Norma dotyczy tych czynników bezpieczeństwa i higieny pracy, które organizacja może nadzorować i na które może mieć wpływ, nie zawiera szczegółowych kryteriów dotyczących efektów działań w zakresie BHP. Wyszczególniono w niej wymagania dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy by umożliwić organizacji odpowiednie sformułowanie polityki i celów w zakresie BHP z uwzględnieniem wymagań przepisów prawnych i innych wymagań, które dotyczą tej dziedziny. Wszystkie wymagania normy mogą być zastosowane w każdym systemie zarządzania organizacją, zakres stosowania jej będzie zależny od polityki BHP organizacji, charakteru działań organizacji i warunków w jakich ona działa.

Norma ma zastosowanie w każdej organizacji, która ma zamiar: wdrożyć, utrzymywać i doskonalić system zarządzania BHP postępować zgodnie z ustaloną polityką BHP sama określić i zdeklarować zgodność z wymaganiami normy dążyć do uzyskania potwierdzenia zgodności swojego systemu zarządzania BHP z wymaganiami normy przez organizację zewnętrzną

2. Definicje awaria Zdarzenie powstające w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzi do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, np.: duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp.. audit systemu zarządzania BHP Systematyczne i niezależne badanie określające, czy działania podejmowane w ramach systemu zarządzania BHP oraz ich rezultaty odpowiadają planowanym ustaleniom i czy te ustalenia zostały skutecznie wprowadzone oraz czy są zgodne z realizacją polityki BHP, a także z osiągnięciem celów organizacji w tym zakresie.

bezpieczeństwo i higiena pracy Takie warunki i organizacja pracy oraz zachowania pracowników które zapewniają wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami środowiska pracy. cel ogólny zarządzania BHP Cel dotyczący działań w zakresie BHP, który organizacja ustaliła do osiągnięcia. Wynika z polityki BHP organizacji. cel szczegółowy zarządzania BHP Cel wyrażany ilościowo zawsze gdy jest to możliwe. Wynika z ogólnych celów zarządzania BHP organizacji. Należy go zrealizować aby osiągnąć cele ogólne.

ciągłe doskonalenie systemu zarządzania BHP Proces usprawniania systemu zarządzania, w celu poprawy wszystkich działań związanych z BHP. Prowadzony jest zgodnie z określoną polityką BHP danej organizacji. działania korygujące Działania podjęte w celu usunięcia przyczyn istniejącej niezgodności bądź innej niepożądanej sytuacji niedopuszczające do jej ponownego wystąpienia. działania zapobiegawcze Działania podjęte w celu usunięcia przyczyn potencjalnej niezgodności bądź innej niepożądanej sytuacji niedopuszczające do jej wystąpienia.

identyfikacja zagrożenia Proces rozpoznawania czy zagrożenie istnieje oraz określanie jego charakterystyk (jeśli istnieje). monitorowanie BHP Obserwowanie stanu warunków pracy, zachowań pracowników oraz wyników działań podejmowanych, w celu poprawy BHP. Obejmuje identyfikację zagrożeń, ocenę ryzyka zawodowego oraz analizę przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych. najwyższe kierownictwo Osoba lub grupa osób ustalających przepisy i wymagania wewnątrz organizacji, kształtujących politykę i wyznaczających cele. niezgodność Niespełnienie wyspecyfikowanego wymagania.

ocena ryzyka Proces analizowania ryzyka i wyznaczania jego dopuszczalności. organizacja Spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo, organ władzy lub instytucja, albo jakakolwiek ich część lub kombinacja, samodzielna lub nie, publiczna lub prywatna, posiadająca własne zadania i administrację. polityka BHP Deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności w zakresie BHP. Określa ramy do działania i ustalania celów organizacji dotyczących zarządzania BHP. przegląd wykonywany przez kierownictwo Przeprowadzona przez najwyższe kierownictwo formalna ocena stanu i adekwatności wdrożonego systemu zarządzania BHP do polityki i celów BHP.

ryzyko Kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem. ryzyko zawodowe Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. stanowisko pracy Przestrzeń pracy z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

system zarządzania BHP Część ogólnego systemu zarządzania organizacją, obejmująca strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki BHP. zagrożenie Stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. zagrożenie znaczące Zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć. Występuje przede wszystkim przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych.

Lucyna Piekarska Wymagania dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy Najwyższe kierownictwo organizacji powinno ustanowić i utrzymać system zarządzania BHP. Udostępnić niezbędne środki do zaprojektowania, wdrożenia i funkcjonowania systemu zarządzania BHP; ustalić politykę i cele bezpieczeństwa i higieny pracy w organizacji oraz przeprowadzać przeglądy systemu zarządzania BHP.

Polityka BHP powinna deklarować zobowiązanie organizacji do: zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym dążenia do stałej poprawy warunków BHP, spełnienia wymagań prawnych dotyczących BHP oraz innych wymagań z zakresu BHP dotyczących zakładu, ciągłego doskonalenia działań w zakresie BHP, zapewnienia środków i zasobów do realizacji polityki BHP, podnoszenia kwalifikacji oraz uwzględniania roli pracowników i ich angażowania do działań na rzecz BHP.

Najwyższe kierownictwo powinno ogłosić politykę BHP wszystkim pracownikom oraz zapewnić aby była przez nich zrozumiała.

Planowanie Organizacja powinna określić i udokumentować plany działań ukierunkowanych na osiągnięcie celów ogólnych i szczegółowych organizacji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Ustanawiając swoje cele i dokonując ich przeglądu, organizacja powinna uwzględnić wymagania prawne a także zidentyfikowane zagrożenia oraz wyniki oceny ryzyka zawodowego, możliwości techniczne i finansowe, wymagania operacyjne i biznesowe, a także interes firmy i punkt widzenia stron zainteresowanych.

Planowanie działań powinno obejmować: Wyznaczenie odpowiednich służb, szczebli organizacji, grup lub osób odpowiedzialnych za osiągnięcie celów Określenie środków niezbędnych do osiągnięcia celów Wyznaczenie terminów osiągnięcia celów

Wdrażanie i funkcjonowanie Najwyższe kierownictwo organizacji powinno wyznaczyć przedstawiciela, którego zadaniem będzie : zapewnienie ustanowienia, wdrożenia i utrzymania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy przedstawianie sprawozdań dotyczących funkcjonowania systemu zarządzania BHP

W celu zapewnienia skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy powinny być określone, udokumentowane, i zakomunikowane zadania, odpowiedzialności, uprawnienia oraz wzajemne zależności i powiązania: personelu zarządzającego, wykonującego i weryfikującego; pracowników na stanowiskach robotniczych, pracowników nadzoru, dostawców, podwykonawców oraz osób odwiedzających; personelu wyznaczonego do postępowania w sytuacjach awaryjnych.

Szkolenie, świadomość, kompetencje i motywacja. Uświadamianie pracownikom organizacji w każdej odpowiedniej komórce i na każdym szczeblu: Rodzajów zagrożeń oraz związanego z nim ryzyka zawodowego Korzyści dla pracowników i organizacji wynikających z eliminacji zagrożeń i ograniczenia ryzyka zawodowego Ich zadań i odpowiedzialności w osiąganiu zgodności działania z polityką bezpieczeństwa i higieną pracy Potencjalnych konsekwencji nieprzestrzegania ustalonych procedur

Komunikowanie się. Dla sprawnego funkcjonowania systemu w organizacji niezbędne jest opracowanie procedur komunikowania się. Komunikacja wewnętrzna. Komunikacja zewnętrzna.

Dokumentacja systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy Podstawowe elementy systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy powinny być udokumentowane przez przedsiębiorstwo w formie odpowiedniej do potrzeb użytkowników (elektronicznej lub w formie zapisu na papierze).

Wymagane dokumenty: są możliwe do zlokalizowania w aktualnej wersji, są poddawane okresowym przeglądom i aktualizacji, nieaktualne są usuwane z miejsc, w których były wydawane i stosowane, ale zachowywane ze względów prawnych.

Ponadto dokumentacja powinna być: czytelna, datowana (z datami nowelizacji), łatwa do identyfikacji, utrzymywana w uporządkowany sposób, przechowywana przez określony czas.

Sterowanie operacyjne pracami i działaniami ze znaczącymi zagrożeniami. Organizacja powinna zidentyfikować działania i aktywności związane z określonym ryzykiem. Ponadto podać gdzie należy zastosować mechanizmy kontrolne.

Gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie. W tym punkcie norma zobowiązuje do określenia sytuacji awaryjnych, wypadkowych, jakie mogą wystąpić przy pracy oraz sposób reagowania na nie.

4.5. Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze. Ewa Olkowska 4.5. Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze. 4.5.1. Monitorowanie. Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać udokumentowane procedury monitorowania bezpieczeństwa i higieny pracy. Opracowanie procedury monitorowania BHP sprowadza się do określenia: jakie aspekty BHP będą monitorowane, kto i z jaką częstotliwością będzie monitorował te aspekty. PN-N-18001:1999

Przykładowe aspekty, które będą monitorowane: pomiary stężeń i natężeń czynników szkodliwych, badania lekarskie pracowników, szkolenie pracowników w zakresie BHP, bezpieczeństwo maszyn i innych urządzeń technicznych, stosowane środki ochrony indywidualnej, przestrzeganie przez pracowników ustalonych zasad BHP. PN-N-18001:1999

4.5.2. Auditowanie. Norma wymaga prowadzenia okresowych auditów w celu: określenia czy system jest zgodny z zaplanowanym działaniem, właściwie wdrożony i utrzymywany, dostarcza kierownictwu informacje o funkcjonowaniu systemu. Procedury auditów powinny obejmować: zakres auditów, częstość oraz metodykę, odpowiedzialność i wymagania związane z przeprowadzeniem auditu, sposób dokumentowania wyników. PN-N-18001:1999

4.5.3. Zapisy. Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać procedury identyfikacji, utrzymywania i dysponowania zapisami dotyczącymi BHP. Powinny być czytelne, zrozumiałe, możliwe do identyfikacji oraz tak przechowywane, by były łatwo dostępne. Należy je zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem. PN-N-18001:1999

4.5.4.Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze Należy ustalić procedury analiz przyczyn niezgodności oraz sposoby zmniejszenia ich skutków. Ponadto należy określić inicjowanie, przeprowadzanie i sprawdzanie działań korygujących lub zapobiegawczych. PN-N-18001:1999

4.6. Przegląd wykonywany przez kierownictwo i ciągłe doskonalenie. Celem przeglądu kierownictwa jest stwierdzenie stałej przydatności i skuteczności przy spełnianiu wymagań normy. Należy w razie potrzeby dokonać zmian w systemie zarządzania BHP, polityki oraz celów ogólnych. PN-N-18001:1999

Główne korzyści wynikające z posiadania wdrożonego Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy zgodnego z normą PN-N 18001:1999: zmniejszenie ryzyka wystąpienia wypadków przy pracy i chorób zawodowych, spełnienie wymagań przepisów bhp w ramach spójnego systemu, zmniejszenie ilości kontroli PIP i służb bhp, łatwiejsze pozyskiwanie pracowników dzięki renomie przedsiębiorstwa, lepszy wizerunek wśród klientów, podniesienie świadomości pracowników w zakresie bhp. PN-N-18001:1999